Wygląda na to, że wakacje kredytowe mogą dotyczyć też frankowiczów. I jest to bardzo dziwne

Zgodnie z wielokrotnymi zapowiedziami rządu wakacje kredytowe mają być zarezerwowane dla posiadaczy kredytów hipotecznych, których raty gwałtownie rosną. Jest więc to w założeniu rozwiązane niedostępne dla posiadaczy tak zwanych kredytów frankowych – to zupełnie logiczne, ponieważ w Szwajcarii stopy procentowe nie rosną, tak więc raty kredytów oprocentowanych po szwajcarsku też nie rosną. To znaczy, oczywiście mogą rosnąć albo spadać w zależności od tego, co się dzieje z kursem franka, ale to zupełnie inna historia. W kontekście planowanych wakacji kredytowych kluczowe jest to, że nie rośnie oprocentowanie tych kredytów. 

A jednak jeden z zapisów w projekcie ustawy (chodzi o artykuł 77) brzmi tak: Na wniosek konsumenta […] kredytodawca […] zawiesza wykonanie umowy o kredyt hipoteczny w rozumieniu ustawy zmienianej w art. 66, udzielony w walucie polskiej.

Czy to nie wyklucza kredytów frankowych, skoro mowa jest o walucie polskiej? No właśnie nie, ponieważ o ile mi wiadomo w zdecydowanej większości przypadków „kredyty frankowe” to tak naprawdę kredyty w złotych, tyle że dodatkowo wyposażone w klauzule indeksacyjne, czy też waloryzacyjne, które powodują, że wysokość rat zależy od kursu franka. Ale to nie zmienia faktu, że kwota kredytu na takiej umowie jest zazwyczaj określona w złotych, jest to więc kredyt udzielony w walucie polskiej. Ekonomicznie jest to raczej bez znaczenia, bo późniejsze spłaty rat i tak zależą od kursu franka, ale w przypadku prawa i konkretnej ustawy ma to znaczenie zasadnicze. 

To, że kredyt frankowy jest tak naprawdę w walucie polskiej, jest zresztą logiczne – gdyby nie był w walucie polskiej, banki nie potrzebowałyby w umowach kredytowych dodatkowych klauzul służących do opisu sposobów przeliczenia, indeksowania, czy też waloryzowania, które swoją drogą okazały się abuzywne i przez nie kredyty te często są unieważniane w sądach, przyczyniając się do potężnych strat po stronie banków. Potrzeba przeliczania wynika właśnie z tego, że walutą kredytu jest tak naprawdę złoty. 

Ciekawa jest zmiana, jakiej dokonano w projekcie ustawy dotyczącej wakacji kredytowych. Na etapie prac rządowych wspomniany wyżej artykuł brzmiał nieco inaczej (i miał inny numer). Wtedy wyglądało to tak: Na wniosek konsumenta […] kredytodawca […] zawiesza wykonanie umowy o kredyt hipoteczny niebędący kredytem walutowym w rozumieniu ustawy zmienianej w art. 66.

Tutaj zamiast „kredytu udzielonego w walucie polskiej” mamy „kredyt niebędący kredytem walutowym”. Tego zapisu już nie ma. Nie wiemy, dlaczego zniknął, ale mam tu pewną mało sensacyjną teorię. W obydwu wariantach artykuł odnosi się do „ustawy zmienianej w art.66”. Jest nią ustawa o kredycie hipotecznym z 2017 roku. Otóż w całej tej ustawie nie ma definicji kredytu walutowego. Trudno więc orzec co oznacza „kredyt walutowy” w rozumieniu tej właśnie ustawy. Prawdopodobnie to nic nie oznacza. Stąd wcześniejszy zapis mógł prowadzić na prawne manowce. Z pewnością jednak jego zaletą było znacznie lepsze wykrystalizowanie intencji rządu – od razu było widać, że tu nie ma chodzić o kredyty walutowe. Sęk w tym, że „kredyt walutowy” to nazwa bardziej potoczna, znana, często używana, ale bez definicji w prawie. A przynajmniej w tej konkretnie wskazanej ustawie. Być może gdzieś w innym miejsce polskiego prawodawstwa taka definicja istnieje, może istnieje w jakimś wyroku jakiegoś sądu, ale przepisy o wakacjach kredytowych odnoszą się tylko do ustawy o kredycie hipotecznym, gdzie tej definicji nie ma. 

