Jak sporządzić testament? Praktyczny poradnik
Testament jest dokumentem, zgodnie z którym bliscy lub osoby trzecie dziedziczą po zmarłym. Powinien on zostać sporządzony w formie pisemnej, jednak w szczególnych przypadkach prawo dopuszcza możliwość przygotowania testamentu w formie ustnej.
Kiedy i w jakich okolicznościach sporządza się testament?
Testament to jedyny dokument, który umożliwia rozdzielenie majątku po śmierci zgodnie z własną wolą. W przypadku jego niesporządzenia, dziedziczenie odbywa się na zasadach ustawowych. Testament można spisać w dowolnym momencie – choć dokument ten kojarzy się głównie z osobami schorowanymi i starszymi, każdy ma prawo go przygotować.
Treść testamentu może ulec zmianie zgodnie z wolą spadkodawcy. Dokument nie może zostać sporządzony pod presją osób trzecich lub przez osobę, której stan uniemożliwia podejmowanie świadomych decyzji – musi on stanowić wyrażenie woli zmarłego, aby zostać uznanym za ważny. Polskie prawo wyróżnia cztery główne rodzaje testamentów:
- notarialny – sporządzany w obecności notariusza,
- odręczny – napisany samodzielnie przez spadkodawcę,
- allograficzny – spadkodawca w obecności urzędnika i świadków wyraża ostatnią wolę, która zostaje spisana w protokole i podpisana,
- ustny – wygłoszony w obecności 3 świadków – jest on ważny jedynie w przypadku, gdy istnieje obawa rychłej śmierci.
Jak napisać testament własnoręcznie?
Aby sporządzić testament, nie trzeba ponosić kosztów w postaci taksy notarialnej – dokument można sporządzić samodzielnie w domowych warunkach. Należy jednak pamiętać o tym, że musi on być napisany własnoręcznie. Prawo nie dopuszcza w tym przypadku maszynopisu, nawet jeśli zostanie on podpisany odręcznie. Testament trzeba też opatrzyć datą oraz czytelnym podpisem, a ponadto wskazać:
- spadkobierców i ich udział w spadku,
- wykonawcę testamentu,
- osoby, które decyzją spadkodawcy zostaną wydziedziczone (wraz z podaniem przyczyny).
Zgodnie z orzecznictwem, testamenty o treściach typu „przekazuję mieszkanie mojej córce” czy „cały majątek zapisuję żonie” też są ważne, lecz warto precyzyjnie określić, komu i co będzie przynależeć po śmierci. Pozwoli to uniknąć ewentualnych roszczeń osób trzecich. Spadkodawca może powołać do dziedziczenia konkretne osoby, jednocześnie nie wskazując, jakie dokładnie elementy majątku im przypadną. W takiej sytuacji po jego śmierci spadkobiercy będą musieli dokonać działu spadku.
Testament z wydziedziczeniem
Sporządzając testament, można nie tylko powołać do dziedziczenia konkretne osoby, lecz również wydziedziczyć te, które w razie śmierci spadkodawcy uzyskałyby prawo do zachowku. Wydziedziczenie uniemożliwia bowiem dochodzenie jakichkolwiek roszczeń, w tym również wspomnianego zachowku. W testamencie należy dokładnie wskazać, kto i z jakiego powodu zostaje wydziedziczony. Przyjmuje się, że przyczyna musi być istotna, tak aby nie można było jej podważyć.
Błędy, które powodują nieważność testamentu
Testament musi spełniać pewne wymogi formalne, aby móc uznać go za ważny. Przede wszystkim może być sporządzony wyłącznie przez jedną osobę – nie dopuszcza się testamentów, w których spadkodawcą byłoby na przykład małżeństwo, nawet jeśli pozostaje we wspólnocie majątkowej.
Dokument musi zostać napisany odręcznie, opatrzony datą i podpisem. Nie można więc przygotować wydruku komputerowego, który następnie zostanie zaparafowany. Nieważny jest także testament sporządzony przez osobę niezdolną do podejmowania świadomych decyzji. Wiele wątpliwości budzi natomiast kwestia przygotowania dokumentu w formie ustnej. Prawo dopuszcza taką możliwość jedynie w dwóch przypadkach:
- gdy istnieje obawa rychłej śmierci – dokument sporządza się w obecności trzech świadków, którzy jednocześnie nie są beneficjentami,
- jeśli spadkodawca nie jest w stanie samodzielnie sporządzić testamentu – przygotowuje go urzędnik w obecności 2 świadków.
Jeśli warunki formalne nie zostaną zachowane, testament ustny będzie nieważny.
