Kopciuchy górą. Czyste Powietrze do zamknięcia?
Nowa odsłona programu Czyste Powietrze miała być pozbawiona wcześniejszych błędów. Ale przy okazji podkopała zaufanie Polaków. Liczba składanych wniosków w tej edycji zatrważa. Eksperci przewidują nawet zatrzymanie programu w tym roku.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ), wstrzymując pod koniec listopada 2024 r. nabór wniosków do Czystego Powietrza, obiecywało, że program wróci w lepszej kondycji, co powinno przełożyć się na większą liczbę beneficjentów i tym samym coraz mniej węglowych kopciuchów. Ale po ponad trzech miesiącach od odwieszenia programu jedno jest pewne: nic z tego. Sprawie przyjrzał się Polski Alarm Smogowy (PAS).
To, co się dzieje z programem Czyste Powietrze, trudno nazwać inaczej niż zapaścią – komentuje Piotr Siergiej, rzecznik PAS.
Skąd taka opinia? Z liczby złożonych wniosków. Jak wynika z informacji Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) w okresie od 31 marca do 30 czerwca 2025 r. złożono raptem 11160 wniosków. Dla porównania: w tym samym okresie 2024 r. to było 78326 wniosków, a w takim samym przedziale czasowym w 2023 r. – 54109.
Czyste Powietrze w głębokim kryzysie
Piotr Siergiej wylicza, że od restartu program Czyste Powietrze w ciągu kwartału osiągnął taką samą liczbę wniosków, jaką przed zawieszeniem składano w ciągu dwóch tygodni. Tym samym jest już pewne, że nie uda się pobić wyniku z 2024 r., kiedy w ciągu całego roku złożono ponad 270 tys. wniosków.
Program jest w głębokim kryzysie, a sposób, w jaki jest zarządzany, jest nie do obrony. Mamy problem nie tylko ze spadkiem zainteresowania Czystym Powietrzem, ale również z zaległymi płatnościami dla firm i obywateli, którzy płacą cenę za błędy w zarządzaniu Czystym Powietrzem. Podważono również zaufanie społeczne do tego niezmiernie ważnego programu – uważa Andrzej Guła, lider PAS.
Więcej o Czystym Powietrzu przeczytasz w Bizblog:
Ekspert twierdzi, że jest tak źle, że może dojść do zatrzymania programu Czyste Powietrze.
Nie może być tak, że uczciwi beneficjenci oraz przedsiębiorcy płacą za opieszałość urzędników. Nierozważne działania NFOŚiGW wywołały nie tylko utratę zaufania do programu, ale niesłusznie podważyły uczciwość setek tysięcy beneficjentów aplikujących o dotacje – zauważa Guła.
Pomogą bony na audyt energetyczny?
PAS przewidział taką sytuację. Ostrzegał, że programu Czyste Powietrze wcale nie trzeba było zawieszać, wystarczyło przebudować i uszczelnić, nie wstrzymując naboru wniosków. Nie pomogła też kampania NFOŚiGW, która bardzo chciała pokazać, że przed zawieszeniem program Czyste Powietrze był źródłem nadużyć i defraudacji, choć liczba wadliwych wniosków nie sięgała nawet jednego procenta.
Jak teraz można naprawić sytuację? PAS proponuje m.in. wprowadzenie tzw. bonów na audyt energetyczny, z których mogłoby skorzystać wszystkie gospodarstwa domowe, niezależnie od tego, czy zdecyduje się na przystąpienie do programu Czyste Powietrze.
To ważne. Z informacji płynących z gmin wiemy, że niektórzy beneficjenci wycofują się, gdyż wykonanie audytu nie gwarantuje automatycznego dostępu do programu Czyste Powietrze, mimo poniesionych kosztów – zauważa Piotr Siergiej.
Polska przegrywa ze smogiem
PAS przekonuje, że mamy do czynienia z najpotężniejszym od wielu lat kryzysem w walce ze smogiem. A sam smog ma się u nas cały czas doskonale. Żeby się o tym przekonać, wystarczy zerknąć na konto SMOG N.E.W.S, na platformie X, gdzie pojawiają się informacje dotyczące zanieczyszczenia powietrza w całym kraju.
I tak na przykład 8 lipca w Łowiczu (województwo łódzkie) normy dla pyłów zawieszonych PM2.5 przekroczone były o 1785 proc. (268 µg/m sześc.), a te dla pyłów PM10 - o 969 proc. (436 µg/m sześc.). Z kolei 7 lipca w Gdańsku normy dla PM2.5 przekroczone były o 951 proc. (143 µg/m sześc.), a te dla PM10 - o 528 proc. (238 µg/m sześc.). I jeszcze jeden przykład: 7 lipca w Bieruniu (województwo śląskie) normy dla PM2.5 przekroczone były o 1617 proc. (243 µg/m sześc.), a dla PM10 - o 704 proc. (317 µg/m sześc.).
