smog

Mamy cały czas zaniżone normy jakości powietrza względem tych od Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), a do końca roku rząd zawiesił także nowe normy dla paliw stałych, w tym węgla. I przez to smog dusi nas przez okrągły rok. Jak zła jest kondycja polskiego powietrza świadczy o tym pierwsza połowa października, która zbliża nas do startu sezonu grzewczego. Normy już teraz przekraczane są o ponad 1000 proc.

Straż Miejska w Szczecinie przekonuje, że świadomość mieszkańców na temat tego, co mogą palić ws swoich piecach, a czego nie, jest coraz większa i zmniejsza się tym samym z roku na rok liczba wystawianych mandatów za smog. W tym sezonie grzewczym, podobnie jak w poprzednim, jakość szczecińskiego powietrza ma monitorować specjalny dron. Smogowe doniesienia z całego kraju sugerują, że takie latające maszyny, sprawdzające, czym ludzie się ogrzewają, powinny zasłonić prawie całe niebo nad Polską.

Nie do końca wiadomo, czy program Czyste Powietrze w obecnej formie przetrwa kolejne lata. W kuluarach mówi się o likwidacji już nie 3 mln kopciuchów, a raptem 500 tys. Ale rząd zamierza ze starymi i trującymi źródłami ciepła walczyć też inaczej. Właśnie rusza program Ciepłe Mieszkanie, który również oferuje wsparcie finansowe przy okazji wymiany pieca na paliwa stałe. Z tą różnicą, że w tym przypadku obowiązuje kryterium dochodowe.

Ponoć Polaków strach zaczął dławić po tym, jak okazało się, że do kontroli związanych z Centralną Ewidencję Emisyjności Budynków (CEEB) dołączą strażnicy miejscy. Resort spraw wewnętrznych i administracji już pracuje nad poszerzeniem w tym celu ich kompetencji. Mowa jest nawet o mandacie do 5000 zł. Ale ja jakoś żadnego strachu nie odczuwam, raczej w moim gardle zaczyna dudnić się ironiczny śmiech. Czemu? Bo dobrze pamiętam, jak jeszcze kilka lat temu strażnicy miejscy poszli na walkę ze smogiem.

Z najnowszych doniesień naukowców wynika, że tylko 2 proc. Europejczyków oddycha w miarę czystym powietrzem, które nie demoluje ich zdrowia. Ale na przeważającym obszarze kontynentu bezapelacyjnie króluje smog, który co roku ma odpowiadać za setki tysięcy zgonów. Najgorsza sytuacja jest w Europie Środkowo-Wschodniej, w tym w Polsce. Normy jakości powietrza przekraczane są w tysiącach procent.

Przez lata rządzący przekonywali, że nikt tak wcześniej ze smogiem nie walczył, jak oni. Co tam zawieszenie norm jakości dla paliw stałych, w tym węgla, co tam dopuszczenie do sprzedaży węgla brunatnego? Grunt, że od września 2018 r. funkcjonuje program Czyste Powietrze. I taka narracja obowiązywała do teraz. Ale program wyborczy PiS wszystko zmienia. Wychodzi bowiem na to, że partia Jarosława Kaczyńskiego wymianę kopciuchów i walkę ze smogiem po prostu sobie odpuszcza.

Spełnia się najczarniejszy sen. Polska transformacja energetyczna jest na pasku władzy, którą interesuje wyłącznie kolejna kadencja. I z tego tylko powodu jest gotowa na przeróżne kompromisy, co odczujemy i w kieszeni i w płucach. Najgorzej, że pojawia się kolejny obszar gospodarczy, z którym już teraz musimy gonić Zachód. Tyle tylko, że to nie koszmar ostatniej nocy. Ta mara męczy nas już od lat, a teraz jedynie ciut wyraźniej ją widać.

Paweł Mirowski, wiceprezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a także pełnomocnik premiera do spraw programu Czyste Powietrze, może z dumą mówić o złożeniu w sumie już ponad 675 tys. wniosków w ramach tej inicjatywy. Ale jakości powietrza nam to nie poprawi. A sytuacja pod tym względem jest co najmniej tak kiepska jak rok temu. Na początku września znowu normy przekraczane są o ponad 2000 proc. Aż strach myśleć, co się będzie działo już w trakcie sezonu grzewczego.

Jak tam wasz smog wawelski? Takie złośliwe pytania pod adresem mieszkańców padają dziś już tylko z ust osób, które są tak bardzo nie na bieżąco, że wciąż nie wiedzą, że już od czterech lat w stolicy Małopolski obowiązuje zakaz palenia paliwami stałymi i jakość powietrza poprawiła się tu radykalnie. Pod względem walki ze smogiem Kraków wyprzedził inne polskie miasta o co najmniej dekadę, ale ta historia sukcesu jest teraz bardzo zagrożona. Miastu grozi powrót palenia kopciuchami, a to by oznaczało smogową katastrofę.

Szwajcarska firma IQAir, zajmująca się technologią jakości powietrza, kolejny raz pod lupę wzięła największe miasta na świecie. Zdecydowany prym nad resztą stawki w tym zakresie wiedzie Dżakarta, stolica Indonezji, która dusi się coraz bardziej. Polskie miasta są daleko w tyle. Jeśli jednak skupimy się tylko na miastach europejskich, to wypadamy fatalnie.

