Seniorzy w spirali zadłużenia. Ich zaległości osiągnęły poziom krytyczny
Z badań i analiz Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor oraz bazy informacji kredytowych BIK wynika, że zaległości seniorów wzrosły o kolejny miliard złotych, osiągając rekordowych 12 mld zł. Dane wskazują też, że na Kujawach mieszka najwięcej zadłużonych seniorów, zaś na Podkarpaciu jest ich najmniej. Sprawa nie wygląda za dobrze, bo co szósty senior obawia się znacznego pogorszenia i tak nieciekawej sytuacji finansowej, dlatego większość deklaruje ograniczenie wydatków do minimum.
Patrząc na tegoroczne przewidywania seniorów dotyczące poprawy ich sytuacji finansowej i porównanie ich odpowiedzi do pozostałych grup wiekowych – mamy tu do czynienia z największym odsetkiem pesymistów. Większość osób w wieku 65 plus uważa, że ich sytuacja finansowa pozostanie bez zmian (39 proc.). O tym, że nieznacznie się pogorszy, informuje 22 proc. z nich, a co szósty uważa, że pogorszy się i to bardzo. Tylko 8 proc. babć i dziadków spodziewa się niewielkiej poprawy swojej sytuacji finansowej i nikt w tej grupie nie wierzy w zdecydowaną zmianę na lepsze.
Z informacji BIG InfoMonotor dowiadujemy się, że w opinii blisko połowy osób 65 plus (49 proc.) najważniejsze będzie ograniczanie zbędnych i impulsywnych wydatków do minimum, a następnie ich optymalizacja, np. szukanie promocji i innych atrakcyjnych cenowo ofert zakupowych, o czym wspomina 36 proc. seniorów. Na kolejnym miejscu uplasowały się oszczędności, które zamierza gromadzić w tym roku co piąty Polak na emeryturze, czyli regularnie odkładać środki na poduszkę finansową i cele długoterminowe, by poczuć się bezpieczniej finansowo. A bezpieczeństwo również w aspekcie ekonomicznym jest dzisiaj wartością bardzo pożądaną.
Na tle pozostałych grup wiekowych, odsetek odpowiedzi seniorów zdecydowanie jest niższy w przypadku wskazań na oszczędności, a wyższy w porównaniu z innymi w odniesieniu do pytania o ograniczanie wydatków. Niestety niewielki odsetek (2 proc.) osób w wieku 65 plus chce poszerzać swoją wiedzę finansową i zainwestować czas w naukę np. o zarządzaniu finansami osobistymi oraz efektywnym planowaniu budżetów domowych, podczas gdy średnia odpowiedzi pozostałych grup wiekowych wynosi 13 proc. 30 proc. seniorów nie planuje podejmować żadnych działań w celu poprawy swojej sytuacji materialnej.
Co dziesiąty senior planuje znalezienie dodatkowych źródeł utrzymania
BIG InfoMonitor podaje, że pesymizm najstarszej populacji widać również, gdy udzielają odpowiedzi na pytanie, czy zamierzają w tym roku zwiększyć swoje dochody. Zdecydowana większość (79 proc.) nie zamierza robić nic w tym kierunku. Jedynie co dziesiąta osoba planuje coś zmienić poprzez znalezienie dodatkowych źródeł utrzymania. I prawie tyle samo (11 proc.) dzięki sprzedaży zbędnych rzeczy, które posiadają. Nikt nie odpowiedział natomiast, że planuje zmienić pracę, co wynika z faktu, że większość z nich jest już na emeryturze.
Według danych Eurostatu Polska zanotowała w ostatnich dziesięciu latach największy wzrost wskaźnika obciążenia emerytalnego w całej Unii Europejskiej. Jest to miara porównująca liczbę osób w wieku 65 plus do liczby mieszkańców w wieku produkcyjnym. Wartość tego wskaźnika w Polsce wzrosła aż o 10,4 p.p. (podium zamykają Bułgaria i Chorwacja – ze wzrostami kolejno o 9,2 proc. i 9 proc.), choć przy obecnym wyniku 29,3 proc., nadal odstajemy pod tym względem od innych członków wspólnoty, m.in. Portugalii (38 proc.), czy Włoch i Finlandii 37,8 proc.). Najniższe wskaźniki odnotowano natomiast w Luksemburgu (21,5 procent), Irlandii (23,2 procent) i na Cyprze (24,7 procent).
Jakby tego było mało, niepokojącymi prognozami podzielił się GUS. Według szacunków urzędu od 2052 r. na 100 osób w wieku produkcyjnym przypadać będzie ponad 100 osób w wieku nieprodukcyjnym.
