Marże paliwowe w kosmosie. Niezwykłe rzeczy dzieją się nie tylko na samych stacjach benzynowych

Gdyby istniały konkursy na najbardziej niesamowite plansze w raportach giełdowych spółek, ta z Lotosu sprzed paru dni wygrałaby tym razem bezapelacyjnie, bez względu na to, czy konkurs byłby o nagrodę tygodnia, miesiąca czy kwartału. Pokazuje ona bowiem, co stało się w marcu z marżami w biznesie rafineryjnym, a stało się coś niezwykłego.

Co dokładnie, pokazuje tabela poniżej.

Najbardziej ogólną informację o rentowności rafinerii znajdziemy w prawym dolnym rogu. Dotyczy ona tak zwanej modelowej marży rafineryjnej, która mówi nam, czy działalność rafinerii opłaca się bardziej, mniej czy może wcale.

W danych z poprzednich lat widać, że było z tym krucho. W czwartym kwartale 2021 marża spadła do poziomu 20 centów na baryłce. Rafineria kupowała baryłkę ropy (z lewej strony tabelki widać, że rosyjska ropa Ural kosztowała wtedy niecałe 78 dolarów) i przerabiając ją na różne produkty naftowe, była w stanie z niej wycisnąć zaledwie 20 centów zysku.

Zamieniając to na procenty relacja 0,20 USD do 77,84 USD daje niecałe 0,3 proc. marży. W styczniu było niewiele lepiej. W lutym wybuchła wojna, ale bliżej końca miesiąca, więc dane za ten miesiąc wyglądają już wyraźnie lepiej, ale nie w pełni oddają to, co stało się na rynku. Dopiero teraz dostaliśmy dane za pierwszy pełen miesiąc trwania wojny, czyli za marzec i widać, że w branży naftowej jest to zupełnie inny świat. Zmiana jest kosmiczna.

Marża rafineryjna nagle urosła aż do 39,5 dolara na baryłce. Jest prawie sześć razy większa niż w lutym i ponad 21 razy większa niż w styczniu. 0,3 proc. z końca 2021r. zamieniło się w 44,7 proc. Nagle, przez wybuch wojny biznes o rentowności słabo radzącego sobie osiedlowego warzywniaka przemienił się w biznes z rentownością Apple’a czy Microsoftu.

Widać też, skąd ten zawrotny skok się wziął. Odpowiedź dają tak zwane cracki produktów naftowych. Cracki to też marże, tyle że dotyczące konkretnych produktów powstających z ropy, a nie danej rafinerii. Te cracki, co bardzo ważne, też są notowane na międzynarodowych rynkach, tych samych gdzie wyznaczana jest cena baryłki ropy. Jest to więc efekt gry podaży i popytu na szerszym europejskim rynku.

Mówiąc inaczej: prezes jednej spółki naftowej, na przykład szef Lotosu albo Orlenu nie jest w stanie samodzielnie ustalić ceny produktu gotowego na rynku, podobnie jak nie jest w stanie ustalić ceny ropy. To są liczby dane z góry, a konkretnie z giełdy. To nie znaczy, że zarządy firm naftowych w ogóle na nic nie mają wpływu, taki wniosek byłby absurdalny, mogą do pewnego stopnia, uzależnionego od warunków technicznych w danej rafinerii, modyfikować miks produktów.

Aby produkować więcej tych bardziej rentownych, mogą próbować optymalizować działalność i udział w rynku za pomocą polityki rabatów dla klientów. Warto pamiętać, że wszystkie marże wyliczane i podawane w tabelkach, takich jak ta z Lotosu, są MODELOWE. To po prostu efekt podstawienia danych z giełd do matematycznego wzoru. Rzeczywistość zawsze się nieco od niego różni, właśnie za sprawą rabatów, upustów i innych indywidualnych uzgodnień z odbiorcami.

