smog

Zanieczyszczone powietrze już od lat dusi całą Polskę, a przekroczenie norm jakości w tysiącach procent stało się normą i na nikim nie robi już żadnego wrażenia, niezależnie czy dotyczy to południa kraju, miejscowości nadmorskich, kurortów górskich, a nawet uzdrowisk, które dalej od kuracjuszy pobierają opłatę klimatyczną, chociaż nie wiadomo tak do końca za co. Ale okazuje się, że jest jeszcze gorzej, niż przypuszczaliśmy. Naukowcy bowiem dowodzą, że ze smogiem zetkniemy się nawet wtedy, jak nie wyjdziemy z domu.

Tego można było się spodziewać: po 20 latach kraje członkowskie UE przyjęły nowe normy jakości powietrza, które mają zacząć obowiązywać od 2030 r. Wychodzi na to, że w Polsce mamy raptem pięć lat z okładem na opanowanie smogu. Być może dzięki temu i politycy zaczną w końcu serio traktować brudne powietrze, które zbiera coraz bardziej ponure żniwo.

Ruszył sezon grzewczy i już mamy pierwsze ofiary zatrucia tlenkiem węgla. Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej nie jest na to obojętna i już skierowała swoje propozycje legislacyjne do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Pomysł na obowiązkowe czujniki może jest i dobry, ale martwię się o jego realizację, gdy pomyślę, jak służby w naszym kraju zajmują się smogiem.

Może i liczba składanych tygodniowo wniosków w ramach programu Czyste Powietrze bije na łeb i szyję średnią z zeszłego roku i regularnie już przewyższa 5000, ale i tak tego w danych o jakości powietrza wcale nie widać. Smog cały czas ma się u nas bardzo dobrze i nigdzie się nie wybiera. A im zimniej, tym bardziej przydusza. Wystarczy spojrzeć na rekordzistę z początku października - we wsi w woj. śląskim przekroczono normy o ponad sześć tysięcy procent.

Chociaż Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej kolejny raz spóźnia się z miesięczną statystyką programu Czyste Powietrze, to liczba składanych tygodniowo wniosków, jak wynika to z barometru od Polskiego Alarmu Smogowego, cały czas przekracza średnią za ubiegły rok. To dobrze, bo przecież nie ma tygodnia, żeby normy jakości powietrza nie były przekraczane nie w setkach, a w tysiącach procent. Niezależnie kiedy i gdzie ustawimy czujki.

Polskie uzdrowiska postanowiły drzeć łacha z Polaków i robić ich w konia. Raport NIK, w którym padają wprost zarzuty do włodarzy naszych kurortów, że nie zadbali odpowiednio o jakość powietrze - nie zrobił na nikim jakiegokolwiek wrażenia. Co gorsza: urzędnicy z tych uzdrowisk uparcie zakrzywiają rzeczywistość i dalej przekonują, że mają prawo pobierać opłaty klimatyczne, nawet jak ich kuracjuszów dusi smog, którego niby nie ma.

Wygląda na to, że program Czyste Powietrze najgorsze ma za sobą. Aktywiści sugerują co prawda, że za chwilę znowu mogą pojawić się problemy z pieniędzmi, ale zarówno Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ), jak i Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, zapewniają, że wszystko jest w porządku i o wypłatę przyznanych dofinansowań nie trzeba się martwić. To dobrze, ponieważ jak na dłoni widać, że obecna edycja będzie cieszyć się taką samą popularnością jak poprzednie – jeśli nie lepszą.

Do tej pory mogło się wydawać, że smog jest na stałe wpisany na listę największych wrogów ludzkości i walka z zanieczyszczonym powietrzem będzie przynosić coraz lepsze skutki. Ale chińscy naukowcy odkryli pewien niezwykły paradoks. Ich zdaniem im ta walka ze smogiem jest bardziej zażarta, tym cieplejsze są oceany, co z kolei dziesiątkuje zwierzęta morskie.

Resort klimatu i środowiska pod ciągłym naciskiem Ministerstwa Przemysłu dalej wykonuje serię uników względem nowych norm jakości paliw stałych, w tym węgla. Takie plany rozsierdziły górników, którzy uparcie twierdzą, że taka zmiana będzie potężnym ciosem w całą branżę, po którym nie wiadomo, czy się jeszcze podniesie. Aktywiści klimatyczni twierdzą, że to bzdura na resorach i innej drogi do czystszego powietrza nad Polską nie ma. A smog? Na początku wakacji ma się u nas bardzo dobrze: normy przekroczone są nawet o ponad 7000 proc.

Mijają kolejne tygodnie, a rząd nie potrafi dojść do porozumienia, co zrobić z nowymi normami jakości paliw stałych, w tym węgla. Ministerstwo Przemysłu występuje w roli adwokata górników i przekonuje, że przez te regulacje trzeba będzie zamykać szybciej niektóre kopalnie, a sam węgiel będzie jeszcze droższy. Argumenty o demolującym zdrowiu i życiu Polaków smogu są cały czas bagatelizowane. Kilkadziesiąt tysięcy przedwczesnych zgonów rocznie, kto by się tym przejmował?