Wraz ze wzrostem liczby seniorów w naszym kraju, pogłębiają się niestety ich problemy finansowe i zdrowotne. Jednym z największych problemów osób starszych w Polsce jest też dostęp do usług medycznych. Rosnąca populacja osób starszych wymusza dostosowanie systemu emerytalnego, opieki zdrowotnej i pomocy społecznej, a także system opieki długoterminowej i wsparcia socjalnego do zmieniających się potrzeb wynikających z odwróconej piramidy demograficznej – uważa dr hab. Waldemar Rogowski, prof. SGH, główny analityk BIG InfoMonitor.
Polacy się starzeją i ich długi również
Zgodnie z aktualnie dostępnymi danymi GUS, w Polsce rośnie grupa osób w wieku 65 lat i więcej.
W samym 2023 r. zwiększyła się o 197 tys. osób do ponad 7,5 mln, co stanowi 20,1 proc. ogólnej liczby ludności. Proces starzenia się społeczeństwa jest efektem zarówno wydłużającej się średniej długości życia, jak i niskiej dzietności. Obecnie indeks starości wynosi 133, co oznacza, że na każde 100 dzieci w wieku 0–14 lat przypada już 133 dziadków i babć.
Jednocześnie, jak wynika z Raportu InfoDług przygotowanego na podstawie danych z Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor i bazy informacji kredytowych BIK, nie starzeją się jedynie Polacy, ale także ich nieterminowe długi. Zaległe zadłużenie seniorów wzrosło już drugi rok z rzędu o kolejny miliard złotych, osiągając na koniec listopada ubiegłego roku blisko 12 mld zł.
Na tę kwotę składają się m.in. nieopłacone na czas czynsze, zaległe raty pożyczek i kredytów, opłaty sądowe, kary za jazdę bez biletu i rachunki, np. za telefon czy internet. Zobowiązania te spoczywają na barkach ponad 370 tys. osób w wieku 65 plus. To liczba odpowiadająca wszystkim babciom i dziadkom zamieszkującym województwo podkarpackie.
Wzrost kosztów życia, nadal wysoki poziom oprocentowania kredytów i pożyczek oraz inflacja to czynniki, które szczególnie dotykają osoby w wieku 65 plus, dla których głównym źródłem utrzymania są tylko stałe świadczenia emerytalne. Jak wynika z naszego ostatniego badania poświęconego planom finansowym Polaków, zjawiska te są źródłem niepokoju dla 72 proc. seniorów – twierdzi dr hab. Waldemar Rogowski.
I dodaje, że ta grupa wiekowa, z ograniczonym dostępem i chęcią do szukania dodatkowych źródeł dochodu, jest bardziej podatna na skutki zmian gospodarczych. W rezultacie, zmniejszenie jej siły nabywczej może wpływać na popyt w gospodarce, szczególnie w sektorach dostarczających podstawowe dobra i usługi, takie jak żywność, energia i opieka zdrowotna.
Mimo że całkowity przeterminowany dług tej grupy wiekowej rośnie, liczba niesolidnych dłużników zmniejszyła się jednak o 24 744 osoby. Spadło również grono seniorów posiadających jednocześnie zaległości kredytowe i pozakredytowe do poziomu blisko 55,8 tys. osób. Co może oznaczać, że osoby, które wpadły w spiralę zadłużenia, mają coraz większe trudności ze spłatą. Jednocześnie przeciętna wartość przeterminowanego zadłużenia na osobę wzrosła o 2 854 zł, osiągając blisko 32 247 zł - podaje BIG InfoMonitor.
Co istotne, eksperci zauważają, że zaległe zobowiązania np. z tytułu mediów, czynszu, opłat telekomunikacyjnych, alimentów, czy innych usługodawców, zaliczyły spadek r./r. o prawie 27 mln zł (0,5 proc.) do poziomu 4,88 mld zł. Dotyczą one ponad 219 tys. osób. Inaczej wygląda zadłużenie związane z niespłaconymi w terminie kredytami i pożyczkami, które wzrosło w ciągu roku o 356,6 mln zł (5,3 proc.) i na koniec listopada 2024 r. wyniosło ponad 7 mld zł. Ten rodzaj zobowiązań dotyczy prawie 207 tys. seniorów.
Średnie przeciętne zobowiązanie po terminie przypadające na jednego seniora z tytułu pozakredytowych długów wyniosło 22 261 zł (wzrost r./r. o 7,6 proc.), a w przypadku należności kredytowych 34 146 zł na osobę (wzrost r./r. o 13,7 proc.).
