transformacja energetyczna

Orlen wyposaża kolejne stacje paliw i MOP-y w innowacyjny system, panele fotowoltaiczne oraz magazyny energii, które pozwolą zaoszczędzić nawet 80 proc. energii. Kolejne energooszczędne stacje, MOP Chomentowo Wschód i Zachód działają już przy trasie ekspresowej S61. Do końca roku w sieci koncernu działać będzie łącznie dziesięć takich obiektów.

Bęcki dla rządu Donalda Tuska za prawdopodobne opóźnienie atomowe wcale nie są potrzebne. Wszak trudno na całym świecie wskazać budowę elektrowni jądrowej bez opóźnienia, która ruszyła na czas. Ale z tego, że ten jądrowy bałagan wiąże się z jednoczesnym brakiem energetycznej strategii i nawijaniem górnikom makaronu na uszu o produkcji węgla jeszcze przez 25 lat, kolejni ministrowie powinni się srogo tłumaczyć.

Patrząc tylko i wyłącznie na poczynania poprzedniego, czy obecnego rządu można mieć spore wątpliwości, czy transformacja energetyczna w Polsce w ogóle wystartowała. Efektem spolegliwości wobec górników jest cały czas obiecywanie im notyfikacji przed Komisją Europejską umowy społecznej, która zakłada produkcję węgla jeszcze przez ćwierć wieku do 2049 r. Na szczęście część zmian zachodzi oddolnie.

Podczas Europejskiego Kongresu Gospodarczego organizowanego tradycyjnie w Katowicach światło dzienne ujrzał raport firmy konsultingowej Kearney „Zielone horyzonty: Polska na drodze do zrównoważonej przyszłości”. Autorzy opracowania zaprezentowali sześć kluczowych tez, które mogą poprowadzić kraj ku udanej transformacji energetycznej. I wszystko dokładnie przy tej okazji policzyli. Wychodzi na to, że czasu na marudzenie nie mamy już wcale.

Świat stawia na energię z atomu. Tylko w tym roku uruchomionych ma być 13 nowych reaktorów. Uran, który stosowany jest głównie jako materiał rozszczepialny, z pewnością w kolejnych latach będzie w cenie. Dlatego niedawne odkrycie złóż w okolicach Kielc jest tak ważne. Czy w ten sposób możemy stać się energetyczną potęgą? Jest na to szansa.

Wszyscy doskonale zdają sobie sprawę, że rząd nie ma strategii energetycznej, a narracja Ministerstwa Przemysłu od miesięcy sprowadza się tylko do obietnic dotyczących umowy społecznej. Dlatego górnicy coraz odważniej wysuwają kolejne żądania. A w tle rzecz jasna czai się wielka polityka. I przez tę mieszaninę możemy kolejne pokolenia skazać na tak dobrze znaną nam chorobę, czyli wieczną pogoń za Zachodem.

Od kilka dni głowię się nad tym, co jest gorsze. Dla nas, naszego zdrowia i naszych portfeli. Czy opanowana do perfekcji przez poprzedni rząd Mateusza Morawieckiego sztuka udawania i kreowania rzeczywistości na życzenie? Czy może poziom niedogadania się poszczególnych ministerstw w ekipie Donalda Tuska? Ale jedno wiem z pewnością: tak polskiej transformacji energetycznej nie przeprowadzimy. Możemy w końcu coś z tym zrobić albo dalej udawać i patrzeć, jak znowu ucieka nam Zachód.

Cały czas nie ma znowelizowanych dokumentów strategicznych, takich jak Polityka Energetyczna Polski do 2040 r. Nie wiadomo nawet, czy ministra przemysłu Marzena Czarnecka przetrwa zbliżającą się rekonstrukcję rządu. Na łeb na szyję leci wydobycie węgla. Na tyle, że sami górnicy mówią o przeroście zatrudnienia. Pal licho z tym. Ważne, że w resorcie powstanie nowy wydział poświęcony gospodarce surowcami energetycznymi.

Po ostatnim Szczycie Klimatycznym COP28 organizowanym przez trzeciego producenta ropy naftowej, czyli Zjednoczone Emiraty Arabskie, nawet najwięksi sceptycy mogli poczuć wiatr w żagle. Międzynarodowa społeczność uznała, że trzeba odejść od paliw kopalnych, nie wskazując żadnej ścieżki ani perspektywy czasowej. Najnowsze ustalenia nie pozostawiają złudzeń: najbogatsze kraje wcale nie odwróciły się do paliw kopalnych, wręcz przeciwnie.

Mówili, że będzie inaczej, bo siedziba Ministerstwa Przemysłu będzie w Katowicach. Mówili, że na jego czele stanie fachowiec i nie będzie politycznej karuzeli etatowej. Krytykowali poprzedników za brak konkretnych działań w kierunku transformacji energetycznej i sugerowali tym samym, że kto jak kto, ale oni swoją strategię mają już dobrze przygotowaną. Minęły raptem 3–4 miesiące i już wiadomo, że kłamali.

O tym za bardzo nikt na głos nie mówi, bo nie dość, że to wyjątkowo trudny temat, to w dodatku jego podnoszenie z pewnością wkurzy górników. A prawda jest taka, że produkcja węgla z roku na rok kosztuje nas zdecydowanie więcej pieniędzy. Prym w tym zakresie wiodą górnicze uposażenia, które w ostatnich latach rosną w tempie, którego może pozazdrościć niejedna grupa zawodowa. W ten sposób nasza transformacja energetyczna z pewnością się nie powiedzie.