Pewnie dlatego wpisano w projekt „kredyt udzielony w walucie polskiej”. Tyle, że akurat taki zapis nie wystarczy moim zdaniem do tego, aby wyeliminować z dostępu do wakacji frankowiczów. 

W tym kontekście bardzo ciekawie brzmi też zapis o tym, jak w ogóle na te wakacje się zapisać. Okazuje się, że wymagana jest do tego aktywność tylko po naszej stronie, a bank nie ma tu nic do powiedzenia. Artykuł 77, pkt. 7 wygląda tak: Z dniem doręczenia kredytodawcy wniosku, wykonanie umowy zostaje zawieszone, na okres w nim wskazany.

Czyli wysyłamy wniosek, najlepiej przez bankowość elektroniczną, klepiemy enter i gotowe. Bank wprawdzie ma nam to wszystko potwierdzić ze swojej strony, ale w tym samym artykule niżej jest napisane, że „brak potwierdzenia nie wpływa na rozpoczęcie zawieszenia wykonania umowy”. Chociaż warto też zauważyć, że w projekcie nie ma ani słowa o sytuacji, w której bank uzna, że nie ma żadnych wakacji (na przykład dlatego, że to kredyt frankowy) i zamiast uznać brak raty z naszej strony, zacznie nam naliczać odsetki za zwłokę. Wtedy pewnie ze sprawą będzie można pójść do sądu i wygrać, ale oczywiście dopiero po trzech, czy pięciu latach. 

Pozostaje też do rozstrzygnięcia kwestia tego, czy w ogóle warto z tych wakacji kredytowych korzystać. W przypadku kredytów w złotych można mieć nadzieje na to, że za parę lat stopy procentowe znów spadną, a dziś są na wyjątkowo wysokim poziomie. Przeczekanie więc akurat tego okresu może mieć sens. Raty, których teraz nie zapłacimy, nie znikną – i tak trzeba będzie je kiedyś uiścić, ale można mieć uzasadnioną nadzieję, że wtedy oprocentowanie będzie znowu niższe, więc i raty będą mniejsze. 

W przypadku kredytów frankowych ten czynnik nie występuje, bo oprocentowanie wciąż jest rekordowo małe, a nie da się wykluczyć, że za kilka, czy dziesięć lat będzie już wyższe. Kurs franka też może przecież dalej rosnąć, w tym kontekście sytuacja jest nieprzewidywalna. Tutaj więc chyba większy sens miałoby szybsze spłacanie kredytu niż odsuwanie niektórych rat na później (pomijam tu wątek pójścia do sądu i unieważnienia kredytu w CHF, żeby nie mieszać tematów, bo to zupełnie osobna sprawa). Wakacje kredytowe dla frankowiczów, nawet jeśli będą dostępne, to niekoniecznie muszą mieć z ich punktu widzenia dużo sensu. 

Nie zmienia to faktu, że głęboka rozbieżność pomiędzy tym, co rząd zamierzał osiągnąć, a tym, co zapisał w projekcie ustawy, istnieje. Można ją zapewne skorygować w trakcie prac w Sejmie, na przykład zapisując, że ustawa nie dotyczy kredytów denominowanych, lub waloryzowanych kursami walut obcych. Ale kto wie, być może posłowie, wśród których nie brakuje frankowiczów, postanowią pozostawić sobie i innym taką interesującą furtkę. W każdym razie, jak to mówią na komendach rejonowych: „sprawa jest rozwojowa”. 

Rafał Hirsch – dziennikarz ekonomiczny, nagradzany między innymi przez NBP (Najlepszy dziennikarz ekonomiczny 2008) i Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych (Heros Rynku Kapitałowego 2012). Współtwórca m.in. TVN CNBC i next.gazeta.pl. Obecnie współpracownik Business Insidera i Tok FM.