Związki zawodowe. Jak do nich przystąpić?
Pierwsze związku zawodowe powstały w Polsce już w XIX wieku i działają prężnie do dziś. Tworzone są przez pracowników danego zakładu lub branży, a ich nadrzędnym celem jest ochrona interesów pracowniczych. Co jeszcze należy do kompetencji związków zawodowych? Jak do nich przystąpić?
Na jakiej podstawie można powołać do życia związek zawodowy?
Większość pracowników z pewnością spotkała się z organizacją, jaką jest związek zawodowy. Na powołanie jej pozwala Konstytucja RP oraz ustawa o związkach zawodowych. Pracodawca, w którego firmie pracownicy wyrażają chęć utworzenia związku zawodowego, nie ma prawa wydać decyzji odmownej. Jednocześnie przepisy nie obligują go do tworzenia tego rodzaju komórek we z własnej inicjatywy.
Kto może przystąpić do związku zawodowego?
Związek zawodowy nie jest organizacją wyłącznie dla wybranych osób. Może przystąpić do niego każdy, kto jest zatrudniony w danym przedsiębiorstwie lub w danej branży. Zasada ta dotyczy nie tylko osób pozostających w stosunku pracy, lecz również wykonujących obowiązki na podstawie umowy cywilnoprawnej lub samozatrudnionych. Ponadto do związku zawodowego może należeć:
- osoba przechodząca na emeryturę lub rentę,
- osoba posiadająca status osoby bezrobotnej,
- wolontariusz,
- stażysta,
- inna osoba świadcząca pracę bez wynagrodzenia.
Procedura przystąpienia jest bardzo prosta – wystarczy wypełnić stosowną deklarację oraz opłacić składkę członkowską. Co ciekawe od 2023 roku opłatę można zaliczyć do kosztów podatkowych, obniżając tym samym podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym.
Jakie korzyści niesie za sobą przynależność do związku zawodowego?
Podstawowym zadaniem związków zawodowych jest ochrona praw pracowników zakładu lub zatrudnionych w danej branży. Przejawia się ona między innymi w obowiązku:
- konsultowania zamiaru wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony bądź zmianie warunków pracy lub płacy na mniej korzystne,
- uzyskania zgody na zwolnienie pracownika będącego pod szczególną ochroną bez wypowiedzenia,
- zawierania porozumienia w sprawie układu zbiorowego pracy,
- ustalania preliminarza ZFŚS,
- przedłożenia do zaopiniowania regulaminów wewnętrznych.
Powyższe obowiązki dotyczą pracodawcy, natomiast niewywiązywanie się z nich może być powodem roszczeń dochodzonych na drodze sądowej. Przynależność do związku zawodowego pozwala ponadto:
- interweniować w sprawach indywidualnych, dotyczących na przykład łamania praw pracowniczych,
- uzyskiwać na bieżąco informacje o stanie firmy,
- działać na rzecz zmian w zakładzie pracy,
- uzyskać pomoc prawną lub finansową, w zależności od indywidualnej sytuacji życiowej,
- korzystać z benefitów, na przykład darmowych szkoleń lub porad prawnych.
Więcej o związkach zawodowych przeczytasz na Spider's Web:
Jak założyć związek zawodowy w zakładzie pracy?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, pracownicy mogą zakładać związki zawodowe w każdym zakładzie, również w prywatnych firmach. Procedura powołania go do życia nie jest trudna. Należy zebrać grupę 10 osób, które zatrudnione są w ramach umowy o pracę lub pracują na umowach cywilnoprawnych dłużej niż sześć miesięcy. Mają one możliwość utworzyć całkowicie nowy związek, jednak w tym celu konieczne będzie przygotowanie statusu organizacji oraz zarejestrowanie jej w sądzie. Warto więc rozważyć prostszą drogę, polegającą na przystąpieniu do istniejącej już organizacji związkowej. Wtedy wystarczy tylko zgłosić się do centrali i uzyskać zgodę na podjęcie dalszych działań. Po zwołaniu zebrania, wyborze władz oraz przesłaniu dokumentacji do centrali, nowy związek może działać prężnie w zakładzie.
Co istotne, w żadnym z wymienionych przypadków nie jest konieczne uzyskanie zgody pracodawcy na powołanie związku zawodowego. Należy go jednak poinformować o podjętych krokach, gdyż od tego momentu zostają na niego nałożone nowe obowiązki.
Utworzenie związku zawodowego może nastąpić w każdym momencie, zarówno w nowo powstałym przedsiębiorstwie, jak i w firmie, która działa na rynku od wielu lat. Co ciekawe, w jednym zakładzie pracy może działać kilka związków, a pracodawca ma obowiązek współpracować z każdym z nich.