Jednak na pewno nie jest tak, że marże w Lotosie i w Orlenie z pewnością też nagle drastycznie wzrosły, bo zarządy tych spółek podjęły taką decyzję. To tylko efekt zmiany sytuacji na rynkach.

Po wybuchu wojny przez pewien czas istniało ryzyko zablokowania importu ropy z Rosji przez polityków w ramach sankcji. Przez to gwałtownie podrożała ropa. Potem się okazało, że oficjalnych unijnych sankcji na ropę nie będzie, ale w sumie tak jakby były, ponieważ prywatne firmy handlujące ropą i paliwami same zrobiły krok w tył i przestały kupować rosyjski surowiec.

Zrobiły to po pierwsze ze strachu przed ewentualnością sankcji, a po drugie z powodu znaczącego wzrostu kosztów, bo wojna spowodowała, że właściciele tankowców drastycznie podnieśli ceny wynajmu statków, jeśli miałaby nimi płynąć ropa z Rosji, a ubezpieczyciele przestali oferować usługi ubezpieczenia takiego transportu.

W efekcie cały ten biznes stał się dla rynku zbyt ryzykowny i nieopłacalny. Rosja próbowała przezwyciężyć niechęć zachodnich firm najprostszą metodą, obniżając ceny ropy. To też widać w tabelce powyżej. Proszę porównać, co się stało w marcu z ceną ropy Brent, a co z ceną ropy Ural. Wcześniej obydwa gatunki zachowywały się tak samo: rosyjska zawsze była o parę dolarów tańsza, bo jest nieco gorsza jakościowo.

Tym razem Brent podrożał na fali wojennej paniki o kilkadziesiąt proc. ale Ural potaniał o blisko 4 dolary na baryłce. Różnica pomiędzy Uralem, a Brent, zwykle nieznaczna, pobiła wszelkie rekordy, sięgając prawie 30 dolarów na baryłce. Ta różnica to dla rafinerii przetwarzających ropę ze Wschodu, a więc zarówno dla Lotosu, jak i Orlenu dodatkowy zysk – wyniki tych spółek za pierwszy kwartał będą więc zapewne rewelacyjne.

W kolejnych kwartałach, jeśli mamy rezygnować z ropy rosyjskiej trzeba będzie chyba zmienić wzory na modelowe marże rafineryjne, a różnica w cenie ropy Ural i Brent straci na znaczeniu.

Wracając do tego, co stało się w marcu z crackami, czyli zyskownością poszczególnych produktów naftowych: zmniejszenie dostępności rosyjskiej ropy w Europie sprawiło, że pojawiły się obawy, że rafinerie z mniejszej ilości surowca wyprodukują mniej tych produktów, czyli benzyn, diesla czy olejów opałowych. Z drugiej strony prognozy makroekonomiczne nie przewidują na razie, że wojna wywoła w Europie recesję, więc wciąż obowiązuje założenie, że popyt na paliwa nie będzie maleć.

Oczekiwania dotyczące wzrostu popytu i możliwego spadku podaży wystrzeliły notowania diesla, paliwa lotniczego czy benzyn w kosmos. Zaczęła się opłacać nawet produkcja ciężkiego oleju opałowego, która od lat była nierentowna.

Tym różni się wojna od pokoju w branży rafineryjnej, co może nie jest jakimś wielkim zaskoczeniem, bo przecież efekty widzimy od miesiąca na stacjach benzynowych. Teraz lepiej zobaczyliśmy także ogrom zmian, które nastąpiły za kulisami, w pewnym oddaleniu od dystrybutorów.

Rafał Hirsch – dziennikarz ekonomiczny, nagradzany między innymi przez NBP (Najlepszy dziennikarz ekonomiczny 2008) i Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych (Heros Rynku Kapitałowego 2012). Współtwórca m.in. TVN CNBC i next.gazeta.pl. Obecnie współpracownik Business Insidera i Tok FM.