Śląskie 2030. Region zapowiada awans do gospodarczej ligi mistrzów

Śląski Fundusz Rozwoju jest wyspecjalizowaną regionalną instytucją finansową, której celem jest zbudowanie na Śląsku trwałego wieloletniego sytemu finansowania mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw oraz jednostek samorządu terytorialnego. W praktyce spółka ma za zadanie organizować programy wsparcia dla śląskich firm w oparciu o instrumenty finansowe, których celem jest inwestowanie w wiedzę i technologie. Flagowym produktem są wejścia kapitałowe. W zamyśle służyć mają one finansowaniu innowacyjnych i rozwojowych przedsięwzięć realizowanych na terenie województwa śląskiego przez firmy istniejące lub startupy. Misją ŚFR jest wspieranie innowacyjnych i szybko rozwijających się firm z regionu Śląska, należących do sektora mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. W ramach realizowanego przez Śląski Fundusz Rozwoju zadania, śląscy przedsiębiorcy mają do dyspozycji nowoczesne produkty finansowe dopasowane do inteligentnych specjalizacji województwa.

Transformacja energetyczna, która pociągnie ogromne zmiany na rynku pracy, nowe technologie cyfrowe zmieniające niemal wszystkie gałęzie gospodarki, medycyna 4.0 – to tylko kilka kwestii, które znajdą odzwierciedlenie w programie wydarzenia organizowanego z inicjatywy marszałka województwa śląskiego Jakuba Chełstowskiego Europejskiego Forum Przyszłości, które zaplanowano w dniach 6-8 października 2021 r. Będzie też wiele wydarzeń towarzyszących, w tym m.in. 25-lecie stref ekonomicznych w Polsce, spotkanie regionalnych funduszy rozwoju, konkurs startupowy, turniej debat oksfordzkich, a także liczne wydarzenia o charakterze kulturalno-społecznym, promujące województwo śląskie jako region atrakcyjny turystycznie..

O tym m.in. jak ŚFR radzi sobie w czasie pandemii i jak zamierza włączyć się w sprawiedliwą transformację regionu rozmawiamy z Marcinem Wilkiem, prezesem zarządu Śląskiego Funduszu Rozwoju.

Województwo śląskie będzie w październiku gościć uczestników I edycji Europejskiego Forum Przyszłości. To ma być pierwszy krok do stworzenia europejskiej platformy dialogu?

Rzeczywiście. O wyzwaniach, szansach oraz zagrożeniach dla Śląska w zmieniającej się Europie chcemy rozmawiać podczas I Europejskiego Forum Przyszłości. Wydarzenie będzie okazją do dyskusji na temat roli i miejsca Europy w zmieniającym się świecie, a także określeniem nowej roli woj. śląskiego. Naszą ambicją jest stworzenie platformy dla stałego, cyklicznego dialogu z udziałem wybitnych osobistości ze świata polityki, gospodarki i nauki na tematy o istotnym znaczeniu dla Europy, Polski i oczywiście województwa śląskiego. Przed nami dekada niezwykle dynamicznych przemian, które będą miały wpływ na niemal każdą sferę naszego życia. Transformacja energetyczna, która pociągnie ogromne zmiany na rynku pracy, nowe technologie cyfrowe zmieniające niemal wszystkie gałęzie gospodarki. To tylko kilka kwestii, które znajdą odzwierciedlenie w programie wydarzenia.

Czyli śląskie stereotypy w Brukseli już tak nie straszą?

Wiele osób wciąż postrzega Śląsk jako mało atrakcyjne miejsce do życia i pracy. Negatywne postrzeganie wynika często z utrwalonego obrazu Śląska jako regionu górniczo-przemysłowego, którego świetność dawno minęła. To krzywdzący stereotyp. Dzisiaj Śląsk należy postrzegać poprzez pryzmat synergicznie funkcjonującej metropolii, świetnej infrastruktury, konsekwentnie realizowanych programów transformacji gospodarki oraz rewitalizacji, a także przedsiębiorczych mieszkańców. To właśnie wymienione aspekty stanowią o sile i atrakcyjności Śląska jako miejsca do życia i pracy, a także lokowania inwestycji. I to właśnie te kwestie plasują nasz region w czołówce najdynamiczniej rozwijających się regionów w Europie.

Wydaje się, że pandemia nie pomniejszyła tego potencjału województwa śląskiego...

