W ubiegłym roku pompy ciepła zawładnęły Europą. Wszystko jeszcze może popsuć zbyt tani gaz
Brytyjski Carbon Brief policzył, że w 2022 r. sprzedaż pomp ciepła w Europie pierwszy raz w historii osiągnęła 3 mln urządzeń. Wszystko przez zbyt drogi gaz, który zaczął zyskiwać na wartości po manipulacjach z dostawami realizowanymi przez Gazprom. Optymiście wierzą, że ten trend utrzyma się nie tylko w 2023 r., ale też w następnych latach. Nie brakuje jednak też takich, którzy uważają, że już na aż tak duży wzrost sprzedaży pomp ciepła nie możemy liczyć. Bo też kryzys energetyczny wyraźnie zwalnia.
Sprzedaż aż 3 mln sztuk pomp ciepła w Europie w 2022 r. stanowi wzrost o 38 proc. względem 2021 r. i podwojenie w porównaniu z 2019 r. W dobie napędzanego przez Rosję kryzysu energetycznego, w efekcie którego paliwa kopalne osiągnęły swoje cenowe rekordy, pompy ciepła w jeszcze większym stopniu niż do tej pory były odpowiedzialne za dekarbonizację ogrzewania.
Europejski sektor pomp ciepła jest gotowy pomóc Komisji Europejskiej w kolejnych krokach, na przykład poprzez udział w platformie net zero Europe - nie ukrywa Thomas Nowak, sekretarz generalny Europejskiego Stowarzyszenia Pomp Ciepła (EHPA).
Te 3 mln europejskich pomp ciepła w ub.r. zastąpiły ok. 4 mld m sześc. gazu. To zaś zredukowała emisje CO2 o 8 mln ton. Tym samym obecnie wszystkie pompy ciepła w Europie pozwalają zmniejszyć emisje o 54 megatony CO2. A to równowartość rocznych emisji Grecji.
Pompa ciepła: świat patrzy na Polskę i nie wierzy
Najbardziej reprezentatywny dla pokazania wzrostu popularności pomp ciepła jest rynek w Polsce. W 2022 r. sprzedaż tych urządzeń w naszym kraju wzrosła o 120 proc. Co, zdaniem Carbon Brief, stanowi prawdopodobnie najszybszy wzrost w historii tej technologii. Jak wykazuje z kolei Stowarzyszenie Polskiej Organizacji Rozwoju technologii Pomp Ciepła (PORT PC): już prawie co trzecie urządzenie w ogólnej liczbie sprzedanych urządzeń do ogrzewania pomieszczeń w Polsce było właśnie pompą ciepła. Nasz kraj odnotował również drugi co do wielkości wzrost w 2022 r., mierzony pod względem liczby sprzedanych pomp ciepła. Wyprzedzili nas pod tym względem jedynie Włosi. My zaś zostawiliśmy w tyle m.in. Francuzów, Niemców i Szwedów.
W grudniu 2022 r. udział pomp ciepła w programie Czyste Powietrze wyniósł aż 63 proc. w ogólnej liczbie wniosków na wymianę źródeł ciepła, podczas gdy w styczniu 2022 r. było to zaledwie 28 proc. - czytamy w raporcie PORT PC.
Teraz okazuje się, że rząd chce dodatkowo napędzić sprzedaż pomp ciepła, które pozwalają dekarbonizować polskie gospodarstwa domowe. Stąd zapowiadane zmiany w piątej edycji programu Mój Prąd, która ma wystartować w kwietniu br. Z kolei minister klimatu i środowiska Anna Moskwa, w rozmowie z Polsat News, zapowiedziała powstanie polskiej pompy ciepła, co ma zmniejszy koszt końcowy urządzenia. W projekt ma być zaangażowanych kilka rodzimych instytucji.
Na dziś pompy ciepła są droższym źródłem, jednak wierzę, że im więcej tej technologii, tym będzie ona tańsza — przekonuje szefowa MKiŚ.
