Przerwa w pracy – ile wynosi, jakie są zasady?

Zgodnie z art. 134 Kodeksu pracy, przerwa przysługuje osobom, które wykonują swoje obowiązki przez minimum 6 godzin dziennie. Nie ma natomiast znaczenia, czy zatrudnione są w pełnym wymiarze czasu pracy, czy też na część etatu. Przerwa trwa 15 minut i jest wliczana do czasu pracy. Pracodawca ma też prawo zdecydować, kiedy pracownik uda się na nią – w wielu zakładach konieczne jest uzyskanie zgody, aby skorzystać z przerwy.

W praktyce osobie, która pracuje 8 godzin dziennie, przysługuje więc jedna, 15-minutowa przerwa. Niemniej jednak pracując powyżej 9 godzin, można wybrać drugą przerwę 15-minutową. Kolejna będzie natomiast przysługiwała osobie, która pracuje powyżej 16 godzin. Pracownik może ją wykorzystać w dowolny sposób, na przykład spożywając posiłek czy załatwiając prywatne sprawy. W czasie płatnej przerwy trzeba jednak przebywać w zakładzie pracy. Tymczasem osoby, które pracują mniej niż 6 godzin, w ogóle nie mają prawa do przerwy.

Pracodawca może udzielić pracownikom dodatkowej przerwy, ale nie wlicza się ona do czasu pracy. Zgodnie z art. 141 Kodeksu pracy, przerwa dodatkowa trwa maksymalnie 60 minut. Pracodawca powinien wprowadzić ją poprzez zawarcie stosownych zapisów w regulaminie pracy lub w umowie o pracę. Dodatkowa godzina wolnego jest bezpłatna i ze względu na to, że nie wlicza się do czasu pracy, pracownik musi ją odpracować. W praktyce pozostaje więc w zakładzie dłużej, choć w ramach czasu wolnego może go opuścić – w przeciwieństwie do przerwy płatnej.

Czytaj też: Lista obecności i ewidencja czasu pracy - prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy

Ustawodawca przewidział dodatkową, płatną przerwę dla matek karmiących, osób niepełnosprawnych oraz pracowników młodocianych. Matka karmiąca może skorzystać z przerwy trwającej:

Prawo nie określa maksymalnego wieku dziecka karmionego piersią, na które przysługiwałaby przerwa. Ponadto jedynym warunkiem skorzystania z niej jest złożenie stosownego oświadczenia pracodawcy. Nie może on natomiast żądać zaświadczenia wystawionego przez lekarza, które potwierdzałoby fakt karmienia piersią. Pracodawcy czasami umieszczają tego rodzaju warunek w regulaminie wewnętrznym, jednak ze względu na to, że żaden przepis nie nakłada na pracownicę obowiązku dowodowego, nie może go również nałożyć pracodawca. Tymczasem pracownikom niepełnosprawnym przysługują dwie płatne przerwy trwające po 15 minut. Pracownicy młodociani otrzymują natomiast 30 minut płatnej przerwy, jeśli pracują powyżej 4,5 godziny dziennie.

Pracownicy wykonujący obowiązki w warunkach szkodliwych dla zdrowia, wykonujący pracę monotonną lub w ustalonym z góry tempie mogą uzyskać dodatkową, płatną przerwę. Ustawodawca nie podaje jednak definicji żadnych z tych pojęć, nie określa również, jak długo miałaby tona trwać. Tymczasem pracownicy, którzy nieprzerwanie wykonują obowiązki przy pomocy monitora ekranowego, mają prawo do 5-minutowej przerwy, która przypada na każdą godzinę pracy. Niemniej jednak nabywają je jedynie w sytuacji, gdy pracodawca nie jest w stanie zapewnić im innego rodzaju prac, które nie obciążają wzroku.

Pracownicy często zadają sobie pytanie, co z przerwą na papierosa czy lunch? Otóż ustawodawca nie precyzuje, w jaki sposób pracownik powinien wykorzystywać czas wolny. Pracownikom nie przysługują jednak dodatkowe przerwy na przysłowiowego dymka. Warto też wziąć pod uwagę, że każdy zakład wypracowuje własną politykę w tym zakresie, która zależy między innymi od specyfiki pracy. Co ważne – zasady dotyczące przerw mają zastosowanie również do osób pracujących zdalnie.