transformacja energetyczna

Do tej pory można było przypuszczać, że naszą transformację energetyczną najpewniej opóźnią górnicy, którzy najchętniej fedrowaliby węgiel jeszcze z ćwierć wieku. Ale teraz coraz bardziej prawdopodobne jest brzemienne w skutkach opóźnienie atomowe. I nie chodzi tylko o harmonogram budowy pierwszej w Polsce elektrowni jądrowej nad morzem. Ciemne chmury nie chcą opuścić też małych reaktorów SMR. Wyjaśnienie zamieszania wokół nich może opóźnić aktualizację Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. (PEP2040) i Krajowego Plany na rzecz Energi i Klimatu na lata 2021–2030 (KPEiK).

Pamiętacie jeszcze pomysł poprzedniego rządu na start zielonej transformacji w Polsce? Narodowa Agencja Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE) miała posprzątać aktywa węglowe po spółkach i dać im tym samym oddech. Nowe szefostwo Ministerstwa Aktywów Państwowych w grudniu ubiegłego roku zapowiedziało wstrzymanie tego projektu. A teraz dowiadujemy się, że dalej nie ma decyzji, co z nim się stanie.

Myśląc o transformacji energetycznej w Polsce, w pierwszej kolejności zastanawiamy się, jak nasz węgiel mogą zastąpić OZE, pod rękę z atomem. No i co przy okazji zrobić z górnikami, przy węglu kamiennym cały czas przecież pracuje u nas więcej niż 76 tys. ludzi. Ale wychodzi na to, że wyzwaniem nr 1 dla nas będzie zupełnie coś innego. Zwraca na to uwagę opracowanie Polskiego Stowarzyszenia Budownictwa Ekologicznego (PLGBC), przygotowane we współpracy z Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju (EBOR).

Coś mi mówi, że gdyby rolnicy, którzy postanowili w proteście wyjść na ulice w całym kraju, przeczytali w przerwie stanowisko Koalicji Klimatycznej, to zagotowałoby się w nich jeszcze bardziej. Bo aktywiści tłumaczą im, że Europejski Zielony Ład, z którym tak zaciekle chcieliby walczyć rolnicy, całkiem niepotrzebnie staje się synonimem opresyjnego i biurokratycznego systemu. Tymczasem wszystkiemu ma być winne opóźnienie w przygotowaniu polskich rolników do transformacji energetycznej.

W końcu coś drgnęło w rozmowach z Komisją Europejską w sprawie notyfikowania podpisanej pod koniec maja 2021 r. umowy społecznej z górnikami. Bruksela będzie dalej procedować wniosek Polski, ale już teraz dała zielone światło dla pieniędzy, które mają złagodzić koszty społeczne związane z zamykaniem elektrowni i kopalni węglowych. To ponad 1,3 mld zł.

Po publikacji "Dziennika Gazety Prawnej" dotyczącej nowych restrykcji ograniczających emisje w sektorze budowlanym w Polsce rozpętała się burza. Bo wychodzi na to, że Bruksela chce przyspieszyć z zieloną transformacją energetyczną, co wymusi na wielu z nas remonty swoich domów. Ale to jeszcze nic. Prawdziwe schody dopiero zaczną się dla naszego kraju - cały czas produkującego energię głównie z węgla - wtedy, kiedy klepnięty będzie nowy cel klimatyczny do 2040 r. A jest ku temu coraz bliżej.

26 stycznia ustanowiono - przez Zgromadzenie Ogólne ONZ - Międzynarodowym Dniem Czystej Energii. Zeszłoroczną inicjatywę podjęto w celu akcentowania znaczenia czystej energii, promowaniu jej rozwoju i wykorzystania. Z tej okazji życzenia składa Antonio Guterresa, sekretarz generalny ONZ, który cały czas wierzy w rychły koniec paliw kopalnych. Ale jak przekonuje Międzynarodowa Agencja Energii (IEA), to wcale nie jest aż tak łatwe zadanie.

Jak tak dalej pójdzie, to nie będzie innego wyjścia, jak tylko odwoływać kolejny nabór wniosków w programie Czyste Powietrze. No bo jak namawiać do dotacji, skoro wcześniejszego dofinansowania nie zrealizowano i puchnie jak na drożdżach kolejka oczekujących na pieniądze beneficjentów? Ratunkiem miały być unijne pieniądze na transformację energetyczną, ale może się okazać, że nie będą. Chociaż pierwsze Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej już powoli odmrażają wypłaty przyznanych środków.

Najdalej za kilka tygodni trzy spółki wydobywcze mają dostać z państwowej kasy 7 mld zł tylko po to, żeby nie utracić płynności finansowej. Tymczasem Przegląd Węglowy od Fundacji Instrat za listopad 2023 r. wskazuje na tendencję utrzymującą się od miesięcy. Węgla w Polsce jest po prostu coraz mniej, czarne złoto ma też malejącą reprezentację w miksie energetycznym.

W 2024 r. kolejne kraje UE mają zawiesić produkcję energii z węgla na kołku. Bo tak jest po prostu taniej i przy okazji zdrowiej też. W Polsce na taką rewolucją cały czas na próżno czekać. Chociaż najnowszy raport DUON, opracowany wraz z Instytutem badawczym Keralla Research, wskazuje, że polskie formy też stawiają na dekarbonizację. Niestety – na razie bardziej na papierze niż w rzeczywistości.

