BNPL robi furorę w Polsce. Ale to się skończy, Bruksela zamierza ucywilizować nowy hit

Usługa „kup teraz, zapłać później” zdobywa coraz większą popularność klientów zainteresowanych odroczeniem płatności za zakupy, głównie dokonywane w sklepach online. Umożliwia ona zamówienie towaru, odebranie go, sprawdzenie, a dopiero później uregulowanie zobowiązania. Jeśli towar okaże się wadliwy bądź nie spełnia oczekiwań klienta, ten ma możliwość oddania go do sklepu na zasadach ogólnych.

Płatność za zakupy zazwyczaj można odroczyć o 30 dni, choć każda firma ustala w tym zakresie własne zasady. Ponadto określa ona kwotę maksymalną, która podlega kredytowaniu. W niektórych przypadkach istnieje możliwość rozłożenia płatności na raty. Odroczona płatność to w rzeczywistości jedna z form niebankowego kredytu konsumenckiego. Swoją formą przypomina ona nieco pożyczki udzielane przez firmy prywatne, jednak w tym przypadku klient nie otrzymuje pieniędzy do ręki czy na rachunek bankowy.

Klient, chcąc skorzystać z odroczonej płatności, w pierwszej kolejności wybiera towary dostępne w sklepie. Co istotne, za każdy z nich można zapłacić w późniejszym terminie – usługą tą nie są więc objęte jedynie wybrane produkty. W momencie realizacji zamówienia klient nie dokonuje płatności – zrobi to dopiero w określonym regulaminowo terminie. Nie ma natomiast znaczenia, czy do tego czasu otrzyma zamówione produkty. Chcąc skorzystać z usługi BNPL, należy wybrać taką właśnie formę płatności za zakupy.

W Polsce odroczoną płatność umożliwia kilka systemów, przy czym każdy z nich działa na nieco innych zasadach. Najpopularniejsze to:

Aby skorzystać z opcji późniejszej zapłaty, klient musi założyć konto w danym systemie płatności. Ważne, aby usługa płatność odroczona była aktywna. Większość systemów umożliwia skorzystanie z niej bezpłatnie (bez względu na to, jak często konsument ją uruchamia), choć na przykład w przypadku Twisto klient, chcąc czerpać z pełnej oferty, będzie musiał ponieść pewne koszty.

Zdaniem prawników i ekonomistów płatność odroczona to nic innego, jak ukryty kredyt konsumencki. Niemniej jednak na chwilę obecną brakuje uregulowań, które dokładnie opisywałyby jej mechanizm, a także stanowiły punkt wyjścia w sytuacjach spornych. Płatność odroczona nie wymaga na przykład dokonania oceny zdolności kredytowej klienta, co sprawia, że z usługi tej mogą skorzystać nawet osoby niewypłacalne.

Obecnie na szczeblu unijnym trwają prace nad rewizją dyrektywy w sprawie kredytów konsumenckich. Nowe przepisy z założenia mają być dopasowane do postępującej digitalizacji, a więc objęte zostaną nimi również płatności odroczone. Jednocześnie w Polsce pracuje się nad stosownymi rozwiązaniami prawnymi, na przykład w kontekście zmiany ustawy antylichwiarskiej. Instytucje pożyczkowe (którymi tak naprawdę są systemy oferujące odroczoną płatność) miałyby natomiast zostać objęte nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego.

Co to oznacza dla konsumenta? Celem wprowadzania zmian jest zwiększenie jego ochrony, zwłaszcza w aspekcie finansów osobistych. Korzystanie z odroczonej płatności może jednak okazać się trudniejsze niż dotychczas, szczególnie dla osób nieposiadających zdolności kredytowej. Istnieje bowiem spore ryzyko popadania w spiralę zadłużenia, a więc zaciągania kolejnego zobowiązania finansowego w celu spłaty poprzedniego. Odroczona płatność, choć wygodna i niezwykle praktyczna, powoduje zwiększenie konsumpcji, także wśród klientów, którzy nie dysponują wystarczającymi środkami pieniężnymi.