Okres ochronny przed emeryturą. Czy firma ma prawo zwolnić?
Pracownicy, którzy w ciągu czterech kolejnych lat nabędą prawo do emerytury, są szczególnie chronieni przepisami prawa. Zdaniem ustawodawcy jest to bowiem grupa narażona w największym stopniu na dyskryminację. Osoby te wchodzą w okres ochronny, w czasie trwania którego nie można wypowiedzieć umowy o pracę bądź zmienić warunków zatrudnienia. Od tej zasady obowiązują jednak pewne wyjątki.
Czym jest okres ochronny przed emeryturą?
Zgodnie z art. 39 Kodeksu pracy okres ochronny dotyczy pracowników, którym nie brakuje więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, a okres zatrudnienia umożliwia im uzyskanie prawa do emerytury. Standardowo obejmuje więc kobiety, które ukończyły 56. rok życia i mężczyzn po 61. roku życia. Okres ochronny może rozpocząć się wcześniej, jeśli na mocy odrębnych przepisów pracownik nabędzie prawo do wcześniejszej emerytury. Zasada ta dotyczy między innymi górników. W trakcie trwania okresu ochronnego pracodawca, co do zasady, nie ma prawa:
- wypowiedzieć umowy o pracę,
- zmienić warunków zatrudnienia na mniej korzystne dla pracownika (zwykle związane jest to z obniżeniem wynagrodzenia).
Ochroną objęte są osoby zatrudnione na czas nieokreślony, jednak sporna jest kwestia pracowników zatrudnionych na czas określony. Linia orzecznicza względem nich nie jest jednoznaczna. Wyjątek stanowią pracownicy zatrudnieni w ramach umowy na zastępstwo, która wygasa wraz z upływem czasu, na jaki została zawarta. Nie obowiązuje ich więc okres ochronny przed emeryturą.
Czy pracodawca może wypowiedzieć umowę w okresie ochronnym?
Zgodnie z ogólnymi przepisami pracodawca nie ma prawa wypowiedzieć umowy o pracę osobie, która objęta jest okresem ochronnym przed emeryturą. Niemniej ustawodawca przewidział możliwość rozwiązania stosunku pracy w kilku wyjątkowych przypadkach. Pierwszy dotyczy osób, które pracodawca zwalnia dyscyplinarnie, a więc bez zachowania okresu wypowiedzenia. Rozwiązanie umowy może też nastąpić za porozumieniem stron, czyli za zgodą pracownika.
Wypowiedzenie otrzyma również pracownik, który:
- uzyskał prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
- zatrudniony jest w zakładzie ogłaszającym upadłość,
- jest niezdolny do pracy dłużej niż 3 miesiące – jeśli był zatrudniony w zakładzie krócej niż 6 miesięcy,
- jest niezdolny do pracy i przez pierwsze 3 miesiące pobierał zasiłek rehabilitacyjny – jeśli był zatrudniony w zakładzie co najmniej 6 miesięcy,
- z własnej winy utracił prawo wykonywania danego zawodu.
Czytaj też: Jak złożyć wniosek o emeryturę?
Okres ochronny nie obowiązuje także pracowników, którzy otrzymali wypowiedzenie przed jego rozpoczęciem. Oznacza to, że pracodawca ma prawo wypowiedzieć umowę o pracę zanim pracownik wejdzie w okres ochronny, nawet jeśli okres wypowiedzenia zakończy się już w czasie jego trwania. Okres ochronny przed emeryturą obowiązuje wyłącznie osoby zatrudnione w ramach umowy o pracę, nie dotyczy natomiast tych, które wykonują obowiązki zawodowe na podstawie umowy cywilnoprawnej. Nie ma tutaj znaczenia, czy została ona zawarta na czas określony czy nieokreślony.
Zakończenie okresu ochronnego – kiedy ma miejsce?
Okres ochronny przed emeryturą dotyczy wyłącznie pracowników, którzy jeszcze nie nabyli prawa do otrzymania tego świadczenia. Oznacza to, że ulega on zakończeniu w momencie osiągnięcia przez zatrudnionego wieku emerytalnego. Pracodawca ma wtedy prawo wypowiedzieć umowę o pracę na zasadach ogólnych, wynikających z Kodeksu pracy. Należy jednak pamiętać, że sam fakt osiągnięcia wieku emerytalnego nie jest powodem, dla którego zwalnia się pracownika. Działanie takie może być uznane za dyskryminujące, a pracownik ma prawo odwołać się do sądu pracy.
