Polskie startupy 2020. Wciąż bez jednorożca i z mocno rozrzedzonym planktonem

Droga Booksy idealnie opisuje wzloty i upadki covidowego roku. W marcu i kwietniu patrzyliśmy na świat w ciemnych barwach. Zaczęło się od spadków na giełdzie, totalnych lockdownów i pierwszej fali bankructw. Społeczny dystans stał się nową normalności, a biznesy oparte o kontakty międzyludzkie zaczęły zaciskać pasa, aby tylko utrzymać się nad powierzchnią wody.

Covid-19 szczególnie mocno uderzył w branżę urody. Polski rząd zamknął fryzjerów czy kosmetyczki, a sytuacja w innych krajach nie nastrajała pozytywnie do opuszczania domów. Booksy – oparte o rezerwacje wizyt – znalazło się nad krawędzią przepaści.

Startup zwolnił połowę z 300-osobowej załogi, a to przecież najtrudniejsze dla każdego przedsiębiorcy. Najpierw zainwestował w szukanie talentów, później przeszkolił je do pracy i zintegrował z zespołem, by następnie rozstać się w kryzysie. Kiedy na szali stoi przyszłość firmy, trzeba podejmować trudne decyzje.

Na szczęście lato przyniosło nowe otwarcie. Salony, które przetrwały wiosenny kataklizm, powoli zaczynały wracać do życia. Wyższy bieg wrzuciły Stany Zjednoczone, gdzie jeszcze w kwietniu bez pracy pozostawało rekordowe 10 mln Amerykanów. Wlało to nowe nadzieje w serce Stefana Batorego, który tak mówił mi o wychodzeniu z kryzysu:

Jednym z nich było wejście w nowe sfery biznesu. Za pomocą Booksy można bowiem rezerwować wizyty w domach opieki, na plaży czy w banku. Zwłaszcza ten ostatni element zdominował medialne nagłówki. Booksy nawiązało współpracę z BNP Paribas, a później Aliorem, Open Finance i Credit Agricole. Choć od sierpnia nie słyszeliśmy o kolejnych partnerstwach, to pod koniec roku dowiedzieliśmy się, co spędzało sen z powiek Stefanowi Batoremu.

Było to połączenie z największym konkurentem na krajowym rynku – starszym o dwa lata Versum. Dziś oba podmioty działają już pod marką Booksy i wspólnie mogą stawiać czoła zagranicznym graczom. Lepiej późno, niż wcale – chyba tak najlepiej opisać tę fuzję. Połączona spółka jest już światowym liderem z 13 mln użytkowników i 500-osobową załogą.

Który polski gracz może się pochwalić taką pozycją? Znalazłoby się co najmniej dwóch: DocPlanner i Brainly.

Oczywiście Booksy daleko jeszcze do największych firm IT z Polski. Comarch zatrudnia ponad 6 tys. ludzi, a Asseco ponad 24 tys., ale działają one w zupełnie innym modelu - time & materials. Nie mogą się skalować bez drastycznego zwiększania kosztów, takich jak choćby lista płac, Booksy dostępne jest zaś w modelu SaaS i zarabia na subskrypcjach. Ta różnica to główna oś podziału między standardowym biznesem IT a startupami, próbującymi na nowo opowiedzieć świat za pomocą technologii.

Branża okazała się wyjątkowo odporna na wszelkie zawirowania związane z prowadzeniem działalności. Badanie Fundacji Startup Poland pokazało, że 43 proc. przedsiębiorców nie straciło żadnego kluczowego pracownika/pracowników, a 41 proc. realizuje strategię wejścia na nowe rynki zgodnie z planem. Jeszcze ciekawiej wygląda rozkład odpowiedzi na pytanie o efekt koronawirusa na działalność startupu. Choć znaczna część startupowców nie widzi większego wpływu, to negatywny i pozytywny sentyment rozkłada się mniej, więcej po równo.

Część startupów przeżywa wręcz rozkwit. 48 proc. odnotowało zwiększenie sprzedaży, a 56 proc. pozyskało nowych odbiorców. Koronawirus okazał się być przyspieszaczem trendów, które wcześniej potrzebowały lat, aby rozwinąć skrzydła. Twórcy oprogramowania nie mieli problemów z przerzuceniem się na pracę zdalną. Startupy zajmujące się cyberbezpieczeństwem, med-techem czy gamingiem notowały świetne wyniki.

