Program Czyste Powietrze. „Wybrałem ten zamiennik węgla, bo sąsiad taki kupił”
Czy to jakie masz dochody i na jakie źródło ciepła decydujesz się w ramach programu Czyste Powietrze ma też wpływ na podobne wybory twoich sąsiadów? Takim zależnościom postanowili przyjrzeć się eksperci z Instytutu Badań Strukturalnych. Okazuje się, że status finansowy ma ogromne znaczenie na to, jaki rodzaj ogrzewania wybieramy.
Systemowi dopłat do wymiany pieców i jedynemu ogólnopolskiemu instrumentowi do walki ze smogiem, przyjrzeli się także analitycy z Instytutu Badań Strukturalnych (IBS). Powstało w ten sposób popracowanie pt. „Naśladowanie sąsiadów i nierówności w procesie wdrażania technologii. Badanie na podstawie dotacji w programie Czyste Powietrze”.
Celem badania było zrozumienie, jak różnice w statusie ekonomicznym i nierówności wpływają na efektywność wpływu grupy odniesienia na lokalną adaptację nowych technologii – tłumaczą autorzy Jakub Sokołowski, Karol Madoń i Jan Frankowski.
Czyste Powietrze: rożne dochody, różne technologie
Badanie oparto na danych obejmujących ponad 260 tysięcy wniosków aplikacyjnych do programu Czyste Powietrze w latach 2018-2022. Okazało się, że im mniejsze nierówności dochodowe w sąsiadujących ze sobą gospodarstwach domowych, tym większe prawdopodobieństwo adaptacji nowych technologii. Decyzje podejmowane przez zamożniejsze osoby znacznie silniej wpływały na wybory ich sąsiadów. Nawet w 15 proc.
Sugeruje to, że w obszarach o większych nierównościach, bariery finansowe mogą skutecznie blokować adaptację nowych technologii przez mniej zamożnych mieszkańców. Nawet jeśli mniej zamożniejsze osoby dostrzegają wartość nowych technologii i chętnie naśladowałyby zamożniejszych sąsiadów - przekonują analitycy z IBS.
Dalej ustalono, że zamożniejsze osoby w obszarach o mniejszych nierównościach dochodowych były bardziej skłonne do naśladowania sąsiadów instalujących pompy ciepła. Z kolei mniej zamożni mieszkańcy tych samych obszarów odegrali kluczową rolę w popularyzacji kotłów pieców na pellet i ogólnie biomasę, czyli najpopularniejszy zamiennik węgla według ostatnich dostępnych danych z Programu Czyste Powietrze.
Pokazuje to, jak lokalna dynamika społeczna i ekonomiczna może różnicować proces transformacji energetycznej - czytamy w opracowaniu IBS.
Najubożsi beneficjenci proceduralnie stygmatyzowani?
Analitycy IBS przekonują, że aktualizacja programu Czyste Powietrze wprowadza część istotnych i potrzebnych uszczelnień. Ale niektóre modyfikacje poszły w przeciwnym kierunku do rekomendacji IBS. Chodzi o ograniczenie prefinansowania oraz możliwość uzyskania maksymalnej dotacji wyłącznie we współpracy z operatorem.
W regionach o wyższych nierównościach dochodowych konieczne jest przyjęcie bardziej indywidualnych strategii wsparcia. Efektywna polityka powinna eliminować bariery i oferować zachęty finansowe, dostosowane do potrzeb osób z niskimi dochodami. Takim rozwiązaniem jest większa dotacja i prefinansowanie dla osób z niższymi dochodami - przekonują eksperci z IBS.
Więcej o programie Czyste Powietrze przeczytasz na Bizblogu:
Dlatego ich zdaniem dopuszczenie pełnego wsparcia osób z najniższymi dochodami wyłącznie w modelu z operatorem będzie proceduralnie stygmatyzować grupę najuboższych.
Należy ograniczać nierówności przez progresywną politykę i umożliwić szeroki dostęp do nowych technologii przede wszystkim gospodarstwom o niższych dochodach, zarówno przez inwestycje infrastrukturalne, jak i wsparcie osłonowe. Takie rozwiązania można realizować w ramach bezpośrednich transferów dochodowych przewidzianych w Społecznym Funduszu Klimatycznym od 2027 r. - proponują autorzy opracowania.
