Czyste Powietrze przegrało z kopciuchami. Winne fochy biurokratów
Polska podzieliła się na dwa obozy. Jeden organizowany przez NFOŚiGW, twierdzi, że program Czyste Powietrze działa, jak dobrze naoliwiona maszyna. Drugi reprezentowany przez organizacje pozarządowe przekonuje, że malowanie trawy na zielono.
Mija właśnie 3,5 miesiąca od ponownego uruchomienia naboru wniosków do programu Czyste Powietrze. Przerwa, zapoczątkowana pod koniec listopada ubiegłego roku, miała posłużyć do likwidacji wszelkich nieprawidłowości i do dodatkowego uszczelnienia programu, żeby dotacje trafiały do naprawdę potrzebujących, a nie do niby bezrobotnych, którzy pobierają najwyższe dofinansowanie na cztery domy jednocześnie.
Program Czyste Powietrze w nowej odsłonie w większym stopniu chroni beneficjentów, wspiera ich w skutecznej realizacji inwestycji i poprawie efektywności energetycznej domów – zapewnia NFOŚiGW, operator programu.
Polski Alarm Smogowy uderza w całkiem tony i mówi o głębokim kryzysie programu koncentrującego się na wymianie węglowych kopciuchów. Działacze antysmogowi wskazują przy tej okazji na liczbę składanych wniosków.
Czyste Powietrze: co drugi wniosek do poprawy
Tych złożonych wniosków w programie Czyste Powietrze, licząc od 31 marca 2025 r., jest tyle, co kot napłakał. W okresie od 31 marca do 30 czerwca 2025 r. złożono ich raptem 11160. W porównaniu do 54109 w tym samym okresie w 2023 r. i 78326 w trakcie tych samych trzech miesięcy w 2024 r. Skąd tak dramatyczny spadek?
Obecna liczba wniosków wynika z wprowadzenia nowych, bardziej wymagających zasad – takich jak obowiązek wykonania audytu energetycznego i ograniczenia możliwości nadużyć. Wprowadzony do programu obowiązkowy audyt energetyczny może zmniejszać szybkość składania wniosków o dotacje, ale audyty oraz świadectwa charakterystyki energetycznej budynku są niezbędne, by zapobiec tzw. rachunkom grozy – odpowiada NFOŚiGW.
Ale nie tylko mała liczba wniosków martwi. Niepokojące jest jeszcze coś innego. W sumie, jak liczy operator programu Czyste Powietrze, od 31 marca do 10 lipca złożono prawie 30 tys. wniosków. Tylko, że blisko 16 tys. z nich, czyli co drugi, wymaga poprawy.
Wnioski w wersji roboczej wymagają uzupełnienia – głównie przez dołączenie audytu energetycznego – tłumaczy NFOŚiGW.
Głównym grzechem uznaniowość urzędników?
Liczba wniosków do poprawy, raptem po trzech miesiącach z hakiem po odwieszeniu naboru wniosków do programu Czyste Powietrze, przeraża. NFOŚiGW odpowiedzialnością za taki a nie inny stan rzeczy obarcza nowe wymogi formalnej w tym przede wszystkim obligatoryjny audyt energetyczny. Ale zdaniem aktywistów antysmogowych prawdziwych przyczyn trzeba szukać w innym miejscu. Dla Andrzeja Guły, lidera Polskiego Alarmu Smogowego, największych grzechem jest uznaniowość.
Jest ona obecna przy interpretacji regulaminów, ale też przy audytach energetycznych – przekonuje w rozmowie z Bizblog.pl Andrzej Guła.
Więcej o Czystym Powietrzu przeczytasz w Bizblog:
O poprawie procedur w programie Czyste Powietrze i ich automatyzacji Polski Alarm Smogowy mówi już od dawna. Ale bez skutku. Nadal urzędnicy zatrudnieni w wojewódzkich funduszach ochrony środowiska potrafią podejmować bardzo różne decyzje. Dla jednego dany audyt energetyczny jest w porządku, dla drugiego nie. Efekt? Rosnąca sterta wniosków do poprawy. Już teraz jest ich więcej od tych prawidłowych, bez konieczności korekty.
Nowe zasady stawiają na jakość wniosków, a nie ich liczbę – zwraca uwagę Dorota Zawadzka-Stępniak, prezes zarządu NFOŚiGW.
Ochrona poszkodowanych beneficjentów programu
NFOŚiGW przekonuje, że audyt energetyczny nie tylko pomaga dobrać najlepsze rozwiązania termomodernizacyjne. To też przede wszystkim narzędzie, które zabezpiecza interes beneficjenta. Dzięki niemu inwestycja odpowiada realnym potrzebom budynku, a oszczędności energii są faktem, a nie tylko założeniem. To tylko jeden z elementów, który ma za zadanie ochronę beneficjentów.
Zresztą operator programu Czyste Powietrze powołał do życia międzyresortową grupę roboczą z udziałem Ministerstwa Klimatu i Środowiska, Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, Ministerstwa Sprawiedliwości, Prokuratury Krajowej, która ma wypracować konkretne rozwiązania dla poszkodowanych beneficjentów. Odbyły się już trzy spotkanie tego zespołu.
Omówiono możliwości udzielania ulg m.in. w sytuacji niezawinionej przez beneficjentów oraz zawieszenia zwrotu środków na podstawie podjęcia przez organy ścigania postępowania w związku z możliwością popełnienia przestępstwa na szkodę beneficjenta przy realizacji przedsięwzięcia. Dziś prawo nie daje takiej możliwości. Proponowane rozwiązania mają być opracowane jak najszybciej i przekazane na ścieżkę legislacyjną – zdradza NFOŚiGW.
Przygotowany jest też poradniki, w których zebrane są informacje na temat możliwej pomocy i gdzie ją uzyskać. Do tego dochodzi jeszcze kampania informacyjna w internecie oraz w prasie pod hasłem: „Nie daj się oszukać – sprawdź, zanim zaufasz!”.
Wsparcie dla beneficjentów poszkodowanych przez wykonawców może być zapewnione przez rzeczników konsumentów w starostwie lub urzędzie miasta oraz w punktach darmowej (nieodpłatnej) pomocy prawnej – przypomina operator programu Czyste Powietrze.
