Służebność. Co oznacza w polskim prawie?
Służebność to termin wywodzący się z Kodeksu Cywilnego – ustanawia się ją najczęściej po to, aby zwiększyć możliwość eksploatowania innej nieruchomości. Przepisy wyróżniają trzy rodzaje służebności, natomiast ustanowić można ją na kilka sposobów.
Służebność to ograniczone prawo rzeczowe, na mocy którego konkretna osoba może korzystać z nieruchomości będącej własnością innego podmiotu. Ustawodawca wyróżnia trzy rodzaje służebności:
- gruntową,
- osobistą,
- przesyłu.
Służebność gruntowa polega na obciążeniu danej nieruchomości (obciążonej) na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomość władnąca). Właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w pewnym ograniczonym zakresie z nieruchomości obciążonej. Służebność gruntowa najczęściej dotyczy udostępnienia drogi przejazdowej lub przechodniej.
Służebność osobista w swojej istocie jest bardzo podobna do służebności gruntowej, jednak dochodzi tutaj do obciążenia na rzecz konkretnej osoby. Wraz z jej śmiercią wygasa obciążenie nieruchomości, gdyż służebność nie podlega dziedziczeniu. Przykładem służebności osobistej jest służebność dożywotniego zamieszkiwania.
Służebność przesyłu sprowadza się natomiast do obciążenia nieruchomości na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować na jej terenie urządzenia przesyłowe.
W jaki sposób dochodzi do ustanowienia służebności?
Służebność może zostać ustanowiona na cztery sposoby:
- w drodze umowy,
- na podstawie orzeczenia sądowego,
- na podstawie decyzji administracyjnej,
- przez zasiedzenie.
Najprostszym sposobem ustanowienia służebności jest spisanie umowy. Ze względu na to, iż dotyczy ona nieruchomości, należy zachować formę aktu notarialnego. Przepisy wskazują jednak, że w akcie notarialnym wolę musi wyrazić jedynie właściciel nieruchomości władnącej, natomiast druga strona może to zrobić w inny sposób. Ważne, aby umowa dokładnie określała charakter obu nieruchomości oraz treść służebności, a więc jakie uprawnienia nabywa właściciel nieruchomości władnącej. W umowie powinien znaleźć się także zapis dotyczący ewentualnych płatności, jakie zostaną wymienione między stronami w zamian za ustanowienie służebności.
Co do zasady, służebność można ustanowić nieodpłatnie, jednak należy mieć na uwadze fakt powstania przychodu podatkowego. Interpretacje organów skarbowych nie są w tej materii jednoznaczne, ale część z nich nie jest korzystna dla podatnika, w związku z czym zachodzi konieczność uregulowania zobowiązania. Warto więc uzyskać indywidualną interpretację podatkową, która dotyczyć będzie konkretnego przypadku i w razie potrzeby ochroni podatnika przed konsekwencjami.
W sytuacji, gdy strony nie mogą dojść do porozumienia, służebność można ustanowić na podstawie orzeczenia sądowego. Zgłaszając się do sądu z odpowiednim wnioskiem, należy wnieść opłatę w wysokości 200 zł.
Tymczasem służebność ustanawiana jest w drodze decyzji administracyjnej w kontekście decyzji wywłaszczeniowej.
Ostatnim sposobem ustanowienia służebności jest zasiedzenie, jednak dotyczy on wyłącznie służebności gruntowej.
Więcej o nieruchomościach przeczytasz na Spider's Web:
Wygaśnięcie i zniesienie służebności
Służebność może wygasnąć w przypadku, gdy:
- upłynie termin określony w umowie,
- dojdzie do nabycia własności gruntu, na który przysługuje prawo służebności,
- osoba uprawniona nie będzie korzystać ze służebności przez 10 lat,
- dojdzie do zrzeczenia się uprawnień przez osobę, która je nabyła.
Wyjątkiem jest służebność osobista, do której wygaśnięcia dochodzi z chwilą śmierci uprawnionego. Zniesienie służebności osobistej może nastąpić poprzez jej zamianę na rentę. Niemniej jednak należy w tym przypadku spełnić warunki ustawowe – najczęściej taka służebność znoszona jest, jeśli uprawniony dopuszcza się rażących uchybień, korzystając z nieruchomości. W przypadku wygaśnięcia lub zniesienia służebności gruntowej, należy dokonać stosownych wykreśleń w księgach wieczystych. Wniosek wraz z załącznikami składa się w sądzie rejonowym w wydziale ksiąg wieczystych.