Rząd musi szybko zdecydować, co dalej z węglem. Z jednej strony przy kopalniach Polskiej Grupy Górniczej zalegają 2 mln t węgla, którego nikt nie chce, a z drugiej Maciej Bando, wiceminister klimatu i środowiska odpowiedzialny za strategiczną infrastrukturę energetyczną, mówi wprost, że nasze elektrownie węglowe będą potrzebowały jeszcze wsparcia na długo po 2028 r. Zwolni je ze służby dopiero elektrownia jądrowa, która pewnie ruszy z opóźnieniem.

Można mieć wrażenie, że ostatnio największym wrogiem rolników z Unii Europejskiej, w tym z Polski, jest Europejski Zielony Ład, który ma nas doprowadzić do neutralności klimatycznej w połowie obecnego stulecia. Wielu uważa, że tak ujęta ekologia przyniesie ze sobą więcej szkód niż pożytku. Ale z najnowszego opracowania Europejskiej Agencji Środowiska jednoznacznie wynika, że nasz kontynent za bardzo nie jest przygotowany na przyspieszające zmiany klimatu. A siedzenie z założonymi rękami i tylko narzekanie z pewnością tego nie zmieni.

W marcu Ministerstwo Przemysłu miało rozpocząć prace nad korektą wniosku dotyczącego notyfikacji umowy społecznej z górnikami. Jak usłyszeliśmy: najważniejsze ustalenia dokumentu mają jednak pozostać bez zmian. Czyli rząd ciągle na poważnie bierze pod uwagę perspektywę, w której węgiel produkujemy jeszcze przez ćwierć wieku - do 2049 r. Ale wyniki za styczeń 2024 r. jasno pokazują, że to ślepa uliczka.

Nowy rząd Donalda Tuska miał poukładać energetyczne klocki od nowa. Z większym otwarciem na odnawialne źródła energii i też z mniejszym pobłażaniem dla górników, którzy wyobrażają sobie polską transformację energetyczną wyłącznie wedle swoich pomysłów na węgiel albo wcale. Ale na razie z tej dużej chmury jest całkiem mizerny deszcz. Do tej pory nie udało się wszak naprawić ustawy wiatrakowej, a resort aktywów państwowych kolejny miesiąc głowi się, co dalej robić z naszymi aktywami węglowymi. Analitycy ostrzegają: takie ciągłe granie na zwłokę może Polskę sporo kosztować - mniejszymi ratingami spółek energetycznych.

Ministerstwo Przemysłu pracuje na pełnych obrotach już od prawie tygodnia, a mnie w tym czasie dopadła schizofrenia energetyczna. Uważajcie, bo to chyba zaraźliwe. Bo chociaż węgla w Polsce jest coraz mniej, a zapasy czarnego złota przy kopalniach ciągle puchną, to resort utrzymuje, że za kilka miesięcy Bruksela klepnie umowę społeczną z górnikami, wedle której ostatnią kopalnię zamkniemy dopiero w 2049 r. Tymczasem na wcześniejszą likwidację naszych węglowych odkrywek wskazuje nawet zaktualizowana mała strategia energetyczna kraju, czyli Krajowy Plan na rzecz Energii i Klimatu do 2030 r. A może to nie choroba tylko strategia polityczna?

W social mediach grupy lobbujące za jak najdłuższym wykorzystywanie gazu i węgla do produkcji energii, lubią powoływać się na Niemców, którzy rzekomo po wygaszeniu elektrowni jądrowych łapią energetyczną ponoć zadyszkę i z podkulonym ogonem wracają do węgla. Szkoda tylko, że to bujda na resorach. W 2023 r. za naszą zachodnią granicą dokonała się energetyczna zmiana warty.

Od transformacji energetycznej nie uciekniemy, nawet jak nas do tego bardzo będą górnicy namawiać. Ale nadal nie wiemy, jak zielenienie naszego miksu energetycznego ma w szczegółach wyglądać. Pochyliło się nad tym Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej (PSEW) oraz Instytut Jagielloński. I tak powstał raport „Rachunek kosztów polskiej elektroenergetyki A.D. 2040”.

W Polsce do tej pory transformacja energetyczna prowadzona jest oddolnie, w czym też pomógł ostatni kryzys, który wywindował ceny paliw kopalnych do nigdy wcześniej niespotykanych poziomów. Na szczeblu centralnym zaś cały czas prowadzone są dyskusje, ale konkretów jest jak kot napłakał. Niestety, właśnie nasza maszynka OZE zaczęła się zacinać, przez co ponownie zyskują piece gazowe.

Jaka jest szansa na to, że polska transformacja energetyczna koniec końców ruszy z miejsca? Co dalej z Politykę Energetyczną Polski do 2040 r. (PEP2040) i z Krajowym planem na rzecz energii i klimatu na lata 2021–2030 (KPEiK)? Czy umowę społeczną z górnikami w pierwotnej wersji przepchniemy przez brukselskie salony? I czy wreszcie mamy szansę na rzetelną i przede wszystkim efektywną walkę ze smogiem w naszym kraju? To tylko część pytań, jakie zadałem Ilonie Jędrasik, nowej szefowej Fundacji ClientEarth Prawnicy dla Ziemi.