Skarga Pauliańska - ochrona przed niewypłacalnością dłużnika. Jak ją złożyć i kiedy jest skuteczna?
Dłużnik odpowiada za swoje zobowiązania całym majątkiem teraźniejszym oraz przyszłym, jednak nieuczciwi kontrahenci często wyzbywają się go, aby uniknąć odpowiedzialności. W takich przypadkach wierzyciel może złożyć skargę pauliańską, na mocy której będzie dochodził swoich praw do zwrotu należności.
Jaka jest istota skargi pauliańskiej?
Zawierając różnego rodzaju transakcje, wierzyciel ponosi ryzyko niewypłacalności dłużnika. Dlatego też przedsiębiorcy najczęściej sprawdzają, czy ich potencjalny kontrahent wywiązuje się ze swoich zobowiązań finansowych. W tym celu przeprowadzają wywiad gospodarczy bądź korzystają z giełdy długów. Niemniej jednak w niektórych przypadkach dłużnik sam pozbywa się posiadanego majątku, unikając w ten sposób od odpowiedzialności finansowej.
W momencie przeprowadzania transakcji jest on wypłacalny, natomiast w okresie pomiędzy otrzymaniem faktury a terminem płatności zaczyna wyzbywać się majątku, uciekając przed ewentualną egzekucją. Wierzyciel może w takim przypadku dochodzić praw na mocy skargi pauliańskiej. Jest to instytucja, która znajduje uregulowania w Kodeksie cywilnym. Istotą skargi pauliańskiej jest możliwość dochodzenia należności z konkretnego składnika majątku osoby trzeciej, która wskutek działania dłużnika nabyła korzyść majątkową.
W jakich przypadkach wierzyciel ma prawo wnieść skargę pauliańską?
Z instytucji skargi pauliańskiej mogą skorzystać wierzyciele, którzy zostali pokrzywdzeni wskutek zmniejszenia przez dłużnika swojego majątku. Uprawnienie to dotyczy zarówno osób fizycznych, jak i osób prawnych. Niemniej jednak aby skarga pauliańska została rozpatrzona przez sąd, muszą być spełnione 4 warunki:
- wierzytelność musi mieć formę pieniężną oraz być zaskarżalna – oznacza to, że nie może dotyczyć na przykład wykonania jakiejś usługi ani wynikać z gier czy zakładów,
- czynność prawna została dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, prowadząc do niewypłacalności lub pogłębiając ją,
- osoba trzecia uzyskała korzyść wskutek dokonania przez dłużnika czynności prawnej,
- dłużnik podejmował konkretne działania świadomie, wiedząc, że zaszkodzi w ten sposób wierzycielowi.
Skarga pauliańska – warunki formalne
Chcąc skorzystać ze skargi pauliańskiej, wierzyciel zobowiązany jest wnieść pozew do właściwego sądu – będzie nim sąd właściwy ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego. W pozwie należy wskazać podstawę prawną istniejącego zobowiązania oraz że dłużnik rozporządzał majątkiem w taki sposób, aby doszło do jego uszczuplenia, skutkiem czego stał się on niewypłacalny bądź pogłębił niewypłacalność. Wierzyciel wnosi opłatę od pozwu w wysokości 5 proc. wartości przedmiotu sporu, a więc dochodzonej należności. Może on uzyskać zwolnienie z obowiązku wniesienia opłaty, jeśli wykaże, że nie jest w stanie jej pokryć bez uszczerbku dla koniecznego utrzymania siebie i swojej rodziny. Skarga pauliańska obejmuje wierzytelności nieprzedawnione, zatem należy ją złożyć w ciągu 5 lat licząc od dnia dokonania kwestionowanej czynności.
Skuteczność skargi pauliańskiej
Pokrzywdzony skutkami działania dłużnika wierzyciel ma prawo wystąpić na drogę sądową, składając skargę pauliańską. Będzie jednak musiał dowieść, że dłużnik działał z pokrzywdzeniem wierzycieli, celowo doprowadzając do niewypłacalności. Pozwany ma natomiast prawo się bronić, przedstawiając odpowiedni materiał dowodowy. Sąd może uznać żądania wierzyciela albo ustalić, że nie ma on racji, a czynność dokonana przez dłużnika jest ważna wobec osób trzecich.
Instytucja skargi pauliańskiej może więc okazać się istotna w kontekście dochodzenia swoich praw – znajduje ona zastosowanie nawet w przypadku ustanowienia hipoteki, jednak trzeba wiedzieć, jak z niej korzystać. Wierzyciel będzie bowiem musiał uzasadnić roszczenie przed sądem – skarga pauliańska nie działa z urzędu, nie można więc ominąć etapu postępowania sądowego. Nie wystarczy też wnieść pozwu – będzie trzeba jeszcze przedstawić materiał dowodowy.
