Przymusowe etaty? Inspekcja pracy: pracodawcy sami je wprowadzą
PIP chce na miękko podejść do problemu nadużywania zleceń. Główny inspektor pracy Marcin Stanecki proponuje wspólną z pracodawcami i związkami listę kontrolną, która pomoże firmom samodzielnie ocenić, kiedy powinna być umowa o pracę. Od nowego roku PIP będzie mieć potężne uprawnienia w tym zakresie, ale Stanecki woli po nie sięgać dopiero w ostateczności.
Państwowa Inspekcja Pracy zapowiada spokojniejsze, bardziej przewidywalne podejście do problemu nadużywania umów cywilnoprawnych. Zamiast zaskakiwać firmy kontrolami, chce je wcześniej przygotować i pomóc im samodzielnie ocenić, kiedy powinna być umowa o pracę. PIP podkreśla, że zależy mu na współpracy, a nie na karaniu przedsiębiorców.
Zlecenie czy etat?
Podczas spotkań z pracodawcami i związkami zawodowymi padła propozycja stworzenia wspólnej listy kontrolnej. Ma to być proste narzędzie, które pozwoli ocenić, czy dane zlecenie nie jest w rzeczywistości etatem. Główny inspektor pracy Marcin Stanecki tłumaczy, że dokument ma być tworzony „na miękko”, razem ze stronami rynku.
Przedsiębiorca musi wiedzieć, czy stosuje właściwą umowę do zatrudniania pracowników. Aby to ułatwić, chcemy edukować zarówno pracodawców, jak i zatrudnionych, pokazując różnice między umową o pracę a umowami cywilnoprawnymi – wyjaśnia Stanecki.
Więcej wiadomości na temat rynku pracy można przeczytać poniżej:
Problemem polskiego rynku pracy jest to, że wiele osób pracuje jak na pełnym etacie, choć formalnie są na zleceniu lub umowie o dzieło. W efekcie takie osoby nie mają prawa do płatnych urlopów czy chorobowego. PIP coraz częściej uznaje takie przypadki za ukryte zatrudnienie, co dla firm oznacza wysokie dopłaty składek i konieczność wyrównania zaległych świadczeń.
Specyfika różnych branż
Nowa lista kontrolna ma uporządkować te sytuacje i ograniczyć przypadkowość decyzji. Dzięki niej przedsiębiorca jeszcze przed zatrudnieniem będzie mógł ocenić, jakie warunki naprawdę spełnia wykonywana praca. Z kolei inspektorzy zyskają jasne wytyczne, co powinno ograniczyć obawy firm przed nieprzewidywalnymi kontrolami i różnymi interpretacjami.
W PIP trwają rozmowy o stworzeniu kilku wersji listy, dopasowanych do specyfiki różnych branż. W handlu czy budownictwie granice między zleceniem a etatem bywają inne niż w IT, dlatego jedno uniwersalne narzędzie mogłoby nie wystarczyć. Inspekcja zapewnia, że celem jest ułatwienie przedsiębiorcom życia, a nie ich dodatkowe obciążanie.
W 2026 roku ruszyć ma kampania „Bezpieczni na etacie”, która ma edukować zarówno pracodawców, jak i pracowników. PIP chce w przystępny sposób wyjaśnić, jakie prawa przysługują osobie zatrudnionej na etat i kiedy umowa cywilnoprawna nie powinna być stosowana. Według Staneckiego to ma być krok do większej uczciwości na rynku pracy.
Pracodawcy straszą armagedonem
Organizacje pracodawców straszą masowymi, przymusowymi przekształcaniem zleceń w etaty, choć PIP się od tego konsekwentnie odżegnuje. Przekonują, że może to doprowadzić część firm do kłopotów finansowych. Wskazują, że nagły wzrost wydatków na składki, urlopy i dodatki może obciążyć budżety, które na przyszły rok są już zamknięte. Niektórzy mówią wręcz o ryzyku upadłości.
PIP odpowiada, że te obawy są przesadzone. Inspekcja ma korzystać z nowych uprawnień oraz danych ZUS-u, ale działania mają dotyczyć tylko realnych nadużyć. Stanecki podkreśla, że nikomu nie chodzi o masowe kontrole. Priorytetem będą skargi pracowników i przypadki, w których ktoś został zmuszony do niechcianej formy zatrudnienia.
Warto zaznaczyć, że sądy niechętnie narzucają zamianę umowy cywilnoprawnej na etat. Dotychczasowa linia orzecznicza pokazuje, że jeśli pracownik nie protestuje, sądy zwykle nie ingerują w formę zatrudnienia, nawet gdy praca ma pełne cechy etatu. PIP przekonuje, że przejrzysta lista zasad może pomóc wszystkim stronom i ograniczyć spory, zanim trafią one na salę rozpraw.
