Zakres obowiązków pracownika. Odmówisz wykonania polecenia, wylecisz

Pracownik ma obowiązek podporządkować się pracodawcy oraz zasadom panującym w firmie. W stosunku pracy powstaje bowiem relacja, w której jedna strona (pracodawca) góruje nad drugą (pracownik). Co do zasady to pracodawca ustala zakres obowiązków, natomiast pracownik, który odmówi wykonania polecenia, naraża się na zwolnienie i to nawet w trybie dyscyplinarnym. Pracodawca nie może jednak dowolnie przydzielać pracownikowi obowiązków – muszą one wynikać bezpośrednio z treści zawartej umowy oraz odpowiadać kompetencjom pracownika. Jeśli konkretne zadanie znacząco wykracza poza zakres umowy lub nie odpowiada umiejętnościom zatrudnionego, ten może odmówić jego wykonania i to bez narażania się na konsekwencje.

Podstawowym dokumentem, w którym znajdziemy informacje o zakresie obowiązków konkretnego pracownika, jest umowa o pracę. Zawiera ona zapisy dotyczące zadań, jakie będzie wykonywał pracownik, choć często są to jedynie ogólne sformułowania.

Co ciekawe, przepisy nie nakazują pracodawcy zamieszczania w kontrakcie zapisów dotyczących zakresu obowiązków – ustaleń można również dokonać w formie ustnej. Warto jednak przed podpisaniem umowy dowiedzieć się, jakie czynności będziemy wykonywać na nowym stanowisku. Pracodawcy często umieszczają w umowach adnotację dotyczącą obowiązku wykonywania „pozostałych czynności zleconych”, co oznacza, że mogą oni wyznaczać pracownikom zadania wykraczające poza zakres umowy.

Należy jednak pamiętać o ogólnej zasadzie, która mówi, że nie mogą one mijać się z kompetencjami pracownika. Ponadto wyznaczone przez pracodawcę obowiązki nie mogą być sprzeczne z przepisami prawa.

Więcej informacji z prawa pracy znajdziesz na Bizblog.pl:

Do zmiany zakresu obowiązków może dojść w dowolnym momencie, jednak zawsze wymaga ona uzyskania zgody pracownika. Pracodawcy najczęściej wręczają zatrudnionym aneks do umowy, rzadziej praktykowane jest natomiast zawieranie nowego kontraktu. Do dyspozycji pracodawców pozostaje również wypowiedzenie zmieniające, na mocy którego może dojść do zmiany zakresu obowiązków albo kwoty wynagrodzenia.

Pracownik ma prawo nie przyjąć dokumentu, ale musi liczyć się z utratą zatrudnienia przy zachowaniu stosownego okresu wypowiedzenia. Dobra wiadomość jest więc dla pracowników taka, że pracodawca nie ma prawa z dnia na dzień zmienić zakresu obowiązków bez ich zgody.

Kodeks pracy dopuszcza model, w którym to pracownik samodzielnie wyznacza sobie obowiązki. Jednak w Polsce nie cieszy się on dużą popularnością, głównie ze względu na fakt, iż prowadzi do utraty kontroli nad zatrudnionym. W praktyce mógłby on wyznaczyć sobie niewielki zakres zadań, pobierając wysokie wynagrodzenie.

Model ten funkcjonuje najczęściej w startupach, w których pracownicy wykonują różne czynności często z odległych dziedzin, zwiększając tym samym swoje kompetencje. Wprowadzenie go wymaga jednak doskonałej współpracy na linii pracownik-pracodawca oraz silnej motywacji.

Nałożenie na pracownika dodatkowych obowiązków może, ale nie musi iść w parze z podwyższeniem wynagrodzenia. Jeśli wykonuje on pracę w godzinach nadliczbowych, należy rozliczyć ją zgodnie z zasadami wynikającymi z Kodeksu pracy oraz regulaminu pracy. Wynagrodzenie pracownika powinno być adekwatne m.in. do zakresu obowiązków, dlatego rozszerzając go, pracodawca musi zastanowić się, czy zmiany mają jedynie charakter kosmetyczny.

Jeśli pracownik uzna, że pozostawione na dotychczasowym poziomie wynagrodzenie nie jest adekwatne do nowych obowiązków, ma prawo ich nie zaakceptować.