transformacja energetyczna

Think tank Forum Energii postanowił sprawdzić, przy okazji powyborczej zmiany władzy centralnej, jak najnowsze realia unijnej polityki klimatycznej mają się do planów Polski, tych dotyczących transformacji energetycznej. I okazuje się, że aż tak źle z nami nie jest. Tyle że musimy teraz bardzo pilnować i transformacji, i rozwoju OZE. Bez tego UE znowu nam ucieknie, tym razem energetycznie.

W Polsce dyskusja o przyszłości naszego miksu energetycznego dopiero nabiera tempa. Jakie rozwiązanie będzie dla nas, naszych kieszeni i przy okazji też naszego zdrowia optymalne? Jakim kierunkiem będzie podążać transformacja energetyczna? Na te pytania starają się odpowiedzieć analitycy z Polskiego Instytutu Ekonomicznego (PIE), którzy w swoim najnowszym raporcie „Scenariusze polskiego miksu energetycznego 2040” prezentują trzy możliwe scenariusze. Jeden jest oparty dalej na węglu, jeden na OZE, a jeden na Polityce Energetycznej Polski do 2040 (PEP2040).

Przy okazji planowanej dekarbonizacji i rewolucji w polskim miksie energetycznym, warto pod lupę wziąć te gminy, w których znaczna część dochodów pochodzi bezpośrednio z przemysłu węglowego. Jak na ich finanse wpłynie nasza transformacja energetyczna? Taką analizę przygotowała Fundacja Instrat, ostatnio dyskutowano nad nią w trakcie Regionalnego Forum Energetycznego Województwa Śląskiego.

Jacek Sasin, minister aktywów państwowych, zarzekał się, że Narodowa Agencja Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE) – ta, która miała posprzątać aktywa węglowe po spółkach wydobywczych – powstanie najpóźniej do 31 października. Wszystko podobno było zapięte na ostatni guzik. Ale okazało się koniec końców, że to kolejna zapowiedź rządu Mateusza Morawieckiego bez żadnego pokrycia. Teraz zaś wychodzi na to, że coraz bardziej prawdopodobne jest to, że NABE nie powstaje w ogóle.

Podobno przyszły rząd ma zamiar powywracać wszystko do góry nogami i poustawiać od nowa – po swojemu. A co z budową elektrowni jądrowej, w którą zaangażowani mają być spółki z USA, z którymi już zresztą podpisywano pierwsze umowy? Czy tym samym grozi nam kolejny, atomowy falstart? Politycy zasiadający jeszcze w ławach poselskich, a mający apetyty na rządowe posady, zapewniają, że jądrowe opóźnienie nam się nie zdarzy. Ale i tak chcą dokładnie przejrzeć wszystkie powstałe do tej pory w tej sprawień dokumenty i zapowiadają audyt.

Rząd Zjednoczonej Prawicy traktował zmiany klimatu dosyć obcesowo. Węgiel planował wydobywać jeszcze przez ponad ćwierć wieku, a przepisy zacieśniające rynek emisji CO2 zaskarżył do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Nic dziwnego, że przy okazji zmiany władzy, Bruksela liczy też na nową strategię klimatyczną nad Wisłą. Podobno opozycja demokratyczna, która ma szansę przejąć władze, jest tutaj wyjątkowo zgodna.

Nasi zachodni sąsiedzi bardzo chcieli być prymusami zielonej transformacji w Europie. Ale te plany storpedowały najpierw katastrofa elektrowni jądrowej w Fukushimie w Japonii, a potem napędzany przez Moskwę kryzys energetyczny. W efekcie energetycznie Berlin coraz częściej potyka się o własne nogi. I już na starcie tegorocznego sezonu grzewczego, Niemcy musieli ponownie sięgnąć po bloki węglowe.

To, że zielona transformacja energetyczna tak po prawdzie jest jedyną receptą na wyhamowanie globalnego ocieplenia i skuteczną walkę ze zmianami klimatu, wiadomo nie od dziś. Teraz z kolei dowiadujemy się o kosztach związanych z porzuceniem paliw kopalnych na boczny tor. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW) wszystko dokładnie policzył. I czy nam się to podoba, czy nie, tanio nie jest.

Przy polskiej transformacji energetycznej przy okazji zmiany władzy stawianych jest coraz więcej znaków zapytania. Niektórzy radzą, żeby przestać cały czas wpatrywać się tylko w węgiel kamienny, bo jak zabraknie tego brunatnego, to dopiero będzie cyrk na kółkach. A co z flagowym dokumentem, czyli umową społeczną między rządem a górnikami? Pada propozycja, żeby jak najszybciej wyrzucić ją do kosza.

Górnicy drżą, że nowy rząd zjednoczonej opozycji wywróci dotychczasowy stolik do góry nogami i zacznie całą transformację energetyczną układać od nowa. Jest się o co i o kogo bić, bo przecież w polskim górnictwie węgla kamiennego cały czas zatrudnionych jest prawie 76 tys. ludzi. Czy w takim razie zamykanie kopalń, przed czym koniec końców nie uciekniemy, oznacza utratę tych tysięcy miejsc pracy? Tak się wcale nie musi stać, a z pomocą może przyjść energetyka wiatrowa.

