Podatek VAT od towarów i usług. Stawki i sposoby rozliczeń
Podatek VAT budzi w społeczeństwie niemałe kontrowersje. Choć z założenia ma być neutralny, jego skutki odczuwają zarówno przedsiębiorcy, jak i osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej.
Podatek VAT – definicja
Podatek od towarów i usług (VAT) polega na opodatkowaniu obrotu netto na każdym etapie sprzedaży. Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej i osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Ale w praktyce podatek ten dotyczy także osób fizycznych niemających nic wspólnego z biznesem. Zgodnie z ideą, to właśnie ostateczny odbiorca dóbr i usług ma być nim obciążony. Towary, które kupujemy w sklepach, zawierają w sobie kwotę VAT. Jednak to przedsiębiorcy, a nie konsumenci, zajmują się rozliczaniem tej daniny.
Podatek VAT dzielimy na:
- należny – to suma, jaką przedsiębiorca zobowiązany jest uiścić na rzecz Skarbu Państwa,
- naliczony – kwota, jaką przedsiębiorca zapłacił, nabywając różnego rodzaju towaru i usługi.
Podatek należny i naliczony podlegają zbilansowaniu. Podwyżka podatku należnego zobowiązuje do zapłaty pewnej kwoty na rzecz fiskusa, natomiast nadwyżka VAT-u naliczonego umożliwia otrzymanie zwrotu.
Stawki podatku VAT w Polsce
Podstawowa stawka podatku VAT wynosi 23 proc. Przedsiębiorcy korzystają też ze stawek obniżonych, które wynoszą:
- 8 proc. - stosuje się ją m.in. do produktów spożywczych, usług remontowych i budowlanych, niektórych usług gastronomicznych,
- 5 proc. - stosuje się ją m.in. do niektórych towarów związanych z produkcją rolniczą, opieką zdrowotną, niektórych usług kulturalnych i sportowych,
- 0 proc. - ma zastosowanie do usług transportu międzynarodowego czy dostawy towarów do wolnych obszarów celnych.
Podatnik, który spełnia założenia ustawowe, może ubiegać się o zwolnienie z podatku VAT. W takim przypadku wystawia on faktury z oznaczeniem „ZW”, co oznacza, że podatek nie został naliczony.
Więcej o przedsiębiorcach czytaj na Bizblog.pl:
Rozliczenie podatku VAT
Za rozliczenie podatku VAT odpowiadają przedsiębiorcy i instytucje nieposiadające osobowości prawnej. Należy go dokonać do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, za który podatek jest należny. Podatnik jest zobowiązany nie tylko uiścić na konto Urzędu Skarbowego odpowiednią kwotę, ale też złożyć deklarację.
W rozliczeniu podatku VAT najważniejsze jest przyporządkowanie podatku należnego i naliczonego do właściwych okresu. Przedsiębiorca może rozliczać się w częstotliwości miesięcznej lub kwartalnej – w drugim przypadku zapłata podatku następuje po zakończeniu kwartału.
Stawki VAT w Europie
W Polsce od lat toczy się dyskusja na temat wysokości stawek w podatku VAT. Wszystko zaczęło się od 2011 roku, gdy stawka podstawowa została chwilowo podniesiona z 22 do 23 procent. Jak się później okazało, żaden rząd nie spieszy się z jej obniżeniem.
Tymczasem obowiązująca w Polsce stawka podstawowa rzeczywiście jest jedną z najwyższych w Europie. Gorzej mają tylko Grecy (VAT 24 proc.), Chorwaci, Duńczycy i Szwedzi (VAT 25 proc.) oraz Węgrzy (VAT 27 proc.). Najniższa stawka obowiązuje natomiast w Luksemburgu (17 proc.). Zaraz za nim plasują się Malta (18 proc.), Cypr, Niemcy i Rumunia (19 proc.). W większości krajów obowiązują też stawki obniżone.
Podatek VAT – zreformować czy usunąć?
Podczas, gdy przedsiębiorcy i konsumenci chcą obniżenia stawek VAT lub całkowitej likwidacji tego podatku, kolejne rządy mówią, że nie jest to możliwe. W obliczu rosnącej inflacji rząd Mateusza Morawieckiego zdecydował się co prawda obniżyć VAT na produkty spożywcze, ale było to rozwiązanie czasowe. Dziś, gdy budżet państwa w żaden sposób się nie dopina, nie ma mowy o likwidacji VAT ani nawet o obniżce stawek. Czy rzeczywiście nie poradzimy sobie bez tego podatku? Przypomnijmy, że w niektórych krajach, jak na przykład Stany Zjednoczone, tego rodzaju podatek nie istnieje. Ale wpływy budżetowe są zaspokajane przez inne daniny.
Problemem jest więc nie tyle sam podatek, co sposób jego naliczania i rozliczania. Księgowi od lat apelują o uproszczenie przepisów, natomiast fiskus zdaje się coraz mocniej dokręcać śrubę w kolejnych kontrolach i postępowaniach.