Aby wyjść ze spirali przeterminowanego zadłużenia, a przez to móc poprawić swoją sytuację materialną, osoby w wieku 65 plus będą musiały podjąć odpowiednie działania, a brak określonego planu finansowego będzie główną przeszkodą w zarządzeniu kondycją finansową gospodarstw domowych osób starszych. Jak pokazało nasze badanie, w ubiegłym roku nie miało go aż 47 proc. seniorów – komentuje dr hab. Waldemar Rogowski, główny analityk BIG InfoMonitor.
W jego ocenie w nadchodzących 12 miesiącach sytuacja wygląda nieco lepiej, bo 49 proc. osób w wieku 65 plus deklaruje ograniczenie zbędnych i impulsywnych wydatków. Więcej niż 1/3 seniorów (36 proc.) chce z kolei zoptymalizować swoje zakupy dzięki znalezionym promocjom i innym atrakcyjnym ofertom cenowym, a 1/5 planuje przeznaczyć mniej na przyjemności, takie jak wyjście na miasto, czy rozrywka.
Więcej wiadomości na temat seniorów można przeczytać poniżej:
W tych regionach seniorzy mają największe kłopoty
Jak pokazują dane, najwięcej osób opóźniających płatności między innymi za rachunki i kredyty przypada obecnie na seniorów żyjących w woj. kujawsko-pomorskim (prawie 65 osób z zaległymi długami na 1000 wszystkich emerytów) i zachodniopomorskim (ponad 64 osoby na 1000 wszystkich emerytów). Podium zamyka woj. dolnośląskie (63 osoby na 1000 wszystkich emerytów), a tuż za nim plasuje się Śląsk (z mniej niż 63 osobami na 1000 wszystkich emerytów).
Kłopoty finansowe dotykają najrzadziej seniorów z Podkarpacia (prawie 28 osób na 1000), Podlasia (32 osoby na 1000), Małopolski (prawie 38 osób na 1000) i Lubelszczyzny (prawie 39 osób na 1000).
W każdym z badanych województw spadła liczba seniorów z długami na 1000 mieszkańców w wieku 65+. Najwyższy spadek we wskazanym współczynniku odnotowano w woj. dolnośląskim (o 5,7 pkt), śląskim (o 5,5 pkt) oraz kujawsko-pomorskim (o 4,9 pkt).
Mazowsze, Śląsk i Dolny Śląsk to regiony, gdzie seniorzy borykają się z największym ciężarem niespłaconych na czas zobowiązań – ich łączny dług sięga odpowiednio ponad 2,5 mld zł, 1,5 mld zł i 1 mld zł. Z kolei na Podlasiu, Opolszczyźnie i Ziemi Świętokrzyskiej sytuacja wygląda bardziej optymistycznie, gdzie przeterminowane należności seniorów oscylują między 190 mln zł a 242 mln zł.
Jak wynika z Raportu InfoDług przygotowanego na podstawie danych zgromadzonych w Rejestrze Dłużników BIG InfoMonitor i bazie informacji kredytowych BIK, na koniec listopada 2024 r. największy r./r. wzrost zadłużenia odnotowano w województwach zachodniopomorskim, mazowieckim, świętokrzyskim i lubelskim – kolejno o 10,6 proc. (obecnie ponad 815 mln zł), 9,2 proc. (obecnie ponad 2,5 mld zł), 4,6 proc. (obecnie ok. 242 mln zł) oraz 4,3 proc. (obecnie prawie 536 mln zł). W kontrze do tego trendu, Śląsk, Opolszczyzna, Kujawy i Podkarpacie zanotowały spadki zadłużenia, które wyniosły od 1,4 proc. do 4,3 proc.
Choć liczba niesolidnych dłużników zmniejszyła się we wszystkich regionach (szczególnie w województwie opolskim, o 8,8 proc., dolnośląskim, o 8,3 proc. i śląskim, o 8 proc.), nie oznacza to pojawienia się wyłącznie pozytywnego trendu w strukturze opóźnionego zadłużenia tej grupy społecznej.
Spadek liczby osób posiadających przeterminowane zadłużenia nie oznacza jednak poprawy sytuacji. Przeciwnie – większa część całkowitego opóźnionego zadłużenia, które zwiększyło się r./r. może koncentrować się na mniejszej grupie niesolidnych dłużników – sygnalizuje dr hab. Waldemar Rogowski.
Badanie „Noworoczne plany finansowe Polaków” zrealizowane metodą CAWI przez Quality Watch na zlecenie BIG InfoMonitor, na próbie 1061 Polaków w wieku 18+, grudzień 2024 r.
