Urlop wychowawczy. Ile trwa? Komu przysługuje?

Urlop wychowawczy to jeden z przywilejów pracowniczych, zatem mogą z niego skorzystać wyłącznie osoby zatrudnione w ramach umowy o pracę. Nie obejmuje on natomiast przedsiębiorców ani osób zatrudnionych na podstawie umowy cywilnoprawnej. Urlop wychowawczy przysługuje tym, którzy posiadają przynajmniej 6-miesięczny staż pracy, przy czym nie chodzi o okres zatrudnienia u jednego pracodawcy, a o staż ogółem.

Wymiar urlopu wychowawczego wynosi 36 miesięcy, jednak w praktyce jest to tak zwane 35+1. Powodem jest fakt, iż jeden z rodziców może wykorzystać maksymalnie 35 miesięcy urlopu, podczas gdy drugi z rodziców uprawniony jest do miesiąca wolnego. Z urlopu wychowawczego można skorzystać do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy szósty rok życia. Od tej zasady obowiązują dwa wyjątki.

Pierwszy dotyczy rodziców, którzy decydują się na urlop wychowawczy już po skończeniu przez dziecko trzeciego roku życia. Mogą z niego korzystać jedynie do ukończenia przez dziecko szóstego roku życia.

Drugi wyjątek przewidziano dla rodziców dzieci niepełnosprawnych – ci mogą korzystać z urlopu do czasu, gdy pociecha skończy 18 lat.

Więcej o urlopach przeczytasz na Bizblog.pl:

Wniosek o urlop wychowawczy należy złożyć u swojego pracodawcy najpóźniej na 21 dni przed jego planowanym rozpoczęciem. We wniosku określa się czas, w którym pracownik zamierza korzystać z wolnego. Co istotne, nie ma on obowiązku wybrania 35 miesięcy ciągiem – urlop wychowawczy można podzielić na pięć części.

Pracodawca, co do zasady, nie może odmówić pracownikowi udzielenia urlopu wychowawczego. Ustawodawca przewidział jednak wyjątek dla zakładów, które znajdują się w stanie likwidacji bądź upadłości.

Podstawową wadą urlopu wychowawczego jest brak prawa do wynagrodzenia w okresie jego trwania. Niemniej jednak za pracownika odprowadzane są składki ZUS finansowane z budżetu państwa. Podstawę wymiaru składek stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie z 12 miesięcy poprzedzających urlop wychowawczy. Podstawa nie może być:

Drugi z warunków dotyczy zwłaszcza osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin, które otrzymują wynagrodzenie minimalne w ujęciu proporcjonalnym.

Ideą urlopu wychowawczego jest osobiste sprawowanie opieki nad dzieckiem, jednak ustawodawca dopuszcza możliwość podjęcia zatrudnienia w trakcie jego trwania. Praca nie może oczywiście kolidować z opieką, natomiast pracownik może ją podjąć u dotychczasowego pracodawcy bądź w nowym miejscu.

Trzeba jednak pamiętać, że zatrudnienie w ramach umowy o pracę bądź umowy cywilnoprawnej skutkuje objęciem pracownika ubezpieczeniem społecznym i zdrowotnym. Wtedy też składki ZUS nie są pokrywane z budżetu państwa, a przez pracodawcę/zleceniodawcę.

Rodzice często zastanawiają się, czy będąc na urlopie wychowawczym, mogą zapisać swoje dziecko do żłobka bądź przedszkola? Przepisy nie rozwiązują tego problemu, z jednej strony wskazując na konieczność sprawowania nad dzieckiem opieki osobistej, z drugiej strony pozwalając pracownikowi na podjęcie zatrudnienia.

Przyjmuje się więc, że jeśli dziecko przebywa w placówce jedynie kilka godzin dziennie (3-4), nie koliduje to z urlopem wychowawczym. Natomiast w sytuacji, w której dziecko pozostaje pod opieką osoby trzeciej przez większą część dnia, warunki do odbywania urlopu wychowawczego nie zostają spełnione.

Pracodawca, który ustali, że pracownik stale zaprzestawał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, ma prawo wezwać go do stawienia się w pracy we wskazanym przez siebie terminie.