Czy pompa ciepła się opłaca? Analiza kosztów i efektywności systemów grzewczych

Zanim przejdziemy do analizy kosztów, omówmy krótko, od czego właściwie zależą wydatki związane z ogrzewaniem budynku. Należy tutaj wymienić 3 podstawowe czynniki: 

Fakt: domy o niskim zapotrzebowaniu na energię cieplną będą generować niższe koszty ogrzewania. Jak sprawić, by takie zapotrzebowanie było możliwie najniższe? Na początku należy wiedzieć, że parametr ten jest tym większy, im większa powierzchnia do ogrzania czy im więcej ciepła ucieka na zewnątrz (a zatem: im większe są straty ciepła). Warunkują je również indywidualne preferencje grzewcze użytkowników systemu, takie jak pożądana temperatura w pomieszczeniach, pożądana temperatura c.w.u. czy ogólne nawyki związane z ogrzewaniem i zużyciem wody. Zapotrzebowanie na energię do ogrzewania domu można zatem zmniejszyć poprzez skuteczną termoizolację budynku  oraz stosując np. systemy inteligentnego sterowania temperaturą w pomieszczeniach, co optymalizuje zużycie energii. 

Standardowe domy, szczególnie te starsze, mogą mieć zapotrzebowanie rzędu 100-150 kWh/m²/rok. Z kolei domy energooszczędne zużywają około 40-50 kWh/m²/rok, co znacząco redukuje zapotrzebowanie na energię. Do całkowitego zapotrzebowania budynku na energię cieplną należy doliczyć nie tylko tę potrzebną na ogrzanie domu, ale też tę związaną z przygotowaniem c.w.u.

Cena paliwa warunkowana jest przez globalne ceny surowców, koszty produkcji i transportu czy regulacje podatkowe i polityki klimatyczne. Co więcej, tańsze surowce wymagają często miejsca na magazynowanie (np. drewno, pelet), a ich użytkowanie związane jest z dodatkową obsługą pieca. Ponadto przyszłość takich surowców jak węgiel czy olej opałowy może być wątpliwa w obliczu regulacji prawnych takich jak tzw. Zielony Ład. Stabilniejsze i często niższe koszty eksploatacji oferują technologie wykorzystujące źródła odnawialne, np. pompy ciepła. 

To, w jakim stopniu efektywne jest konkretne paliwo, zależy od kolejnego czynnika, a mianowicie sprawności systemu grzewczego. Tradycyjne kotły kondensacyjne na gaz charakteryzują się średnim współczynnikiem sprawności 90-95 proc. Z kolei efektywność pomp ciepła sięga 400-500 proc., co jest nieosiągalne dla żadnej innej technologii grzewczej.

Aby lepiej zrozumieć opłacalność pomp ciepła, warto porównać je z innymi dostępnymi technologiami grzewczymi na przykładzie domu o powierzchni 180 m² zamieszkanego przez czteroosobową rodzinę z zapotrzebowaniem na energię cieplną na poziomie 16 000 kWh rocznie.

Gaz ziemny to jedno z najczęściej wybieranych paliw grzewczych w Polsce. Kotły gazowe osiągają średnio sprawność na poziomie 90–95 proc., co czyni je stosunkowo efektywnymi. Roczne koszty ogrzewania domu gazem ziemnym przy zapotrzebowaniu na poziomie 16 000 kWh wynoszą około 7 000 zł, zakładając cenę gazu na poziomie 0,42 zł/kWh.

Koszt instalacji kotła gazowego wynosi od 15 000 do 25 000 zł.

Ekogroszek to paliwo węglowe, które przez lata było atrakcyjną opcją ze względu na niską cenę i relatywnie wysoką kaloryczność. Jednak emisja CO₂ sprawia, że ekogroszek staje się coraz mniej popularny w kontekście zaostrzających się regulacji związanych z ochroną środowiska. Koszt ogrzewania domu ekogroszkiem wynosi około 5 000 zł rocznie, przy cenie surowca wynoszącej 0,30 zł/kWh. Koszt instalacji kotła na ekogroszek to 15 000–25 000 zł.

Choć ekogroszek nadal jest jednym z tańszych paliw, jego przyszłość stoi pod znakiem zapytania ze względu na możliwe ograniczenia wynikające z regulacji Zielonego Ładu.

Pompy ciepła powietrze-woda czerpią energię cieplną z powietrza zewnętrznego. Współczynnik COP tych urządzeń wynosi średnio 3,5–4, co oznacza, że pompa generuje 3,5–4 kWh ciepła z każdej zużytej kWh energii elektrycznej. Przy założeniu, że cena energii elektrycznej wynosi 0,80 zł/kWh, a COP pompy jest równy 4, roczny koszt ogrzewania domu takim urządzeniem wynosi około 5 200 zł.

Koszt instalacji pompy ciepła powietrze-woda to 30 000–50 000 zł, ale dzięki dofinansowaniom z programów rządowych, takich jak „Czyste Powietrze” czy „Moje Ciepło” całkowity koszt może być znacznie niższy. Warto także pamiętać, że pompy ciepła są jednym z najbardziej efektywnych systemów grzewczych dostępnych na rynku.

Pompy gruntowe, znane również jako solanka-woda, wykorzystują energię geotermalną, co zapewnia stabilną efektywność przez cały rok, niezależnie od temperatur zewnętrznych. Współczynnik COP pomp gruntowych wynosi nawet 4,5–5,0, co czyni je jednym z najbardziej wydajnych systemów grzewczych.

Koszt instalacji pompy gruntowej wynosi 50 000–80 000 zł, głównie ze względu na konieczność wykonania odwiertów geotermalnych. Roczne koszty eksploatacyjne są jednak bardzo niskie, na poziomie 3 500–4 000 zł rocznie. Dzięki stabilnej efektywności pompy gruntowe są idealnym rozwiązaniem dla domów o dużym zapotrzebowaniu na ciepło.

Olej opałowy to paliwo, które pozwala na niezależność od sieci gazowej, ale jego koszty eksploatacyjne są jednymi z najwyższych. Przy zapotrzebowaniu na energię wynoszącym 16 000 kWh roczny koszt ogrzewania wynosi około 9 000 zł. Koszt instalacji kotła na olej to 20 000–35 000 zł.

Wysokie koszty eksploatacyjne i brak możliwości uzyskania dofinansowania sprawiają, że systemy olejowe stają się coraz mniej opłacalne.

Pelet to ekologiczne paliwo stałe produkowane z biomasy drzewnej. Roczny koszt ogrzewania domu peletem wynosi około 6 000 zł, co czyni go tańszym niż olej opałowy, ale droższym niż ekogroszek czy pompy ciepła. Koszt instalacji kotła na pelet wynosi 25 000–35 000 zł.

Ogrzewanie peletem wymaga regularnej obsługi i magazynowania paliwa.

A zatem: Czy pompa ciepła się opłaca?

Tak, pompa ciepła opłaca się ze względu na wysoką efektywność energetyczną oraz relatywnie niskie koszty eksploatacyjne w porównaniu z innymi systemami grzewczymi. Choć koszty instalacji są wyższe, niż w przypadku kotłów na gaz czy ekogroszek (30 000–80 000 zł), to pompy ciepła, zwłaszcza gruntowe, oferują stabilne koszty ogrzewania (około 4000–5000 zł rocznie) i długoterminowe oszczędności. Dodatkowo, dzięki dostępnym programom dofinansowania, koszty inwestycyjne mogą zostać znacząco obniżone, co skraca czas zwrotu inwestycji.