Zgadza się. Mało osób w Polsce zdaje sobie sprawę z tego, że województwo śląskie, mimo że powierzchniowo jest jednym z najmniejszych w kraju, jest jednym z najważniejszych gospodarczo i społecznie regionów Polski, który ulega szybkiej transformacji. Nasz region to obecnie najbardziej uprzemysłowiony region w Polsce i jeden z najbardziej uprzemysłowionych obszarów w Europie. Charakteryzuje się największym w skali kraju zatrudnieniem (11,9 proc. krajowego zatrudnienia w gospodarce narodowej), a pod względem ogólnej wartości produkcji sprzedanej przemysłu (17,9 proc.) województwo śląskie zajmuje drugie miejsce w kraju. Jeżeli chodzi o udział w tworzeniu PKB w skali całego kraju z wynikiem 13,1 proc. plasujemy się na drugim miejscu, wyprzedza nas wyłącznie województwo mazowieckie. Wyrazem przeobrażeń zachodzących w gospodarce regionu jest wyraźna zmiana w strukturze wytwarzanej tutaj wartości dodanej brutto, czyli wartości nowo wytworzonej. Udział usług rynkowych stanowi prawie 60, a przemysłu 33 proc., co daje pierwszą pozycję w skali kraju.

Pytanie tylko, czy tak rewelacyjne wyniki uda się utrzymać w przyszłych latach, które dla Śląska nie kreślą się wyłącznie w pozytywnych barwach.

Jak najbardziej. Utrzymanie dynamicznego tempa rozwoju będzie coraz trudniejsze, a dalszy sukces zależeć będzie od tego czy na Śląsku uda się konsekwentnie realizować działania m.in. zwiększające produktywność oraz innowacyjność, usprawniające rynek pracy oraz zapewniające przyjazne środowisko dla biznesu i społeczeństwa. Po latach wysiłków na rzecz transformacji, śląska gospodarka ma potencjał, by rosnąć w szybkim tempie. W perspektywie 2030 r. województwo śląskie ma szansę stać się wiodącym regionem, nie tylko w Polsce, ale i w Europie. 

Co się w takim razie musi stać, żeby województwo śląskie awansowało do europejskiej ekstraklasy gospodarczej?

Aby osiągnąć poziom zamożności mieszkańców regionów krajów Europy Zachodniej Śląsk musi zrealizować odpowiedni scenariusz aspiracyjny, obejmujący kilka kluczowych kwestii, takich jak zniwelowanie różnić w produktywności, zwiększenie innowacyjności, zapewnienie kapitału stawiającego na przedsiębiorstwa, wzrost inwestycji, poprawa poziomu usług publicznych i stanu środowiska naturalnego, czy zapewnienie odpowiedniej liczny wykwalifikowanych pracowników.

Sporo tego, jakbyście chcieli Śląskie namalować od nowa...

To malowanie na nowo tak naprawdę trwa już od kilku lat. Istotne dane decydujące o ocenie atrakcyjności miejsca to wskaźniki takie jak: wysokość płac, stopa bezrobocia, dostępność do uczelni wyższych, czy cena mieszkań. Ważną rolę odgrywa też jakość środowiska, atrakcyjność geograficzna, czy nawet liczba galerii handlowych nie mówiąc o takich kryteriach jak prestiż miejsca. Niemal wszystkie te parametry lokują nasz region w czołówce. 

Transformacja energetyczna może jednak wszystko zmienić i to niekoniecznie na plus.

Gospodarka województwa śląskiego na tle reszty kraju jest w większym stopniu oparta na przemyśle. Jednakże, w stosunku do innych regionów, śląska gospodarka przechodzi szybszą transformację. Na Śląsku tempo to jest odmienne, ponieważ systematycznie redukowany jest udział górnictwa i hutnictwa oraz pozostałego przemysłu ciężkiego. Tym samym to właśnie tutaj szybciej rośnie udział pozostałych usług, takich jak nowoczesne usługi biznesowe i szeroko pojęty biznes IT, a spadek udziału takich sektorów jak handel, logistyka oraz działalność finansowa jest wolniejsza niż w innych województwach. Nasza śląska transformacja jest bardziej od innych ukierunkowana na nowoczesne sektory. 

I rozumiem, że w tej śląskiej transformacji jak najbardziej jest miejsce dla Śląskiego Fundusz Rozwoju?

Celem działalności funduszu jest wzmacnianie potencjału rozwojowego gospodarki regionalnej oraz wspieranie zmian strukturalnych na Śląsku. Priorytetowymi obszarami zainteresowania są: inwestycje w innowacje, rozwój przedsiębiorczości oraz wdrażanie instrumentów finansowych wspierających małe i średnie przedsiębiorstwa. Naszą rolą jest aktywne włączanie się w te działania, które wspierają projekty i procesy transformacyjne regionu. Inicjatywy podejmowane przez Śląski Fundusz Rozwoju służyć mają stymulowaniu wzrostu inwestycji i rozwoju przedsiębiorczości w województwie, a tym samym tworzenia warunków sprzyjających rozwojowi i pobudzaniu aktywności gospodarczej, podnoszeniu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki regionu. Do szczególnych zadań ŚFR w tym obszarze należą: kreowanie rynku pracy, utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim, pozyskiwanie i łączenie środków finansowych (publicznych i prywatnych) w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej.

