Nie masz paragonu? Sklep i tak będzie musiał przyjąć puste butelki i puszki. Tylko, kiedy to wreszcie ruszy?
O tym, jak ostatecznie będzie wyglądać system kaucyjny w Polsce, dowiadujemy się już coraz więcej. Jednak to, kiedy zacznie obowiązywać - cały czas jest zagadką. Bo też politycy Zjednoczonej Prawicy kaucje traktują dokładnie tak po macoszemu jak słynną zasadę 10H, która od lat blokuje rozwój lądowej energetyki wiatrowej. W jednym i drugim przypadku już trudno zliczyć wszystkie zapowiedzi zmiany przepisów, które jednak ciągle pozostają takie same.
O systemie kaucyjny w Polsce słyszymy już od co najmniej paru lat. Rząd przedstawia jakieś propozycje legislacyjne, a branża opakowań się do nich odnosi. I tak w koło Macieju. Już 3 czerwca na Twitterze minister klimatu i środowiska Anna Moskwa pisała, że wkrótce w Polsce wprowadzimy system kaucyjny. Potem słyszeliśmy, że to nastąpi zaraz po wakacjach, a jeszcze niedawno wiceszef MKIŚ Jacek Ozdoba w radiowym poranku Siódma9 stwierdził, że przyjęcie przez rząd przepisów w sprawie systemu kaucyjnego w Polsce nastąpi jeszcze w styczniu. Tylko, że w wykazie prac rządowych planowano to zrobić w III lub w IV kwartale 2022 r. Ale to opóźnienie nie ma podobno żadnego znaczenia.
W pierwsza połowie tego roku podejrzewam, że proces legislacyjny się zakończy. Nie ma powodu go przedłużać. Notyfikacja techniczna Komisji Europejskiej z reguły trwa trzy miesiące - twierdzi wiceminister Jacek Ozdoba.
System kaucyjny w Polsce - co wiemy?
Ponieważ prace nad polskim systemem kaucyjnym już trochę trwają, to też sporo o nim do tej pory dowiedzieliśmy się. Wiadomo, że w projekcie, który ma przyjąć najpierw rząd, a potem ten trafi do Sejmu, mowa jest o obowiązku wprowadzenia kaucji, ale wyłącznie w stosunku do sklepów o większej powierzchni niż 200 m kwadr. Dlaczego zdecydowano się na taki zapis? Jak tłumaczy Jacek Ozdoba ze względu na możliwości logistyczne i lokalowe najmniejszych sklepów. Większe sklepy, jego zdaniem, pójdą pewnie w automatyzację.
Do tej opcji skłaniają się Polacy, którzy wzięli udział w badaniu przeprowadzonym przez ARC Rynek i Opinia w czerwcu 2022 r. Ankietowani przyznali, że preferowaną formą zwrotu byłby dla nich recyklomat - przypomina Konrad Robak, Country & Business Development Manager w TOMRA Collection Polska.
Jakie opakowania będą w systemie kaucyjnym? Szklane butelki do 1,5 l objętości i plastikowe baletki do 3 l. Do tego dochodzą jeszcze aluminiowe puszki. Ale te stalowe już nie. A to może być pułapką dla klientów.
Na rynku dostępne są również stalowe puszki, różniące się materiałem konstrukcyjnym, ale mające ten sam kształt i trudne do odróżnienia dla konsumentów – przekonuje Jacek Wodzisławski, prezes Fundacji na rzecz Odzysku Opakowań Aluminiowych RECAL.
Dowiadujemy się też, że polski system kaucyjny ma być bezparagonowy. Czyli zwrot opakowania nie będzie wiązać się z okazaniem dowodu (paragonu) na jego zakup.
Kaucja podwyższy ceny w sklepach?
Polski system kaucyjny będzie stosował model return-to-retail. Czyli sklepy sprzedające napoje staną się prawnie odpowiedzialne za przyjęcie zużytych po nich pojemników do recyklingu. Jak wskazują eksperci: dzięki tej metodzie, na najlepiej zorganizowanych rynkach osiąga się niemal 100 proc. wskaźnika zwrotu. A co z wysokością opłaty kaucyjnej? Ta ma być ustalona na drodze rozporządzenia, ale wiceminister Ozdoba nieco uchyla rąbka tajemnicy i mówi, że nie będzie niższa niż 25 groszy od jednego opakowania. Tym samym rząd chyba nie posłucha ekspertów, którzy chcieli dostosowania wysokości kaucji do objętości butelki.
Proponujemy, aby opakowania o pojemności powyżej 1 litra zostały objęte stawką dwukrotnie wyższą niż te poniżej 1 litra. To spowoduje, że użytkownikowi nie będzie wygodniej kupić jedną dużą butelkę plastikową zamiast kilku mniejszych puszek - uważa Jacek Wodzisławski.
Czy w takim razie kaucja dopali inflację i będziemy świadkami w sklepach kolejnej fali podwyżki, tym razem głównie napojów? Owszem, być może sieci sklepowe będą chciały w ten sposób odkuć się za zakup recyklomatów i butelkomatów. Ale Filip Piotrowski ze Stowarzyszenia Zero Waste, w rozmowie z Bizblog.pl, apeluje żeby nie demonizować polskiego systemu kaucyjnego, który w pierwszej kolejności ma nam pomóc, a nie być kulą u nogi.
W systemie kaucyjnym opłata po stronie wprowadzającego na rynek produkt to raptem około 5–7 gr w przypadku szklanej butelki i jakieś 2–3 gr dla butelek PET. Takie stawki wskazują, że system może się samofinansować. Tak jak ma to miejsce w przypadku puszek w systemie norweskim - wskazuje Piotrowski.
