Umowa dożywocia. Poważny obowiązek w zamian za przekazanie prawa do własności

Istotą umowy dożywocia jest przekazanie prawa do nieruchomości w zamian za konkretne świadczenia, które zostaną wyszczególnione w dokumencie. Najczęściej mowa o świadczeniach pieniężnych, umożliwiających dożywotnikowi (osobie przekazującej prawo do nieruchomości) bieżące utrzymanie. Niemniej jednak świadczenie może też przybrać formę opieki nad dożywotnikiem. Umowę, co do zasady, można zawrzeć w dowolnym momencie. Jej stronami mogą być członkowie rodziny, lecz żaden przepis nie zabrania również zawarcia jej pomiędzy osobami, które z prawnego punktu widzenia są sobie zupełnie obce.

Czytaj także: Podatek od wzbogacenia – jak go obliczyć, kiedy i jak należy go zapłacić?

Prawo dopuszcza możliwość zmiany treści umowy dożywocia w przypadku, gdy nie można wymagać od stron, aby nadal pozostawały ze sobą w bezpośredniej styczności. Zwykle przepis ten ma zastosowanie do osób skłóconych. Zmiana treści następuje również w momencie zbycia nieruchomości przez nabywcę – wtedy dożywotnik może domagać się dożywotniej renty.

Umowa dożywocia wygasa w momencie śmierci dożywotnika. Natomiast w przypadku śmierci zobowiązanego wchodzi ona do masy spadkowej wraz z nieruchomością. Tymczasem rozwiązanie umowy dożywocia może mieć miejsce jedynie w sądzie. Należy wykazać, że strony nie mogą dłużej pozostawać w bezpośredniej styczności. Jeśli sąd uwzględni wniosek, prawo własności nieruchomości przechodzi z powrotem na dożywotnika.

Czytaj też: Jak napisać testament? Poradnik

Na zawarcie umowy dożywocia najczęściej decydują się osoby, które chciałyby – w zamian za przekazanie prawa do nieruchomości – uzyskać swego rodzaju zabezpieczenie, na przykład finansowe. Dożywotnie świadczenie pieniężne pozwala utrzymać się osobom, które z jakichś powodów mają niską emeryturę lub w ogóle jej nie wypracowały. Coraz częściej na zawarcie umowy dożywocia decydują się osoby pozostające w nieformalnym związku, które chciałyby zabezpieczyć się na wypadek śmierci partnera. Z prawnego punktu widzenia są one sobie obce, zatem nie obejmuje ich prawo dziedziczenia. Umowa dożywocia w pewnych przypadkach ma przewagę nad przekazaniem nieruchomości w drodze dziedziczenia lub darowizny. Decydując się na nią, zobowiązany nie musi płacić podatku od spadków i darowizn, choć zobowiązany opłaca podatek od czynności cywilnoprawnych w stawce 2 proc. Nieruchomość, w przypadku umowy dożywocia, nie wchodzi też do masy spadkowej, dzięki czemu nie jest dziedziczona przez ustawowo uprawnionych.

Umowa dożywocia ma wiele zalet, zwłaszcza w kontekście finansowym, jednak nie jest całkowicie wolna od wad. Warto zwrócić uwagę chociażby na to, że trudno ją odwołać bądź zmienić jej treść. Muszą zajść ku temu ustawowe przesłanki, dlatego umowę dożywocia należy podpisywać wyłącznie z zaufaną osobą. Ponadto nabywca nieruchomości musi wykonywać określone świadczenie aż do śmierci dożywotnika, zatem przejmuje na siebie konkretny, poważny obowiązek. Umowa dożywocia nie jest korzystna z punktu widzenia osób, które w normalnym trybie byłyby powołane do dziedziczenia nieruchomości – mowa tutaj przede wszystkim o członkach rodziny. Podważenie dokumentu jest bowiem bardzo trudne, nawet jeśli może on budzić pewne wątpliwości, będąc na przykład sporządzonym na krótko przed śmiercią dożywotnika.

Chcąc spisać umowę dożywocia, należy udać się do notariusza. Ze względu na to, iż dotyczy ona nieruchomości, wymagana jest tutaj forma aktu notarialnego. Jeśli nie zostanie zachowana, dokument będzie nieważny. Notariusz zanim sporządzi umowę, musi dodatkowo upewnić się, czy strony działają z własnej woli oraz czy są świadome konsekwencji prawnych, jakie rodzi jej zawarcie. Jednocześnie należy uiścić taksę notarialną, której wysokość zależna jest od wartości nieruchomości.

Czytaj też: Zachowek – kiedy się należy i na jakich zasadach?