Kryzys energetyczny, który wywindował ceny gazu i węgla do rekordowych, niespotykanych do tej pory poziomów, musiał przyspieszyć transformację energetyczną. Bo ludzie sami zaczęli szukać oszczędności w ogrzewaniu. Przykładem jest światowy rekord sprzedaż pomp ciepła w Polsce na poziomie 102 proc. Nic więc dziwnego, że tego typu urządzenia znalazły się na krótkiej liście 10 najbardziej przełomowych technologii 2024 r.

Już kiedy Polityka Energetyczna Polski do 2040 r. ujrzała światło dzienne, to nie brakowało ekspertów, którzy wskazywali, że 2026 r. jak początek budowy pierwszej w Polsce elektrowni jądrowej można wsadzić między bajki. Teraz to już pewne. Okazuje się, że być może zmieni się lokalizacja. Na ostatniej prostej do wyścigu o polski atom mogą dołączyć jeszcze Francuzi.

Osiem lat temu, też za pieniądze podatników, wyciągaliśmy za uszy z finansowej dziury Kompanię Węglową. W tym czasie Bruksela postawiła na neutralność klimatyczną, w czym pomóc ma pakiet regulacji Fit for 55, wyznaczyła też ambitne cele, np. dotyczące redukcji emisji CO2. Jednak Polacy niczego się nie nauczyli. Z powodów tylko politycznych przez lata dzięki zasadzie 10H blokowany był rozwój lądowej energetyki wiatrowej. O rozpoczęciu w terminie budowy pierwszej elektrowni jądrowej już w 2026 r. - jak wskazuje Polityka Energetyczna Polski do 2040 r. - możemy zapomnieć. Eksperci ostrożnie dodają co najmniej 2-3 lata do tego harmonogramu. Ale za to umowę społeczną z górnikami chcemy jak najszybciej notyfikować w Brukseli. I węgla na pewno nam nie zabraknie. 

Lubimy się z Niemców śmiać, bo wygasili elektrownie jądrowe i bardzo chcieli odejść też od węgla, chociaż ostatnio minister finansów Christian Lindner stwierdził, że rozwód z czarnym złotem do 2030 r. będzie po prostu niemożliwy. Ale tym razem nasi zachodni sąsiedzi realizują pomysł, który może okazać się już niedługo strzałem w dziesiątkę w Polsce. Chodzi o wykorzystanie starej, już nieczynnej kopalni węgla do produkcji zielonej energii.

Firma Eaton we współpracy z brytyjskim Stowarzyszeniem Association for Renewable Energy and Clean Technology (REA) już kolejny raz zbadała gotowość europejskich rynków do transformacji energetycznej. Tym razem pod lupę wzięto w sumie 14 państw. Niestety, nie dość, że zaliczyliśmy wynik gorszy od tego zeszłorocznego, to w dodatku uplasowaliśmy się na samym dole tabeli.

Z niecierpliwością czekamy na nową strategię energetyczną Ministerstwa Aktywów Państwowych, które zamierza wszystko jeszcze raz dokładnie policzyć. I sprawdzić, kto doprowadził do bałaganu, przez który nasze spółki węglowe potrzebują 7 mld zł na przetrwanie. Po tych rachunkach może się okazać, że polską transformację energetyczną czeka poważne przyspieszenie. Bo ile można udawać, że OZE nie produkują wcale coraz więcej z roku na rok energii, a paliwa kopalne za to idą wyraźnie w odstawkę? W takim energetycznym rozkroku nie mamy szans dotrwać do 2049 r.

Pomysł jest taki, żeby doświadczenie europejskich operatorów gazowych przełożyć na możliwość transport wodoru z Europy Północnej do środkowych krajów kontynentu. W ten sposób, do 2030 r., miałby powstać Nordycko-Bałtycki Korytarz Wodorowy. To może być ważny element polskiej transformacji energetycznej.

Proces przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną generuje niespotykany dotąd popyt na zielone metale i inne minerały. To może być wąskie gardło transformacji. Aby zmniejszyć ryzyko jego wystąpienia w skali globalnej, potrzeba istotnych inwestycji i innych działań dostosowawczych.

Spółka Jeronimo Martins Polska podpisała z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym umowę dotyczącą udzielenie zielonego kredyty. Pieniądze mają być przeznaczone na modernizację sklepów i ich poprawę efektywności energetycznej. Jeżeli ten plan się powiedzie, to do końca przyszłego roku wszystkie centra dystrybucyjne i ok. 2000 sklepów Biedronka powinny produkować już własną energię ze słońca.

Fundacja Instrat przedstawia w swoim najnowszym raporcie cztery różne scenariusze rozwoju polskiego systemu energetycznego do 2040 r. Najbardziej ambitny, ten polegający na OZE i energetyce jądrowej, oznacza szynki rozwód z paliwami kopalnymi i miliardowe oszczędności. Ale nawet w najgorszym scenariuszu opóźnionej transformacji z węglem żegnamy się już w 2030 r.