Rząd już przestał udawać. Trzeba to powiedzieć głośno: podczas tej zimy w Polsce zabraknie węgla

Przez ostatnie tygodnie w pierwszym rzędzie Anna Moskwa, minister klimatu i środowiska, zapewniała – wbrew temu, co mówili górniczy związkowcy, ale też byli prezesi spółek energetycznych – że w Polsce nikomu na zimę opału nie zabraknie. Polskie kopalnie miały więcej fedrować, a wspomóc nas miały też dodatkowe dostawy z Kolumbii, Indonezji czy RPA. Tyle tylko, że większa produkcja to ekstra 1,5 mln ton węgla w porywach. Więcej się nie da, bez odpowiednich nakładów inwestycyjnych, z których w ostatnich latach rezygnowano.

Zgodnie z umową społeczną rządu z górnikami poszczególne kopalnie miały być przygotowywane bardziej do wygaszania niż pracowania na zwiększonych obrotach. Z kolei ten zagraniczny węgiel jest najczęściej niesortowany i tego nadającego się na opał dla gospodarstw domowych będzie tyle, ile kot napłakał. Jeszcze inną sprawą są możliwości przeładunkowe polskich portów, które mają wynosić ok. 4,5 mln t rocznie. 

Z tych względów górnicy i eksperci wskazywali, że zimą może zabraknąć ok. 4-5 mln t węgla opałowego, który będzie dodatkowo wyraźnie jeszcze droższy. A już dzisiaj nie ma problemu ze znalezieniem ofert z ceną pod 4000 zł. Rząd wydawał się taką groźbę bagatelizować. Do teraz.

Premier Morawiecki właśnie zlecił spółkom PGE Paliwa i Węglokoks, żeby w trybie pilnym, do 31 sierpnia i do 31 października, zakupiły na międzynarodowych rynkach 4,5 mln t węgla, który będzie wykorzystywany przez gospodarstwa domowe. Operacja ma być finansowana z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19. Wcześniej Sejm przyjął – a prezydent Duda już podpisał – reguły dotyczące ceny gwarantowanej węgla na zeszłorocznym poziomie 996,60 zł.

Mimo tych uzgodnień z dostępem do węgla może i tak być kłopot. Związkowcy zwracali uwagę m.in. na wprowadzony tymi sami przepisami limit sprzedaży na poziomie 3 ton. Tymczasem na potrzeby polskich gospodarstw domowych niekiedy trzeba nawet dwa razy więcej. Być może więc Polacy kupią trochę węgla po gwarantowanych cenach, a resztą już po tych rynkowych, parę razy wyższych. Stąd pomysł, jaki miał się pojawić w rządzie, żeby gospodarstwa domowe opalane węglem wspomóc specjalnym zasiłkiem w wysokości 1000 zł. Miałoby to kosztować budżet państwa w granicach 10 mld zł.

O sprawie informuje „Dziennik Gazeta Prawna”. W rządzie mają sobie zdawać z ryzyka takiego mechanizmu, który może spowodować, że o cenie gwarantowanej nikt już wtedy nie będzie pamiętał, a sprzedawcy wykorzystają rządowy dodatek do podbicia ceny. Dlatego rozważany też jest inny pomysł: zerowy VAT na węgiel. Mówi się również o obniżeniu standardów emisyjnych, co pozwoliłoby używać w piecach opał gorszej jakości.

Ale to nie jedyne kłopoty, jakie nas mogą czekać tej zimy. Europa coraz bardziej przygotowuje się na całkowite zakręcenie kurka z rosyjskim gazem. W Niemczech chcą zacząć z tego powodu na tyle oszczędzać energię, że zastanawiają się nad wyłączaniem oświetlenia budynków publicznych lub sygnalizacji świetlnej. Polska na wojnę gazową z Rosją wydaje się dobrze przygotowana. Nasze magazyny gazu są obecnie wypełnione w ponad 97 proc. Bo też szybko zareagowaliśmy na wojnę w Ukrainie.

Ale węglowy deficyt na tyle wystraszył rząd, że ten i z gazem postanowił działać. Premier Mateusz Morawiecki poinformował o zakontraktowaniu w tym roku przesyłu 5 mld m sześc. gazu przez Baltic Pipe, a w przyszłym roku - 10 mld m sześc. 

Rząd więc robi wszystko, co może, żeby zimą deficyt gazu i węgla był jak najmniejszy, a najlepiej jakby nie było go w ogóle. Z gazem może się udać, ale z węglem najpewniej będzie jednak kłopot. Jeszcze gorsze perspektywy dotyczą przyszłych cen energii. Wprost o tym mówi Rafał Gawin, szef URE, w rozmowie z „Dziennikiem Gazetą Prawną”.

Jak jest możliwa recepta? Szef URE wymienia m.in. ustalenie ceny maksymalnej na rynku energii, czy system dopłat i ulg. Ale zwraca też uwagę, że w tej nowej sytuacji energetycznej powinni również na nowo znaleźć się sami odbiorcy.

Chodzi też o swobodny dostęp do energii, co może za chwilę nie być takie oczywiste. Szef URE uważa, że na dzisiaj żadne blackouty nam nie grożą. Przynajmniej na razie. Ale sytuacja dotycząca dostępności i cen surowców jest tak nieprzewidywalna, że za kilka miesięcy analiza bilansu może pokazać, że będzie inaczej – nie ukrywa.