„Czyste Powietrze” to porażka. Eksperci: bez pomp ciepła nic z tego nie będzie
Program „Czyste Powietrze” miał być przełomem, a tymczasem po siedmiu latach wykorzystano zaledwie 15 proc. jego budżetu. Europejskie Stowarzyszenie Pomp Ciepła ma podsuwa pomysł na poprawę jakości powietrza w Polsce – trwały program wsparcia dla pomp ciepła.
Program „Czyste Powietrze” zawieszony był przez ponad cztery miesiące. Ministerstwo Klimatu i Środowiska tłumaczyło, że tyle czasu potrzebuje na poprawienie wszystkich błędów i niedociągnięć. Nabór wniosków ruszył 31 marca. Na razie jednak statystyki programu są kiepskie. Przez półtorej miesiąca złożono (dane na 9 maja) 1818 wniosków, a 9175 ma status roboczy (najczęściej brakuje dokumentu podsumowującego audyt energetyczny).
Czy program „Czyste Powietrze” faktycznie może poprawić jakość powietrza w Polsce? Od września 2018 r. wypłacono tylko ok. 15,3 mld zł, budżet wynosi 103 mld zł. W ciągu siedmiu lat wykorzystano niecałe 15 proc. przeznaczonych na to środków. Całkiem inny pomysł ma Europejskie Stowarzyszenie Pomp Ciepła (EHPA). Receptą mają być pompy ciepła.
Pompy ciepła a zaufanie polskich konsumentów
EHPA przypomina, że każdego roku w Polsce z powodu zanieczyszczenia powietrza umiera prawie 35 tys. osób. Jak przekonuje, obniża to nasze PKB o 11 proc. Do tego duża część obszarów najbardziej zanieczyszczonych w Europie zlokalizowana jest w Polsce. Jednocześnie w naszym kraju zainstalowanych jest 745 tys. pomp ciepła, które pozwalają na redukcję zużycia blisko 1 mld metrów sześciennych gazu i emisji wynoszącej około 300 tys. ton CO2 rocznie.
Jednak tylko około 5 proc. polskich domów posiada pompy ciepła, a w ostatnich dwóch latach obserwuje się znaczne zahamowanie popytu na tę technologię. W 2024 r. sprzedaż pomp ciepła spadła o 35 proc. w stosunku do poziomu z 2023 r. - informuje EHPA.
Skąd taki spadek? Jedną z przyczyn był gwałtowny wzrost ceny energii, wywołany przez kryzys energetyczny. Przyczynił się to tego również program „Czyste Powietrze”, którego - jak zwraca uwagę EHPA - reguły wielokrotnie zmieniano, łącznie z czasowym zawieszeniem, bez odpowiedniej komunikacji i kontroli.
Doprowadziło to do nadużyć, oszustw i niskiej jakości instalacji, podważając zaufanie firm wykonawczych i budowlanych do programu, zakłócając zaufanie konsumentów do technologii, opóźniając jej upowszechnienie - przekonuje Europejskie Stowarzyszenie Pomp Ciepła.
Więcej o pompach ciepła
Polska potrzebuje programu dopłat do pomp ciepła
Dlatego najlepszy rozwiązaniem, zdaniem EHPA, byłoby stworzenie w Polsce stałego programu dopłat do pomp ciepła. Do tego powinno dojść szkolenie instalatorów.
Instalatorzy są drogą do zadowolonego klienta wybierającego pompę ciepła, więc ważne jest, aby wykazali się biegłością w projektowaniu i instalacji przed uzyskaniem dostępu do dotacji - przekonuje Paul Kenny, dyrektor generalny EHPA.
Przed podobnymi wyzwaniami stały jeszcze niedawno też inne kraje europejskie. W Irlandii, Norwegii, Niemczech, we Francji i Wielkiej Brytanii z powodzeniem skupiono się na szkoleniu instalatorów i kontroli jakości, aby rozwiać obawy wynikające ze złej jakości instalacji. Przypomnimy, że Polska w 2022 r. była krajem z największym na świecie wzrostem sprzedaży pomp ciepła na poziomie 102 proc.
Wyprzedziliśmy m.in. Czechów (99 proc.), Holendrów (80 proc.), Belgów (66 proc.), Szwedów (60 proc.), Austriaków (59 proc.), Niemców (53 proc.) i Finów (52 proc.). Jeszcze w styczniu 2023 r. pompy ciepła dzieliły i rządziły w programie „Czyste Powietrze”. Wtedy aż 64 proc. składanych wniosków dotyczyło tych urządzeń. W październiku 2025 r. (to ostatnie dostępne dane do teraz) to było już raptem tylko 23 proc.
