Co powinniśmy wiedzieć o karach umownych?
Przedsiębiorcy, decydując się na współpracę z kontrahentem, na przykład dostawcą lub odbiorcą usług, często unikają wprowadzania rygorystycznych zapisów do umów, obawiając się, że mogą odstraszyć drugą stronę. Jednak wykonawca umowy nie jest w stanie, w trakcie jej trwania przewidzieć, co może się wydarzyć. Dlatego Joanna Żywiec z Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy wskazuje jakie zapisy o karach umownych powinny znaleźć się kontraktach, aby jak najbardziej zabezpieczyć swoje interesy.
Joanna Żywiec radca prawny w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy przyznaje, że niejednokrotnie spotkała się z zastrzeżeniami ze strony klientów, czy jest sens wprowadzać do kontraktów zapisy o karach umownych. Najczęściej pojawiał się argument, że sankcja za nienależyte wykonanie lub niewykonanie zobowiązań jest niepotrzebna, bo znają swojego dostawcę, wykonawcę lub świadczeniobiorcę i współpracują z nim od lat.
Odpowiedź jest zawsze taka sama, że umowa oraz wszelkie zabezpieczenia w niej zawarte są formułowane na tzw. złe czasy. Każda ze stron, podpisując kontrakt, dąży do osiągnięcia określonych celów, takich jak otrzymanie towaru lub usługi, bądź uzyskania wynagrodzenia za ich realizację. Natomiast w trakcie realizacji zobowiązań umownych mogą wystąpić różne sytuacje wpływające na sposób i termin ich spełnienia - mówi Joanna Żywiec z Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy.
I dodaje, że z perspektywy przedsiębiorcy zamawiającego towary lub usługi, w przypadku opóźnień lub wad w wykonaniu zobowiązań przez kontrahenta w niczym nie pomoże fakt, że kontrahent był dobrym znajomym lub był polecany przez innych.
W takiej sytuacji przedsiębiorca będzie potrzebował jakiejś formy rekompensaty za opóźnienia w realizacji zamówień, a niebagatelną rolę będzie odgrywać zastrzeżona kara umowna, uregulowana w art. 483 i 484 Kodeksu cywilnego - ocenia Joanna Żywiec.
Kiedy kara umowna uznawana jest za skutecznie zastrzeżoną
Według ekspertów, aby kara umowna była skutecznie zastrzeżona, należy pamiętać o kilku istotnych aspektach.
Kara umowna może zostać zastrzeżona jedynie na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonanie zobowiązań niepieniężnych. Przykłady sytuacji, w których kara umowna może być zastosowana, obejmują:
- wadliwe wykonanie zamówienia (np. wady w wykonanym dziele),
- opóźnienia w realizacji zamówienia (np. oddanie dzieła po upływie terminu do odbioru końcowego),
- niedotrzymanie terminu na usunięcie usterek lub błędów,
- naruszenie zakazu konkurencji,
- naruszenia klauzuli poufności,
- niewykonanie zobowiązania z umowy przedwstępnej dotyczącej zawarcia umowy przyrzeczonej.
Zastrzeżenie kary umownej na wypadek opóźnienia w zapłacie za zamówioną usługę lub towar, czyli opóźnienia w realizacji świadczenia pieniężnego, skutkuje nieważnością takiego zapisu - wskazuje Joanna Żywiec.
Określenie uchybień, w przypadku których wierzycielowi przysługiwać będzie roszczenie o zapłatę kary umownej. Strony mają tu sporą dowolność i mogą ustalić odpowiedzialność zarówno dla niewykonania zobowiązania w ogólności, jak i sprecyzować konkretne przypadki, w których obowiązek zapłaty kary umownej będzie aktualny. Warto podkreślić, że umowa może przewidywać kilka niezależnych od siebie podstaw do naliczenia kary umownej.
Precyzyjne określenie wartość kary umownej. Zazwyczaj strony wprowadzają do umowy postanowienia wskazujące konkretną sumę pieniężną, którą wierzyciel ma otrzymać za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Alternatywnie, wartość kary może być określona procentowo w odniesieniu do wartości świadczenia, lub według konkretnej stawki pomnożonej przez liczbę dni. Wartość kary umownej powinna być ustalana w sposób racjonalny, mieć charakter kompensacyjny i nie powinna być wykorzystywana do nadużyć, wykraczających poza jej charakter.
Ustalanie górnej granicy kary umownej poprzez wprowadzenie zapisów ograniczających jej wysokość do określonej wartości. O takie zabezpieczenie powinien zadbać kontrahent, który karami może zostać obciążony, aby nie narażać się na naliczanie przez wierzyciela kar w sposób bezterminowy. Warto również wprowadzić zapisy określające moment, od którego mogą być naliczane kary.
Należy jednak pamiętać, że ustalenie w kontrakcie maksymalnej wartość kary umownej nie wyklucza możliwości dochodzenia pozostałej kwoty, jeśli wartość kary umownej nie pokrywa całości poniesionej przez wierzyciela szkody. W takim przypadku konieczne jest wprowadzenie klauzul zezwalających wierzycielowi na dochodzenie odszkodowania na zasadach ogólnych, gdy wartość szkody przewyższa wartość zastrzeżonych kar umownych - zauważa Joanna Żywiec.
Więcej wiadomości z zakresu prawa można przeczytać poniżej:
Odpowiednie zapisy w umowie uregulują zakres odpowiedzialności
Zgodnie z art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego, strony umowy mogą zastrzec, że naprawienie szkody wynikającej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy pieniężnej, znanej jako kara umowna - tłumaczy Joanna Żywiec z Kancelarii Prawna Chałas i Wspólnicy.
- Surogat odszkodowania - kara umowna stanowi formę rekompensaty dla wierzyciela w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.
- Mobilizacja dłużnika - ze względu na ewentualne sankcje finansowe grożące dłużnikowi, kara umowna ma również funkcję środka mobilizującego do prawidłowego wykonania zobowiązania.
- Łatwiejsza i szybsza droga do odszkodowania - zastrzeżenie kary umownej umożliwia szybsze i prostsze uzyskanie odszkodowania w przypadku rozstrzygania sporu przed sądem.
I podsumowuje to tak, że prowadzając takie zapisy do umowy, strony same regulują zakres odpowiedzialności w razie niewywiązania się z zobowiązań, ustalając wcześniej z góry określoną kwotę do zapłaty. Dzięki temu wierzyciel ma ułatwioną drogę do dochodzenia należności, ponieważ zasadniczo nie musi udowadniać już w sądzie wysokości poniesionej szkody – wysokość ta jest określona przez wartość zastrzeżonej kary umownej.