Bogusław Hutek, przewodniczący Krajowej Sekcji Górnictwa Węgla Kamiennego NSZZ „Solidarność”, w rozmowie z wnp.pl wyraża strach o dalsze losy górnictwa. I martwi go to, co się stanie z umową społeczną, podpisana już ponad dwa lata temu. Czytam te słowa już któryś raz z rzędu i nie potrafię się zdecydować: śmiać się czy płakać? Bo szef górniczej Solidarności przy tej okazji wykazuje się sporą amnezją. Nie pamięta, że ta umowa i tak na razie nie jest ważna, a do tej pory de facto każdy rząd po 1989 r. bronił górników i ich spółek często wbrew logice. Ten strach ma wiec ciut za duże oczy.

Nieprzypadkowo w siemianowickim Parku Tradycji, który powstał na terenie dawnej kopalni Michał, Polska Zielona Sieć zorganizowała śniadanie prasowe i debatę na temat przyszłości terenów progórniczych i transformacji energetycznej. Ale przełomu żadnego się nie doczekaliśmy. Samorządowcy bardzo chcą zagospodarowywać poprzemysłowe obszary, ale potrzebują do tego pieniędzy. Mowa jest nawet o stworzeniu w tym celu specjalnego programu NFOŚiGW. Rząd wskazuje za to na Fundusz Sprawiedliwej Transformacji (FST).

Kilka lat temu rząd Mateusza Morawieckiego przekonywał, że całą transformację energetyczną kraju ma już zaplanowaną. I że przy tej okazji będziemy podążać własnym tempem i kierunkiem, bez dyktatu Brukseli. Polscy górnicy mieli dzięki temu fedrować jeszcze przez ponad ćwierć wieku, a spółki wydobywcze miały odważniej celować w OZE po tym, jak przeniosą swoje aktywa węglowe do Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE). Na razie jednak nic z tego się nie udało, a przedstawiciele Ministerstwa Aktywów Państwowych udają, że nie wiedzą, o co chodzi.

Podejść było kilka, ale zawsze kończyło się tak samo, czyli wyłącznie na słowach. Ale teraz jest inaczej. Z Amerykanami o budowie elektrowni jądrowej nad morzem rozmawiamy od paru lat, a teraz w tych negocjacjach postawiliśmy solidny krok do przodu. Konsorcjum Westinghouse Electric Company i Bechtel oraz spółka Polskie Elektrownie Jądrowe (PEJ) podpisały umowę na usługi inżynieryjne. Prace mają ruszyć niezwłocznie.

Na razie skręt Polaków w stronę odnawialnych źródeł energii powodowany jest chęcią zaoszczędzenia paru groszy. Kryzys energetyczny wywindował ceny gazu i węgla do niespotykanych dotąd poziomów i ogrzewanie domu tymi paliwami kopalnymi stało się wyjątkowo nieracjonalne finansowo. Ale to za chwilę minie i zaczniemy celować w energetyczne zapasy, które możemy spożytkować. Dlatego eksperci przewidują lawinowy wzrost popularności magazynów energii.

To, że Amerykanie wybudują nam jedną elektrownię jądrową nad morzem, jest już przesądzone. Wojewoda pomorski już nawet wydał decyzję o wskazaniu lokalizacji inwestycji. Ale ciągle nie wiadomo, gdzie stanie drugi rządowy atom, ani to, kto będzie stał za jego budową. Gabinet Mateusza Morawieckiego stosowne decyzje w tej sprawie miał podjąć w połowie roku. To opóźnienie chcą wykorzystać Francuzi, którzy chcą rozmawiać o finansowaniu jądrowego projektu.

Sieć Żabka ma być jednym z pierwszych klientów nowej elektrowni słonecznej, uruchomionej przez Qair Polska w Kaliszu Pomorskim. W kolejce ustawiają się też inni. Inwestor przekonuje, że dzięki temu cały region zrobił spory krok w kierunku neutralności klimatycznej.

Chociaż zgodnie z obowiązującym planem Ministerstwa Aktywów Państwowych polskie kopalnie mają jeszcze fedrować przez ponad ćwierć wieku, to i tak nie do końca wiadomo, co dalej z nimi robić. Koszty likwidowania i zamykania zakładów górniczych mogą okazać się ogromne. Nic więc dziwnego, że kolejny raz dyskutowano o tym, żeby te nieczynne kiedyś koniec końców kopalnie przekształcać w magazyny energii.

Rząd chce złapać energetyczne dwie sroki za jeden ogon. Dlatego z jednej strony wysyła sygnał do górników, żeby się nie martwili na zapas, bo węgiel zostanie z nami do 2049 r. A z drugiej zapowiada utworzenie specjalnych stref energetycznych z magazynami energii, które zapewnią przemysłowi niższe ceny energii. Szkoda tylko, że w ten sposób widać jak na dłoni, że rząd żadnej strategii energetycznej na następne lata po prostu nie ma.

To już chyba ostatni akord awantury o nową strategię PGE, którego i tak mało kto usłyszy. Wszak po tej bitwie opada powoli już kurz. Szef PGE zachował fotel prezesa, ale w zamian musiał się wycofać z odejścia od węgla już w 2030 r. Górników bardzo zdenerwowała ta data. Wciąż jednak nie brakuje odważnych i tym razem jest to dyrektorka Polskiego Towarzystwa Elektrociepłowni Zawodowych, która nie dość, że chwali rozwód PGE z węglem, to jeszcze przestrzega: bez takich działań ucierpią w pierwszej kolejności portfele Polaków.