System kaucyjny w Polsce. Ile dostaniemy za zwrot butelek i puszek?
W ciągu kilku dni, najdalej tygodni, poznamy zaktualizowany po konsultacjach projekt ustawy wprowadzającej w Polsce system kaucyjnego. Tym samym Ministerstwo Klimatu i Środowiska nie zmienia wyznaczonej sobie ścieżki legislacyjnej, w której przepisy przyjęte mogą być po wakacjach, a zaczną obowiązywać z początkiem 2023 r. Co na to eksperci?
Najważniejsze do tej pory ustalenia dotyczące systemu kaucyjnego dotyczyły tego, jakie opakowania zostaną nim objęte. Do zaprezentowanego na początku roku projektu w sumie zgłoszono ponad 800 uwag. Dotyczyły m.in. zmiany pojemności opakowań czy kwestii związanych z rozszerzeniem frakcji opakowań. Najczęściej postulowano wyłączenie opakowań z tworzyw sztucznych do 200 ml.
Teraz wiceminister klimatu i środowiska Jacek Ozdoba twierdzi, że poprawiony projekt mamy zobaczyć w czerwcu. Tym samym przepisy będzie można przyjmować po wakacjach, tak żeby przynajmniej częściowo zaczęły obowiązywać od 2023 r. Eksperci przestrzegają jednak, że to może oznaczać kolejną podwyżkę cen napojów. Ale przedstawiciel rządu utrzymuje, że wcale tak nie musi być.
System kaucyjny nie jest kosztem, tylko jest elementem związanym z opakowaniem. Mówienie o jakimkolwiek wzroście cen jest absolutnie chybione – twierdzi wiceminister Ozdoba.
System kaucyjny w Polsce z butelkami i puszkami
Zgodnie z zaprezentowanym projektem system kaucyjny w Polsce obejmie butelki szklane do 1,5 l (jednorazowego oraz wielorazowego użytku), puszki aluminiowe do 1 l oraz butelki z tworzywa sztucznego do 3 l.
Włączenie do systemu kaucyjnego szklanych butelek jednorazowego użytku o pojemności do 1,5l ma pomóc rozwiązać problem zanieczyszczania środowiska tzw. małpkami. W przypadku nieobjęcia ich systemem kaucyjnym istniałoby też ryzyko przechodzenia producentów z butelek wielokrotnego użytku na jednorazowe, czego chcemy uniknąć - tłumaczy wiceminister klimatu i środowiska.
Objęcie systemem kaucyjnym puszek aluminiowych wpłynąć ma również na wzrost poziomów ich zbierania, które według branży zwiększą się o 10 proc., czyli ok. 400 mln sztuk. Zmiana ta, zdaniem resortu, zapewni większy poziom finansowania systemu kaucyjnego. Ale eksperci nie są do tego przekonani. Na przykład Jacek Wodzisławski, prezes Fundacji RECAL, przekonuje że włączenie aluminiowych puszek po napojach o pojemności do 1 lita do systemu kaucyjnego pomija alternatywne, przy czym tańsze i bardziej efektywne scenariusze wzrostu poziomu recyklingu opakowań aluminiowych w Polsce.
Kaucja na puszki oznacza zmniejszenie o 2/3 strumienia odpadów z aluminium, co może skutkować brakiem motywacji do wzrostu poziomu recyklingu pozostałych opakowań w tej grupie materiałowej, w tym puszek ciśnieniowych, żywnościowych, tacek, tubek oraz folii aluminiowej, dla których po dziś dzień nie wdrożono skutecznego mechanizmu Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta – przestrzega Wodzisławski.
Ustawa określi maksymalną stawkę opłaty kaucyjnej
W przekazanym na początku roku projekcie do konsultacji brakowało konkretnej wysokości pobieranej kaucji w systemie. Wiceminister Jacek Ozdoba tłumaczy, że to ustawa określi maksymalną stawkę kaucji, natomiast stawki dla poszczególnych rodzajów opakowań objętych systemem kaucyjnym będą określone w oddzielnym rozporządzeniu. Takie rozwiązanie chwali Anna Sapota, wiceprezes ds. Public Affairs dla Europy Północno-Wschodniej w grupie TOMRA.
Żeby system działał sprawnie, powinien być dostępny i zrozumiały dla konsumenta. Stąd między innymi postulat jednej kwoty kaucji na wszystkie opakowania. Zapowiedź uregulowania tej kwestii w ramach rozporządzenia jest ważną i cenną zmianą – przekonuje.
Ale nie wszyscy podzielają to zdanie. Np. Fundacja RECAL wysokość kaucji widzi zupełnie inaczej.
Podstawą do obliczania pobieranej wysokości kaucji powinna być pojemność, gdzie opakowania o pojemności powyżej 0,5 l powinny być objęte stawką dwa razy wyższą, a opakowania powyżej 1,5 l stawką trzy razy wyższą niż opakowania o pojemności do 0,5 l – nie ma wątpliwości Jacek Wodzisławski.
Zgodnie natomiast eksperci oceniają zapisy zobowiązujące sklepy o powierzchni handlowej powyżej 100 mkw. do odbierania pustych opakowań i odpadów opakowaniowych powstałych z opakowań objętych systemem kaucyjnym oraz do zwrotu kaucji. Mniejsze jednostki handlowe będą mogły odbierać te opakowania i odpady opakowaniowe oraz zwracać kaucję na zasadzie dobrowolności.
Szef Fundacji RECAL widzi w przypadku puszek aluminiowych przestrzeń dla m.in. punktów skupu, PSZOK-ów oraz sortowni odpadów komunalnych. Jego zdaniem łatwość odbioru kaucji przez konsumenta oraz dostępność punktów zwrotu mogą być drogą do sukcesu całej operacji. Z kolei Anna Sapota zwraca uwagę na to co w projekcie dotyczącym systemu kaucyjnego w Polsce jeszcze trzeba zmienić.
Pozostaje do uregulowania obowiązkowość uczestnictwa producentów napojów. Jest to ważne zarówno z perspektywy producenta – wszyscy będą mieli takie same obowiązki – jak i konsumenta: im bardziej przejrzyste reguły dotyczące tego, które produkty są w systemie, a które nie, tym większa szansa na aktywny udział w nim Polaków – uważa.
