Inspekcja pracy. Do kogo może zapukać i co sprawdzić?
Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) jest organem, którego nadrzędnym celem jest ochrona praw pracowników. Inspektorzy uprawnieni są do przeprowadzania interwencji i kontroli w zakładach pracy, jeśli zachodzi podejrzenie nadużycia ze strony pracodawcy.
Co kontroluje Inspekcja Pracy?
Głównym organem, którego nadrzędnym celem jest ochrona praw pracowniczych, jest Państwowa Inspekcja Pracy. Niemniej jednak na terenie całego kraju działają jednostki powiatowe, których pracownikom można zgłaszać nieprawidłowości. Dotyczą one:
- naruszania praw pracowniczych – niewypłacania wynagrodzenia, mobbingu, nieprzestrzegania zapisów zawartych umów o pracę,
- niezapewnienia pracownikom bezpiecznych warunków pracy, zgodnie z zasadami BHP,
- nieprzestrzegania innych przepisów BHP, na przykład w zakresie szkoleń czy oznakowania stanowisk pracy.
Inspektorzy analizują również przyczyny wypadków przy pracy.
Jak dokonać zgłoszenia do PIP?
Inspekcja Pracy ma obowiązek zareagować, jeśli w zakładzie dochodzi do nieprawidłowości ze strony pracodawcy. Niemniej jednak o takowych inspektorzy muszą zostać poinformowani przez samego pracownika lub osobę trzecią. Zgłoszenia można dokonać także anonimowo – z tej możliwości najczęściej korzystają osoby pozostające w stosunku pracy z pracodawcą, który dopuszcza się uchybień, w obawie przed ewentualnymi konsekwencjami.
Jak dokonać zgłoszenia do PIP? Można zrobić to osobiście w jednostce terenowej. Istnieje również możliwość przekazania informacji listownie lub za pomocą poczty elektronicznej. Wtedy też należy dokładnie opisać zaistniałą sytuację, podnosząc jednocześnie zarzuty wobec pracodawcy.
Innym sposobem dokonania zgłoszenia jest wypełnienie formularza udostępnionego na stronie internetowej PIP. Zainteresowani mogą też skorzystać z ogólnodostępnej infolinii.
Więcej o prawach pracowników przeczytasz na Bizblog.pl:
Jakie uprawnienia mają inspektorzy pracy?
Inspektorzy po otrzymaniu zgłoszenia mają obowiązek przeprowadzić kontrolę, która najczęściej ma miejsce w zakładzie pracy. Niektóre czynności mogą również odbywać się w miejscu przechowywania dokumentacji kadrowo-płacowej (na przykład w biurze rachunkowym) lub w jednostce PIP.
Co istotne, kontroli podlegają nie tylko przedsiębiorcy zatrudniający na umowę o pracę. PIP czuwa również nad przestrzeganiem praw osób fizycznych wykonujących pracę na rzecz konkretnego podmiotu, zatrudnionych w ramach umowy zlecenie lub prowadzących własną działalność gospodarczą. Inspektor pracy może przeprowadzić kontrolę w dowolnym momencie, bez obowiązku wcześniejszego zawiadamiania pracodawcy. Kontrola najczęściej polega na:
- analizie dokumentów źródłowych,
- wyjaśnieniu nieprawidłowości – na przykład braków w dokumentacji,
- rozmowie z pracodawcą,
- rozmowie z pracownikami.
Pracodawca nie ma prawa odmówić inspektorowi dostępu do dokumentacji, nie może również wpływać na to, w jaki sposób przeprowadza on konkretne czynności (o ile oczywiście jego działania nie wykraczają poza zakres uprawnień).
Jakie kary może nałożyć na pracodawcę Inspekcja Pracy?
Inspektor pracy, który w czasie kontroli stwierdzi uchybienia, sporządza protokół kontroli. Powinny się w nim znaleźć:
- informacje o firmie,
- data i miejsce przeprowadzenia kontroli,
- opis stwierdzonego naruszenia,
- podpisy kontrolera oraz pracodawcy.
Nawet jeśli pracodawca odmówi podpisania protokołu, inspektor ma prawo:
- nakazać usunięcie stwierdzonych uchybień,
- nakazać wstrzymania prac lub działalności, które mają szkodliwy wpływ na zdrowie lub życie pracowników,
- nakazać uregulować zobowiązania wobec pracowników,
- nałożyć grzywnę w postaci mandatu karnego, którego wysokość sięga 2 000 zł,
- nakazać zaprzestania eksploatacji maszyn czy wykonywania badań, jeśli stanowią one bezpośrednio zagrożenie dla zdrowia i życia pracowników.
Jeśli pracodawca popełni to samo wykroczenie w ciągu kolejnych dwóch lat, to kara może wynieść nawet 5 000 zł. Niewykonanie nakazu inspektora pracy stanowi wykroczenie przeciwko prawo pracownika. Grozi za nie kara od 1 000 do 30 000 zł.
