Kościelne unieważnienie małżeństwa. Czym różni się od rozwodu?

Pojęcia „rozwód” oraz „unieważnienie małżeństwa” bywają używane zamiennie, podczas gdy znaczą coś zupełnie innego. Rozwód to rozwiązanie małżeństwa na mocy wyroku sądu. Rozwiązać można jedynie małżeństwo zawarte w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego. Tymczasem unieważnienie małżeństwa to instytucja znosząca wszelkie skutki zawarcia związku małżeńskiego. Można powiedzieć, że unieważnienie pozwala powrócić do stanu sprzed ślubu, tak jakby nigdy do niego nie doszło.

Unieważnienie małżeństwa odnosi się zarówno do ślubu cywilnego, natomiast w Prawie kanonicznym funkcjonuje pojęcie stwierdzenia nieważności małżeństwa.

Unieważnienie małżeństwa cywilnego możliwe jest wyłącznie w konkretnych przypadkach. W ustawie wskazano, iż przesłanką jest:

Unieważnienie małżeństwa nie następuje z mocy prawa, a na podstawie orzeczenia sądu. Przyjmuje się więc, że do momentu uzyskania stosownego orzeczenia małżeństwo jest ważne.

Więcej zagadnień prawnych przeczytasz na Bizblog.pl:

Pierwszym krokiem do unieważnienia małżeństwa cywilnego jest złożenie pozwu. Należy to zrobić w sądzie okręgowym właściwym ze względu na ostatnie wspólne miejsce zamieszkania małżonków. W pozwie zawiera się żądanie unieważnienia małżeństwa, trzeba również wskazać stosowną przesłankę.

Opłata od pozwu wynosi 200 zł. Jeśli sąd stwierdzi, że nie występują okoliczności, zgodnie z którymi można unieważnić małżeństwo, istnieje możliwość wniesienia pozwu o rozwód.

Unieważnienie małżeństwa cywilnego nie jest jednoznaczne ze stwierdzeniem nieważności małżeństwa kościelnego. Są to dwie odrębne instytucje. Przesłanki stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego wskazano w Kodeksie Prawa Kanonicznego. Wśród nich wymienia się:

Katalog przesłanek stwierdzenia nieważności małżeństwa pozostaje otwarty, dlatego każdy przypadek rozpatrywany jest indywidualnie.

Stwierdzenie nieważności małżeństwa dokonuje się w sądzie kościelnym. Pierwszym krokiem jest wniesienie skargi powodowej w sądzie metropolitalnym odpowiednim dla diecezji, w której małżeństwo zostało zawarte. Trzeba w niej podać konkretny powodów, dla którego małżeństwo nie jest ważne.

Przed sądem prowadzone jest postępowanie dowodowe, w ramach którego przesłuchuje się strony oraz ewentualnych świadków.

Przesłanki unieważnienia małżeństwa cywilnego oraz stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego nie muszą być tożsame. Nawet, jeśli znajdują się zarówno w Kodeksie Rodzinnym i Opiekuńczym, jak i w Kodeksie Prawa Kanonicznego, wymagają odbycia dwóch odrębnych postępowań. Sąd może unieważnić małżeństwo na gruncie cywilnym, jednak w dalszym ciągu jest ono ważne w kościele katolickim. I odwrotnie – stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego nie wywołuje skutków w prawie cywilnym.

Co więcej, orzeczenie jednego sądu nie jest wyznacznikiem dla drugiego. Sprawy mogą toczyć się w różnym tempie i zakończyć uzyskaniem odmiennych orzeczeń.