Kiedyś mogli kroić smog, dziś świecą przykładem. Nowy ranking gmin
Przygotowany przez Polski Alarm Smogowy (PAS) ranking dotyczy aktywności gmin w programie Czyste Powietrze od początku jego uruchomienia czyli września 2018 r. do końca 2023 r. Zdecydowanie na tle innych wyróżnia się woj. śląskie, które w tym zestawieniu, w pierwszej dziesiątce ma aż sześć swoich reprezentantów.
Program Czyste Powietrze wystartował we wrześniu 2018 r. Z rozpisanym budżetem w wysokości 103 mld zł miał zdecydowanie poprawić jakość powietrza w naszym kraju. Bank Światowy i Komisja Europejska zalecały od początku, by w dystrybucję środków włączyć samorządy terytorialne i banki komercyjne, bo tylko wtedy jest szansa na 400 tys. umów rocznie. Polska jedna zwlekała z tym kilka lat i w efekcie dotychczasowe wyniki programu Czyste Powietrze raczej są mizerne: po 5,5 latach złożono raptem ponad 825 tys. wniosków i podpisano więcej niż 685 tys. umów. A wypłacone do tej pory dofinansowanie to w sumie jakieś niecałe 9,7 mld zł (9,4 proc. pierwotnego budżetu).
Teraz światło dzienne ujrzało zestawienie przygotowane przez Polski Alarm Smogowy, które wskazuje, które gminy w tym czasie były najaktywniejsze, jeżeli chodzi o liczbę składanych wniosków w programie Czyste Powietrze. Zdecydowanie najlepiej na tle reszty kraju wypada woj. śląskie. Wśród dwudziestu najaktywniejszych samorządów w Czystym Powietrzu najwięcej jest gmin z tego regionu. W rankingu pokazującym liczbę wniosków o dotację w odniesieniu do liczby budynków jednorodzinnych w danej gminie, aż 16 gmin na 20 najaktywniejszych pochodzi z woj. śląskiego.
Tam gdzie samorząd działa prężnie i pomaga mieszkańcom przy wymianie starych źródeł ciepła, tam widać efekty w postaci czystszego powietrza - komentuje Andrzej Guła, lider PAS.
Czyste Powietrze, czyli śląskie i długo, długo nic
Twórcy rankingu wzięli pod uwagę dwa kryteria: liczbę wniosków o wymianę starych urządzeń grzewczych oraz liczbę wniosków odniesioną do liczby budynków jednorodzinnych w danej gminie. Biorąc pod uwagę liczbę wniosków, na pierwszym miejscu spośród wszystkich 2477 gmin w Polsce znajduje się Rybnik, z liczbą 6481 złożonych wniosków. Pod względem liczby wniosków w przeliczeniu na liczbę budynków jednorodzinnych w gminie pozycję lidera zajmuje inna śląska gmina Radlin.
W Rybniku i Radlinie prowadzono też wiele kampanii, których celem było zachęcanie mieszkańców do sięgania po dotacje. To właśnie dzięki tej postawie i tak dużemu zaangażowaniu ze strony samorządu gminy te znalazły się na szczycie rankingu - uważa Andrzej Guła.
Więcej o Czystym Powietrzu przeczytasz na Spider’s Web:
W Rybniku poprawa jakości powietrze nie pozostawia żądnych złudzeń. Jeszcze w 2010 r. odnotowano w tym mieście aż 134 dni smogowe, w 2014 r. było ich 127, w 2018 r. - 108, w 2021 r. - 67, a 2023 r. w Rybniku było już tylko 16 dni z przekroczeniami dopuszczalnego dobowego poziomu pyłu zawieszonego PM10. W pierwszej dziesiątce, pod względem liczy składanych wniosków, znalazło się miejsce jeszcze dla reprezentantów czterech innych województw: Łodzi (miejsce 3), Radomia (5), Kielc (7) i Krakowa (10). Warszawę sklasyfikowano dopiero na 12 miejscu. Z kolei w pierwszej dziesiątce, ale pod względem liczby wniosków w porównaniu z liczbą budynków jednorodzinnych w gminie, są tylko dwie gminy spoza woj. śląskiego: gmina Górno (woj. świętokrzyskie, 4. pozycja w rankingu) oraz gmina Igołomia-Wawrzeńczyce (woj. małopolskie, numer 6 w rankingu).
Ile w tym pomógł człowiek, a ile pogoda?
PAS przy okazji postanowił też sprawdzić, w jakim stopniu do poprawy jakości powietrza przyczyniają się działania antysmogowe, a na ile jest to wynik czynników meteorologicznych. I taką analizę dla Rybnika przeprowadzili analitycy z Europejskiego Centrum Czystego Powietrza (ECAC). Z tego badania wynika, że aż 71 proc. poprawy uzyskano dzięki takim działaniom jak wymiana starych, najbardziej zanieczyszczających powietrze urządzeń grzewczych, tzw. kopciuchów, w których spalany jest węgiel lub drewno.
Zaledwie 29 proc. poprawy można przypisać czynnikom meteorologicznym, czyli efektowi „ciepłej zimy” - tłumaczy Dominika Mucha, wiceprezeska ECAC, która tym samym uważa, że pod tym względem Rybnik może być przykładem dla innych samorządów terytorialnych w Polsce.
Janusz Piechoczek, działacz PAS i Rybnickiego Alarmu Smogowego, przypomina, że jeszcze kilka lat temu Rybnik był na czele rankingu Światowej Organizacji Zdrowia najbardziej zanieczyszczonych miejsc w Europie. A obecnie jest na dobrej drodze, żeby osiągnąć jakość powietrza zgodną ze standardami WHO.
I to wszystko dzięki wymianie kilkunastu tysięcy kopciuchów w ostatnich latach w ramach Czystego Powietrza czy ze środków zdobywanych przez samorząd w innych źródłach - twierdzi Piechoczek.