Brzmi dosyć górnolotnie. A jakieś konkrety?

Mija właśnie rok od uruchomienia instrumentu inwestorskiego – Wejścia Kapitałowe. Przez ten czas ŚFR przyjął i ocenił setki projektów. Wśród zgłoszonych dominowały te z branży teleinformatycznej, przemysłu 4.0, związane z produkcją urządzeń i rozwiązań medycznych, informatycznych oraz usług im towarzyszących (oprogramowanie, aplikacje mobilne, sensory itp.). Sporą grupę projektodawców stanowiły startupy z obszaru medycyny (w tym głównie rozwiązania telemedyczne, ale i biomedyczne, aparatura/urządzenia medyczne). Ponadto wśród zgłoszonych projektów dużą grupę stanowiły rozwiązania z zakresu Przemysłu 4.0, elektromobilności oraz gospodarki odpadami, recyklingu i Gospodarki Obiegu Zamkniętego. Teraz nadszedł czas, aby skupić się na powoływaniu kolejnych spółek portfelowych, a będą to projekty z obszaru medycyny cyfrowej, bezzałogowych statków powietrznych, cyfryzacji procesów biznesowych, elektromobilności czy automatyki dla przemysłu.

Śląski Fundusz Rozwoju proponuje wsparcie finansowe dla przedsiębiorców?

Z punktu widzenia początkujących przedsiębiorców-wynalazców wsparcie kapitałowe ze strony Funduszu stanowi atrakcyjną alternatywę dla innych źródeł finansowania. Polega ono w szczególności na doradztwie i współzarządzaniu (zwłaszcza Na poziomie strategicznym), na pomocy w budowie przewag rynkowych, rekrutacji doświadczonych, wysoko kwalifikowanych pracowników oraz na zaangażowaniu przedsiębiorstwa w sieć kontaktów Funduszu. Korzyści dla firm płynące ze współpracy z ŚFR są nie do przecenienia, z uwagi na fakt, iż celem działań podejmowanych przez Fundusz wspólnie z właścicielami spółki portfelowej jest konsekwentna budowa jej wartości rynkowej, poprzez m.in. wspólne doprecyzowywanie strategii rozwoju, optymalizację modelu biznesowego i struktury organizacyjnej, mobilizowane do trzymania w ryzach kosztów, przyzwyczajanie do działania w oparciu o cele czy stymulowanie do prowadzenia takiej polityki informacyjnej, która pomaga w budowaniu jej rynkowej wiarygodności i atrakcyjności.

Wszystko pięknie i ładnie. Ale co z miejscami pracy? Przecież nie da się niczym za pomocą czarodziejskiej wróżki spowodować, że tysiące górniczych etatów nagle stanie się innowacyjna...

Śląski rynek pracy potrzebuje nowych dźwigni wzrostu. W okresie ostatnich lat na wojewódzkim rynku pracy można było zaobserwować pewne zmiany struktury pracujących, wynikające bezpośrednio z procesów restrukturyzacji regionu, przejawiające się w malejącej liczbie osób zatrudnionych w budownictwie, górnictwie, produkcji metali, przy równoczesnym jej wzroście w sektorze usług. Trzeba jednak podkreślić, że te zmiany nie mają charakteru dynamicznego, rewolucyjnego, lecz zachodzą w tempie raczej umiarkowanym. Zmianę niekorzystnej struktury pracujących mieszkańców regionu utrudnia także wyraźny deficyt miejsc pracy dla osób kończących uczelnie wyższe. Statystyki Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Katowicach potwierdzają wysoki odsetek (23,5 proc.) osób młodych, do trzydziestego roku życia wśród osób pozostających bez pracy. Ponad 15 procent wśród zarejestrowanych na koniec 2020 r. stanowią osoby z wyższym wykształceniem, dlatego niezbędne jest skorelowanie inwestycji z procesem szkoleń wdrożeniowych lub dostosowawczych już na etapie dewelopowania projektów.

 Działania Śląskiego Funduszu Rozwoju wpisują się w regionalną strategię województwa „Śląskie 2030. Zielone Śląskie”?

Oczywiście. Strategia „Śląskie 2030. Zielone Śląskie” już przynosi efekty, co zostało wyróżnione przez Europejski Komitet Regionów nagrodą Europejski Region Przedsiębiorczości. Stanowi to istotny dalszy motor napędowy dla regionalnych inteligentnych specjalizacji, jak medycyna, technologie informacyjne i komunikacyjne, energetyka, zielona gospodarka i przemysły wschodzące.