Rządowe dopłaty i podatek węglowy
Chociaż Polska w 2022 r. została mistrzem świata, jeżeli chodzi o wzrost sprzedaży pomp ciepła, to inne kraje też mają powody do dumy. Np. w Czechach jeszcze w 2021 r. sprzedano tylko 30 tys. tego typu urządzeń, a w 2022 r. - już ok. 60 tys. Z kolei słowacki krajowy program Zielone Domy nadal oferuje dotacje w wysokości do 3 400 euro na pompy ciepła, co przełożyło się na wzrost na poziomie 88 proc. Przyspieszyli też Niemcy — o 53 proc. Rekord sprzedaży padł również we Francji. W 2021 r. było to 267 tys. pomp, a w 2022 r. - już 346 tys. (wzrost o 30 proc.).
W Finlandii zaś rząd dopłaca do wymiany ogrzewania olejowego – do 4000 euro. M.in. dzięki temu sprzedaż pomp ciepła w ub.r. wzrosła tutaj o 50 proc. W Norwegii już ok. dwóch trzecich gospodarstw domowych korzysta obecnie z technologii pomp ciepła. A mimo to w 2022 r. Norwegowie odnotowali 25-procentowy wzrost sprzedaży tych urządzeń. Podobny poziom (23 proc.) odnotowano w Szwajcarii. W Szwecji zaś główną siłą napędową tych zwyżek sprzedaży (w 2022 r. sprzedano więcej pomp ciepła o 61 proc.) jest obowiązujący już od lat 90. ubiegłego stulecia podatek węglowy, w wysokości 115 euro za tonę CO2.
Ten spektakularny wzrost pomp ciepła jest świadectwem innowacyjnego i zrównoważonego sektora, który robi wszystko, aby zwiększyć wydajność i odpowiednio tworzy miejsca pracy, pomaga w działaniach na rzecz klimatu i stabilizuje rachunki za energię — przekonuje Thomas Nowak.
Szarżę pomp ciepła zakończy znowu tani gaz?
Tymczasem kryzys energetyczny wydaje się nieco tracić na impecie. Gaz i węgiel są najtańsze od sierpnia 2021 r. I niektórzy przewidują, że to mocno wyhamuje sprzedaż pomp ciepła w 2023 r. i tym samym nie ma już co liczyć na kolejne, rekordowe dane. Chociaż Międzynarodowa Agencja Energii (IEA) przekonuje, że właśnie pompy ciepła mogą do 2030 r. zmniejszyć emisje CO2 o 500 mln t. Tylko w Europie te urządzenia mogłyby zmniejszyć zapotrzebowanie na import gazu o 21 mld m sześc. Jednak, żeby tak się stało, jak przekonuje IEA, krajowe rządy będą musiały dotować zakup pomp ciepła, które nadal swoją ceną potrafią odstraszyć od zakupu.
Wsparcie rządowe jest niezbędne, aby pomóc konsumentom pokonać koszty początkowe i wykorzystać oszczędności, jakie zapewniają pompy ciepła — nie ma cienia wątpliwości Fatih Birol, dyrektor IEA.
Bardziej w kolorowych barwach przyszłość pomp ciepła w naszym kraju widzą eksperci z PORT PC. Ich zdaniem w 2023 r. w Polsce, w wariancie optymistycznym sprzedaż urządzeń typu powietrze/woda może wzrosnąć o kolejne 40–50 proc. w stosunku do 2022 r., a w przypadku gruntowych pomp ciepła ‒ o około 30–40 proc.
Głównymi czynnikami napędzającymi sprzedaż pomp ciepła będzie atrakcyjność kosztów ogrzewania oraz programy wsparcia przy wykorzystaniu tej technologii w najbliższych latach i europejskie plany odejścia od stosowania paliw kopalnych w budynkach — czytamy w opracowaniu PORT PC.