Nieco gorzej radziły sobie zaś branże takie jak: food-tech, transport oraz turystyka. Pandemiczny rollercoaster związany z działaniami rządu i zawiła procedura uzyskiwania wsparcia nie pomagały im w przetrwaniu. Podobnie z pozyskaniem dodatkowego finansowania. Pierwsza – nieco większa - runda inwestycyjna obiegła media w połowie stycznia, kiedy dowiedzieliśmy się o inwestycji Alior Banku, BNP Paribas i PKO BP w platformę do e-podpisów Autenti. 17 mln zł nie robiło może wielkiego wrażenie, ale na przebicie tego poziomu musieliśmy czekać aż do końcówki czerwca.

30 czerwca Symmetrical Labs ogłosiło rundę na 25 mln zł. Rozwiązanie zainteresowało zagraniczne fundusze: Global Founders Capital oraz Partech. Pozwala ono na wypłatę pensji na życzenie czy wprowadzenie pożyczek pracowniczych o zerowym oprocentowaniu. Tym samym zmniejsza stres pracowników, którzy w czasie pandemii mieli trudności ze spięciem budżetu.

Sam Symmetrical Labs to fintech, który bez przeszkód mógł funkcjonować w czasie pandemii. Wzmożoną aktywność zauważyli też twórcy Brainly, czyli platformy, gdzie uczniowie mogą wymieniać się wiedzą. Tylko od kwietnia, baza użytkowników serwisu wzrosła o ponad 3/4. Nauka zdalna sprawiła, że dzieciaki musiały przesiadywać przed komputerami przez długie godziny. Nie było innej możliwości niż edukacja online.

Podobnie z e-zdrowiem. Kiedy bezpieczniej było zostać w domu i skorzystać ze zdalnej wizyty, na popularności zyskały rozwiązania takie jak Infermedica, wspomagająca medyczny triage i samodzielną diagnozę pacjentów. Nie uszło to uwadze inwestorów. Pierwszy startup zebrał 80 mln dol., a drugi nieco mniej - 10,25 mln dol.

Wśród większych rund wypada jeszcze docenić Cosmose AI, działające głównie w Azji. Startup Mirona Mironiuka we wrześniu chwalił zabezpieczeniem 15 mln dol. od inwestorów. Choć jego platforma nie jest powszechnie znana w Polsce, to za granicą napędza klientów dla ponad 600 marek i niemal 400 tys. sklepów, wykorzystując śledzenie aktywności online. Firma z siedzibą w Warszawie i Hong-Kongu ma być wyceniana na – bagatela – 400 mln dol.

Duże pieniądze przyciągają naszą uwagę. Im więcej zer, tym lepiej, choć mówimy przecież o pozbywaniu się udziałów w firmie przez founderów, a nie pozyskaniu nowych klientów czy premierze rewolucyjnego produktu. Tak już jednak działa świat startupów, w którym bez ciągłego dosypywania pieniędzy do marketingowej maszyny nie zajedziemy daleko.

Polski rynek wydaje się wyczekiwać na firmę z miliardową wyceną. Po części jest to wina samych dziennikarzy – bo jednorożec w nagłówku to łatwy i tani chwyt, a po części reszty środowiska, które podkreśla, że nasi sąsiedzi już dawno „spłodzili unicorna”. Firmy z takim statusem mają Estończycy (Skype, Transferwise, Bolt, Pipedrive), Rumuni (UiPath) czy Litwini (Vinted). Nad Wisłą również mamy kilku kandydatów, którzy przewijali się w tym artykule, ale skupiając się na największych, tracimy z oczu długi ogon, który wygląda biednie.

Bartosz Sokoliński, dyrektor zarządzający ds. innowacji i technologii Agencji Rozwoju Przemysłu podkreśla, że polskie startupy wciąż charakteryzują się niewielką skalą działania.

Pozostaje więc ogromna, niezagospodarowana przestrzeń współpracy pomiędzy funduszami, państwem i korporacjami, które wspólnie mogą stworzyć środowisko przyjazne przedsiębiorczości. Dzięki temu nie musielibyśmy obracać się wokół tych samych brandów każdego roku i drżeć w obawie o przyjście kolejnego czarnego łabędzia. Tym razem nie udało się mu wywrócić gry do góry nogami.