Już w tym roku analitycy Europejskiej Agencji Środowiskowej informowali, że przez wdychanie brudnego powietrza w Europie przedwcześnie umiera co najmniej 1200 dzieci co roku. Fundacja „Rodzice w mieście” napisała petycje w sprawie smogu do prezydenta RP, premiera, parlamentarzystów a także Rzecznika Praw Obywatelskich. Teraz zaś publikacji doczekały się badania hiszpańskich lekarzy, którzy dowodzą na związek między zanieczyszczonym powietrzem a otyłością dzieci.

Całe szczęście, że w Polsce, jak od tygodni przekonuje minister klimatu i środowiska Anna Moskwa, jakość powietrza stale się poprawia, a nie pogarsza. Bo inaczej do premiera Morawieckiego pisaliby w alarmującym tonie lekarze. Tak, jak ma to miejsce w Wielkiej Brytanii, gdzie na ręce szefa tamtejszego rządu Rishi Sunaka złożono z okazji Dnia Czystego Powietrza błagalny list. Podpisali się pod nim lekarze pierwszego kontaktu, a także pielęgniarki, pediatrzy, radiolodzy i psychoterapeuci.

Chociaż eksperci już wcześniej wskazywali, że dalsza sprzedaż kiepskiej jakości węgla skazuje nas wszystkich na oddychanie brudnym powietrzem, to i tak Ministerstwo Klimatu i Środowiska przedłużyło do końca roku zawieszenie nowych norm jakości paliw, w tym węgla. Rozporządzenie w tej sprawie już pojawiło się w Dzienniku Ustaw. Resort swoją decyzję tłumaczy przygotowaniem do sezonu grzewczego.

Jeszcze kilka lat temu informacje o nagłych zamianach klimatu mogły u wielu wywoływać uśmiech niedowierzania. Trudno było sobie wtedy nawet wyobrazić poświęcone temu procesy sądowe. Ale to już przeszłość.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska pod koniec kwietnia postanowiło zawiesić nowe normy jakości paliw stałych, w tym węgla, do 31 lipca 2023 r. Trwa kryzys energetyczny i bez tego gminy będą łatwiej kupować opał. Eksperci bili na alarm i wskazywali, że stanie się to kosztem między innymi jeszcze bardziej trującego powietrza. Resort tym się nie przejmuje, tylko powtarza jak mantrę, że polskie powietrze z roku na rok jest w lepszej kondycji. Czy w takim razie teraz te nowe normy będą odblokowane? Czekamy na odpowiedź ministerstwa.

Nie wiem, czy słyszeliście, ale według danych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Polsce jakość powietrza jest coraz lepsza. Szybko to podłapała szefowa Ministerstwa Klimatu i Środowiska, według której to skumulowany efekt działań rządu a także realizacji programu Czyste Powietrze. Tymczasem teraz, w środku dosyć upalnego lata, stężenie pyłów zawieszonych PM2,5 i PM10 dalej potrafi być przekraczane o setki procent.

Węgiel brunatny w sprzedaży, odwieszone na kołek normy jakości dla paliw stałych, a do tego wszystkiego jeszcze zaniżone kryteria dotyczące kondycji powietrza, którym oddychamy, a i tak nie ma miesiąca, żeby normy stężeń pyłów zawieszonych PM2.5 i PM10 nie były przekraczane o 1000 proc. i więcej. W takim krajobrazie będziemy zaczynać kolejny sezon grzewczy. Ale rząd jest już w trybie wyborczym i wbrew wszystkiemu zapewnia, że w Polsce jakość powietrza jest z roku na rok lepsza, choć w rzeczywistości mamy w lipcu przekroczone normy o niemal 4000 proc.

Trzeba bardzo mocno trzymać kciuki, żeby Ministerstwo Klimatu i Środowiska chociaż na chwilę przed kolejnym sezonem grzewczym dało nam ciut lżej oddychać i znowu nie odstąpiło od wymogów jakościowych dla węgla i innych paliw stałych. Bo inaczej smog nas podusi zanim jeszcze kryzys energetyczny znowu odbije swoje piętno. I nie ma w tym krzty przesady, statystyki na przełomie wiosny i lata niestety nie pozostawiają złudzeń. Ale rząd nie ma takiego problemu i utrzymuje, że oddycha się Polakom jednak z roku na rok coraz lepiej.

Chociaż Ministerstwo Klimatu i Środowiska w odpowiedzi na pytania o powód przełożenia w czasie wejścia w życie nowych norm dla paliw stałych, w tym dla węgla, przekonuje, że jakość powietrza w Polsce ulega stałej poprawie, to smogowa statystyka pokazuje zgoła coś odmiennego. Już na starcie minionego sezonu grzewczego, na przełomie września i października ub.r., normy potrafiły być przekroczone o 4000 proc. Czerwiec powitaliśmy z wynikiem przeszło 3000 proc.

Aż strach pomyśleć, jak bardzo Polacy słuchają prezesa PiS Jarosława Kaczyńskiego, który we wrześniu ubiegłego roku radził im, żeby palili w piecach wszystkim, czym się da, poza szkodliwymi rzeczami. I patrząc na doniesienia smogowe na mniej niż miesiąc przed kalendarzowym latem, trzeba przyznać, że Polacy wsłuchują się w te słowa do tej pory bardzo pilnie. A Ministerstwo Klimatu i Środowiska na wszelki wypadek otworzyło już furtkę, żeby recepta Kaczyńskiego mogła być skuteczna na jeszcze dłużej.