Rewolucja w prawie pracy. Weszła specjalna ochrona pracowników

W polskim prawie w końcu mamy przepisy z prawdziwego zdarzenia chroniące sygnalistów, czyli osoby, które ujawniają publicznie lub zgłaszają odpowiednim instytucjom nieprawidłowości, z jakimi spotkały się w miejscu pracy. Ustawa o ochronie sygnalistów gwarantuje takiej osobie zachowanie jej tożsamości w tajemnicy, co ma zapobiec zemście ze strony pracodawcy.

Warto zaznaczyć, że ustawa o ochronie sygnalistów nie jest przejawem wspaniałomyślności polskich władz ustawodawczych, lecz stanowi wprowadzenie do polskiego prawa unijną dyrektywę w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, która weszła w życie już pięć lat temu. Chociaż w samej ustawie nie ma formalnego zapisu odnoszącego się do Kodeksu pracy, to wiele jej postanowień jest zbieżnych z prawem pracy.

Zgodnie z nowymi przepisami ochrona przysługuje sygnaliście niezależnie od formy świadczenia pracy lub pełnienia służby – może mieć nie tylko umowę o pracę, ale także może pracować na podstawie umowy cywilnoprawnej, w ramach samozatrudnienia, czyli w formie prowadzenia działalności gospodarczej, a nawet wolontariatu. Przepisy o sygnalistach chronią także osoby pełniące służbę wojskową.

Co istotne, ochroną są objęci też sygnaliści dokonujący zgłoszenia lub tak zwanego ujawnienia publicznego – czyli na przykład za pośrednictwem mediów – jeszcze przed nawiązaniem stosunku pracy lub innego stosunku prawnego stanowiącego podstawę pracy. Ochroną objęci są również w sytuacji, gdy szeroko rozumiany stosunek pracy już ustał.

Więcej o Kodeksie pracy przeczytasz na Bizblog.pl:

Ustawa obejmuje ochroną także osoby pomagające w dokonaniu zgłoszenia, osoby powiązane z sygnalistą, a także osoby prawne lub inne jednostki organizacyjne pomagające lub powiązane z sygnalistą – w szczególności stanowiące własność lub zatrudniające sygnalistę. Warto zaznaczyć, że ochrona już obowiązuje, natomiast szczegółowe przepisy regulujące zgłoszenia wejdą w życie 1 stycznia.

Nowe przepisy to także nowe obowiązki dla niektórych pracodawców. Podmioty, na rzecz których – według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku – wykonuje lub świadczy pracę co najmniej 50 osób, został nałożony obowiązek ustanowienia procedury zgłoszeń wewnętrznych i podejmowania działań następczych. Nie dotyczy to podmiotów działających w sektorze finansowym, które mają obowiązek stworzenia kanałów zgłoszeń w każdym przypadku. Wyłączone z tego obowiązku są jednak gminy lub powiaty liczące mniej niż 10 tys. mieszkańców.

Na czym konkretnie polega ochrona sygnalistów? Po pierwsze, pracodawca ma w takim przypadku zakaz działań odwetowych, czyli głównie zakaz wypowiedzenia stosunku pracy, obniżenia uposażenia czy różnych sankcji dyscyplinarnych. Obowiązuje także tak zwany odwrócony ciężar dowodu, czyli to na stosującym działanie odwetowe będzie spoczywał ciężar dowodu, że podjęte działanie nie jest działaniem odwetowym. W przypadku dopuszczenia się przez pracodawcę działań odwetowych sygnaliście przysługuje odszkodowanie, a pracodawca musi liczyć się z sankcjami – karami finansowymi, a nawet więzieniem.

Państwowa Inspekcja Pracy tłumaczy, że obowiązująca od 25 września ustawa o ochronie sygnalistów mówi, że w przypadku byłego, obecnego czy przyszłego pracownika, który dokonał zgłoszenia sygnalnego, zakazane są działania odwetowe takie jak:

Za działania odwetowe z powodu dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego uważa się także próbę lub groźbę zastosowania którekolwiek z wyżej wymienionych działań.