Ale się porobiło. Gaz jest już tak samo zły jak węgiel. Pieniądze z Brukseli dostaną tylko OZE?

Fot. Radosław Magiera/Flickr.com/Public Domain

Europejski Bank Inwestycyjny (EBI) z siedzibą w Luksemburgu pozyskuje środki finansowe na rynkach kapitałowych i nie korzysta z budżetu Unii Europejskiej. Jego rolą jest udzielanie preferencyjnych kredytów na projekty, które wspierają cele wyznaczane przez Komisję Europejską. Wraz z postępującą polityką klimatyczną preferowane są inwestycje w zielone technologie, efektywność energetyczną etc.

EBI jest więc jednym z kluczowych narzędzi wspomagających transformację europejskich gospodarek w kierunku neutralności klimatycznej (sytuacji, w której emisje gazów cieplarnianych są równoważone pochłanianiem naturalnym i technologicznym). Ta rola będzie się zwiększać. Świadczy o tym np. zapowiedź Ursuli von der Leyen, nowej przewodniczącej Komisji Europejskiej, która zaanonsowała reformę tej instytucji. Chodzi o plan inwestycyjny na rzecz Zrównoważonej Europy, w ramach którego znalazł się pomysł przemianowania części Europejskiego Banku Inwestycyjnego w Europejski Bank Klimatyczny. To priorytet nowego europejskiego rządu na nadchodzące lata obok kwestii takich jak: rozszerzenie reformy ETS (europejskiego systemu handlu emisjami), podatku granicznego od węgla, długoterminowej strategii transformacji przemysłu czy powołania Funduszu Sprawiedliwej Transformacji.

Uszczegółowienie pomysłu przekształcenia części EBI w Europejski Bank Klimatyczny to kwestia kilku miesięcy – już wiosną 2020 r. poznamy więcej szczegółów. Trend jest więc aż nadto widoczny i będzie stanowić dla Polski spory kłopot. Finansowanie jakichkolwiek inwestycji energetycznych powiązanych z węglem jest już dziś de facto niewykonalne zarówno w EBI jak i większości komercyjnych podmiotów finansowych. W Polsce są to m.in.: Santander, BNP Paribas, ING Bank Śląski i mBank. Na placu boju pozostały banki państwowe, głównie PKO BP, a to nie gwarantuje rządzącym komfortu. Tymczasem sytuacja jeszcze bardziej się zaostrza.

15 października EBI mógł przyjąć strategię o ograniczeniu wsparcia inwestycji w paliwa kopalne – przy czym mowa tu nie tylko o węglu, ale także gazie. Oczywiście drugi z wspomnianych surowców ma w unijnych planach status przejściowego źródła energii i docelowo powinien zniknąć, ale próba tak wczesnego ograniczania jego roli powinna dziwić. Przykład niemieckiej transformacji energetycznej pokazuje, że bardzo szybkie przejście na odnawialne źródła energii jest w obecnych warunkach technologicznych właściwie niemożliwe. Konieczne jest stabilizowanie systemu albo jakimś źródłem energetycznym pracującym w trybie ciągłym (gaz, atom), albo importem, co byłoby niemożliwe w przypadku równoległej realizacji przebudowy sektora energetycznego we wszystkich krajach unijnych. Gaz w niemieckiej energetyce pełni więc rolę stabilizatora i taką samą funkcję spełnia w innych krajach Wspólnoty. To właśnie z tego powodu Polska mocno inwestuje w infrastrukturę dywersyfikującą dostawy błękitnego paliwa, a firmy w elektrownie na ten surowiec.

EBI nie przyjął nowej strategii uderzającej w finansowanie m.in. inwestycji gazowych. Niemcy i Polacy mieli tu ujednolicone stanowisko. Jednak sprawa nadal pozostaje nierozstrzygnięta. Temat nie został ostatecznie zamknięty i powróci 14 listopada. Na stole wciąż znajduje się marchewka ze strony państw zainteresowanych rozwojem wyłącznie OZE. Zgodnie z doniesieniami PAP uzależnione od paliw kopalnych kraje mogłyby w zamian za poparcie polityki EBI w stosunku do gazu liczyć na zwiększenie finansowania nowych zielonych projektów z tej instytucji.

Kwestia transformacji EBI w kierunku banku klimatycznego jest ciekawa jeszcze z jednego powodu. Instytucje UE nie mają umocowanych w traktatach europejskich prerogatyw, by narzucać krajom członkowskim UE kształtu ich miksów energetycznych (struktury paliw, z których produkowana jest energia). Formalnie nie mogą ich zatem zmusić do porzucenia węgla czy gazu. A jednak robią to – tyle, że w bardziej finezyjny sposób. Zakręcenie dopływu taniego pieniądza dla projektów opartych na paliwach kopalnych może być kolejnym tego przykładem. Oficjalnego zakazu by je wdrażać nie ma. Skutek jest jednak oczywisty – udział OZE rośnie w całej Europie, a firmy będą inwestować w rozwiązania, które pozwolą zarządzać systemami energetycznymi w nowych realiach.

Piotr Maciążek: publicysta specjalizujący się w tematyce sektora energetycznego. W 2018 r. nominowany do najważniejszych nagród dziennikarskich (Grand Press, Mediatory) za stworzenie fikcyjnego eksperta Piotra Niewiechowicza, który pozyskał wrażliwe informacje o projekcie Baltic Pipe z otoczenia ministra Piotra Naimskiego. Autor książki "Stawka większa niż gaz" (Arbitror 2018 r.), współautor książki Młoda myśl wschodnia (Kolegium Europy Wschodniej 2014 r.). Obecnie pracuje nad kolejnym tytułem – tym razem dotyczącym polskich służb specjalnych.