Polski rząd pod presją. W UE chcą, żebyśmy podnieśli akcyzę o 100 proc.
Holandia domaga się od Polski, by jeszcze podczas swojej prezydencji w Radzie UE rozpoczęła prace nad nową dyrektywą akcyzową na wyroby tytoniowe (TED). W grę wchodzi podwojenie unijnych minimów podatkowych z 1,80 euro do 3,60 euro. Gdyby ten pomysł przeszedł, ceny papierosów w Polsce wzrosłyby do nawet 40 zł.
Stawką jest zrównanie rynku w całej Unii i uszczelnienie wpływów podatkowych. Największym promotorem zmian w TED jest Holandia – zarówno jako państwo członkowskie, jak i za pośrednictwem komisarza Wopke Hoekstry (na zdjęciu). Ten były minister finansów i obecny komisarz ds. gospodarczych i klimatycznych, otwarcie mówi o potrzebie szybkich działań.
Jednym z najskuteczniejszych sposobów na ograniczenie konsumpcji tytoniu jest opodatkowanie. Nowe produkty tytoniowe zalewające rynek nie są dziś uregulowane. Musimy działać pilnie, aby to zmienić – napisał Hoekstra na LinkedIn.
W maju 2025 r. podczas spotkania z europosłami z komisji FISC w Strasburgu zadeklarował, że chce się zająć tą sprawą osobiście. Holenderskiego komisarza nie zniechęca fakt, że na temat zmian w TED nie ma ani słowa w oficjalnym programie Komisji Europejskiej na 2025 rok.
Ceny papierosów i luka akcyzowa: problem Holandii
Skąd ta determinacja Wopke Hoekstry? W Holandii cena paczki papierosów przekracza już równowartość ponad 50 zł (ok. 12 euro), a sama akcyza wynosi tam 7,66 euro. To jedno z najwyższych obciążeń fiskalnych w UE. Dla porównania, w Polsce paczka kosztuje ok. 20,82 zł (4,72 euro), a średnia dla całej UE wynosi ok. 26,33 zł (6,21 euro) – podaje Tax Foundation.
Tak duże różnice cenowe sprzyjają transgranicznemu handlowi i szarej strefie.
W Holandii aż 39 proc. papierosów i 60 proc. tytoniu do skręcania pochodzi z zagranicy – głównie z Polski, Belgii i Niemiec – wynika z badania VSK zrealizowanego przez Kantar w 2024 roku.
Podobne wyniki przyniosło badanie pustych opakowań przeprowadzone przez WSPM. Jeszcze w 2023 roku odsetek zagranicznych opakowań w Holandii wynosił 25 proc., rok później już blisko 40 proc.
Nowa dyrektywa: 13 państw za, 4 przeciw, Polska się wstrzymuje
Czy w ogóle jest szansa, że Holandia przeforsuje na forum UE tak dużą podwyżkę akcyzy na wyroby tytoniowe? Aby Bruksela wprowadziła ogólnounijną podwyżkę na wyroby tytoniowe, musiałyby ją poprzeć wszystkie państwa UE. Wopke Hoekstra doskonale o tym wie. Jak relacjonuje Euractiv, podczas wspomnianego wcześniej spotkania w Strasburgu, komisarz przyznał, że niektóre państwa UE są przeciwne podniesieniu podatków na tytoń, a ponieważ nowelizacja wymaga jednomyślności, sprawa będzie politycznie złożona.
Pod listem do Komisji Europejskiej z żądaniem przyspieszenia prac nad zmianami w TED podpisało 13 państw członkowskich – oprócz Holandii, między innymi Belgia, Dania, Czechy, Hiszpania. Są to państwa, które już dziś spełniają nowe unijne minima lub podniosłyby akcyzę nieznacznie. Zdecydowanie przeciwne zmianom w TED są Włochy, Grecja, Rumunia i Luksemburg.
Polska zachowuje dystans. Minister finansów Andrzej Domański odniósł się do sprawy podczas spotkania ECOFIN w Warszawie.
To prawda, że dyrektywa tytoniowa nie była aktualizowana od lat. Nie wywieramy jednak żadnej presji na Komisję Europejską, choć jesteśmy otwarci na dalsze dyskusje. Naszym głównym priorytetem jest obecnie sekurytyzacja i unia oszczędnościowo-inwestycyjna – stwierdził szef resortu finansów.
Co oznaczałaby podwyżka akcyzy na tytoń dla Polski?
Podniesienie minimalnej stawki akcyzy do 3,60 euro za paczkę papierosów, tak jak chce tego Wopke Hoekstra, oznaczałoby konieczność podniesienia podatków w 20 państwach Unii Europejskiej. Największe podwyżki musiałyby wprowadzić Bułgaria i Polska. W efekcie w naszym kraju przeciętna cena paczki papierosów wzrosłaby z obecnych 20,82 do 40 zł.
Dla Holandii i kilku krajów starej UE nowelizacja oznaczałaby uporządkowanie rynku i wzrost dochodów z akcyzy. Dla Polski – spadek konkurencyjności, wzrost obciążeń fiskalnych dla konsumentów i ryzyko większego przemytu.
Holandia już teraz z nawiązką spełnia nowe minima. Dlatego przewodzi naciskom i krytykuje Komisję za opóźnienia – zauważa Euractiv.
Gdyby Polska – sprawując prezydencję Rady UE – uruchomiła formalnie prace nad dyrektywą, to nie miałaby później narzędzi do ich skutecznego powstrzymania. Z drugiej strony po Polsce prezydencję obejmuje Dania, w której podobnie jak w Holandii stawki akcyzy na papierosy są na poziomie, który już spełnia nowe postulowane minima. Do tego Kopenhaga jest wśród sygnatariuszy listu wzywającego do podniesienia minimalnych stawek akcyzy i nie ma żadnego interesu w tym, by hamować reformę…
Akcyza a skuteczność zdrowotna. Wyniki badań nie są jednoznaczne
Na koniec taki zabawny fakt. W dyskusji o podwyżkach podatku akcyzowego często podnoszony jest argument zdrowotny. Sam Wopke Hoekstra stwierdził, że:
Jednym z najskuteczniejszych sposobów na ograniczenie konsumpcji tytoniu jest opodatkowanie.
Zwolennicy tego twierdzenia przekonują, że im wyższa cena papierosów oznacza, tym więcej osób rzuca palenie. To nie do końca prawda, a wykazały to badania przeprowadzone w… Holandii po podwyżce podatku akcyzowego w 2020 roku.
Podwyżka przełożyła się na wzrost średniej ceny paczki o 1,12 euro, czyli 112 proc. planowanej zmiany. Ale różnice między produktami premium a tanimi markami powiększyły się, co ograniczyło efekt zdrowotny – wskazali naukowcy z Uniwersytetu w Maastricht