Forum Energii, pod rękę z firmą technologiczną Enercode, zaprezentowało w raporcie „Plan transformacji energetycznej Włocławka do 2040 r.” cztery scenariusze działań obejmujących termomodernizację budynków, dekarbonizację zakładów ciepłowniczych oraz wymianę źródeł ogrzewania w budynkach publicznych i prywatnych. Analizę ułatwił nowatorski algorytm.

Parę dni temu w przygranicznym Cieszynie normy jakości powietrza dla pyłów zawieszonych PM10 przekroczone były o 2189 proc. Ale w Polsce na nikim nie robi to już żadnego wrażenia, a na pewno nie na rządzie, który kolejny raz w strachu przed górniczym gniewem modyfikuje swoje pierwotne plany. Kosztem naszego zdrowia.

Polski Alarm Smogowy kolejny raz pochylił się nad roczną statystyką programu Czyste Powietrze. Wyniki mocno różnią się od tych liczących składane wnioski uruchomienia w 2018 r. rządowej inicjatywy koncentrującej się na wymianie kopciuchów. W zestawie 30 najbardziej aktywnych gmin w 2023 r. dominują reprezentanci jednego województwa. Za to przedstawicieli tego uchodzącego za najbardziej zanieczyszczone – nie ma tam wcale.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska cały czas pracuje nad nowymi normami jakości dla paliw stałych, w tym też dla węgla, których zadaniem jest między innymi walka z greenwashingiem. Od lat na szczycie tych zielonych oszustw jest nazwa „ekogroszek”, która sugeruje, jakoby do pieców trafiał ekologiczny opał, który żadnej szkody otoczeniu nie czyni. Nie od dziś wiadomo, że to bujda na resorach, co nie przeszkadza producentom wykorzystywać ją na całego.

Będzie bardzo źle albo jeszcze gorzej: polskie kopalnie nie będą miały innego wyjścia, jak tylko zamknąć swoje podwoje na wiele lat przed harmonogramem z umowy społecznej rządu z górnikami. Na bruk przez to wylądują dziesiątki pracowników, a co jeszcze gorsze: Polskę zaleje węgiel z importu, co zepchnie polskie górnictwo na skraj bankructwa. Taką argumentację słyszeliśmy, jak nowe normy jakości paliw stałych chciał wprowadzić rząd Zjednoczonej Prawicy. I słyszymy też je teraz po tym, jak dowiedzieliśmy się o najnowszych planach Ministerstwa Klimatu i Środowiska.

Z najnowszego badania „Strefy Czystego Transportu. Czy chcemy oddychać świeżym powietrzem w miastach?” wynika, że nasza wiedza o smogu, przyczynach jego powstawania i wpływu na nasze zdrowie, cały czas pozostawia wiele do życzenia. Co gorsza: tylko połowa respondentów popiera zakazy palenia węglem w domowych piecach. Dlatego pomysł, żeby o takich strefach w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców decydowały wyniki badań - wydaje się być dobrym kierunkiem.

Chociaż program Czyste Powietrze nie ma ostatnio zbyt dobrej passy po tym, jak rząd Mateusza Morawieckiego nie zostawił złamanego grosza na jego dalszą realizację, to i tak od startu inicjatywy skoncentrowanej na wymianie węglowych kopciuchów, czyli września 2018 r., liczba składanych wniosków osiągnęła rekordowy poziom. Jak wykazuje to barometr od Polskiego Alarmu Smogowego (PAS): dotyczy to tak całego kraju, jak i poszczególnych województw.

Już tak jest, że kłótnie aktywistów z rządem o dalsze finansowanie programu Czyste Powietrze z automatu nie wpływają na jakość tego, czym oddychamy. A jest z tym bardzo źle. Normy przekraczane nawet w 6000 proc. i więcej na nikim nie robią już większego wrażenia. Wychodzi na to, że mamy do takiego zaduchu po prostu się przyzwyczaić.

Pamiętacie jak blisko trzy lata temu Sąd Okręgowy w Warszawie, w odpowiedzi na pozew zbiorowy w kampanii #pozywamzasmog, przyznał, że zanieczyszczenia powietrza jest zjawiskiem realnym i niebezpiecznym, a nasze państwo dopuszcza się zaniedbań, w wyniku których naruszane są prawa obywateli? Pewnie wyleciało wam to z głów, bo to postanowienie sądu nie pociągnęło za sobą praktycznie żadnych konsekwencji. Ale po tym, jak Parlament Europejski zgodził się na aktualizację dyrektywy dotyczącej jakości powietrza (AAQD), wszystko może się zmienić. Pozywający za duszący smog za chwilę mogą zablokować polskie sądy.

To, że jesteśmy smogową latarnią UE, wiemy nie od dziś. Normy jakości powietrza przekraczane w tysiącach procent - to już od paru lat norma. Na szczęście są też pozytywne przykłady, pojedyncze ale są. Tak jak chociażby podwarszawski Piastów, gdzie wymyślili sobie, że będą przestrzegać kryteriów wyznaczonych przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). Teraz w zieloną rewolucję celuje Rybnik, który chce zostać Zieloną Stolicą Europy.