smog

Przez kilka słonecznych dni można było żałować wymiany opon już w listopadzie, ale po tym, jak ostatnio każdego ranka trzeba skrobać szyby w samochodach, jest już jasne, że zimna aura została z nami na dłużej. Dowodem jest też coś innego: gęste od dymu i pyłu powietrze. To znak, że Polacy zaczęli rozgrzewać swoje domowe piece, a smog znowu wyszedł na polowanie. W Europie trudno znaleźć drugi kraj z takimi emisjami CO2 jak Polska. (fot. Electricity Maps)

To trzeba przyznać bardzo uczciwie: Polska, niezależnie od tego, kto akurat jest przy władzy, tylko udaje walkę ze smogiem, a tak naprawdę nic nie robi, żebyśmy wreszcie zaczęli oddychać czystszym powietrzem. Politycy sięgają po taką narrację jedynie przed wyborami, żeby zdobyć poklask wyborców. Ale potem o smogu po prostu zapominają, bo tak wygodniej. Ale nie dla wielu z nas, w tym chorych na astmę, którzy właśnie postanowili wziąć sprawy we własne ręce.

W kuluarach mówiło się od tym od tygodni, w social mediach zresztą też. Chociaż od miesięcy rząd przekonywał, że z programem Czyste Powietrze i jego finansowanie nic złego się nie dzieje, prawda okazuje się całkiem inna. Teraz wychodzi na to, że program ma być zawieszony. Nieoficjalnie mówi się, że na nawet na sześć miesięcy. Zapytaliśmy o szczegóły Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), który twierdzi, że finalizuje prace nad gruntowną reformą programu.

Wystarczyło trochę śniegu i już czuć smog. Dobrze, że nowe normy jakości węgla wyrzucą raz na zawsze z obiegu nazwę „ekogroszek”. Ale od tego, niczym za pstryknięciem palcami, od razu nie poprawi się nasze powietrze. Żeby to w końcu się stało, muszą zagrać też inne elementy tej układanki. Na razie nie ma o tym mowy. W efekcie oddychamy coraz większym syfem. A im zimniej, tym czujemy go bardziej.

Kominki tworzą nie tylko domową atmosferę, ale są też dodatkowym źródłem ogrzewania. Ich właściciele powinni jednak pamiętać o obowiązku wymiany starych modeli, ewentualnie zakupu dodatkowych filtrów. Jeśli tego nie zrobią, mogą otrzymać grzywnę nawet do 5 tys. zł.

Liczba składanych tygodniowo wniosków w ramach programu Czyste Powietrze znowu przebiła poziom 5000 i bardzo możliwe, że 2024 r. okaże się pod tym względem rekordowy. Ale to może nieco zniekształcać rzeczywistość i sugerować, że rządowi walka ze smogiem idzie coraz sprawniej. Z taką opinią jednak bardzo trudno się zgodzić. Owszem, można chwalić ostatnio ustanowione nowe normy jakości paliw stałych, w tym węgla. Cały czas jednak zaniechań w tym względzie jest jeszcze więcej.

Wraz z początkiem jesieni rozpoczął się sezon grzewczy i od razu poszybowały w górę wskaźniki zanieczyszczenia powietrza. Szacuje się, że co roku z powodu powikłań zdrowotnych wywołanych smogiem umiera nawet 50 tysięcy osób. Nic więc dziwnego, że wzmożoną czujność zachowują nie tylko służby porządkowe, ale również sąsiedzi.

Polski Alarm Smogowy (PAS) po raz dziewiąty opracował ranking miejscowości z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem, na podstawie danych pomiarowych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska za 2023 r. Podobno widać już pozytywne efekty walki ze smogiem, chociaż lista miast z wysokim stężeniem rakotwórczego benzo(a)pirenu cały czas jest zdecydowanie za długa.

Zanieczyszczone powietrze już od lat dusi całą Polskę, a przekroczenie norm jakości w tysiącach procent stało się normą i na nikim nie robi już żadnego wrażenia, niezależnie czy dotyczy to południa kraju, miejscowości nadmorskich, kurortów górskich, a nawet uzdrowisk, które dalej od kuracjuszy pobierają opłatę klimatyczną, chociaż nie wiadomo tak do końca za co. Ale okazuje się, że jest jeszcze gorzej, niż przypuszczaliśmy. Naukowcy bowiem dowodzą, że ze smogiem zetkniemy się nawet wtedy, jak nie wyjdziemy z domu.

Tego można było się spodziewać: po 20 latach kraje członkowskie UE przyjęły nowe normy jakości powietrza, które mają zacząć obowiązywać od 2030 r. Wychodzi na to, że w Polsce mamy raptem pięć lat z okładem na opanowanie smogu. Być może dzięki temu i politycy zaczną w końcu serio traktować brudne powietrze, które zbiera coraz bardziej ponure żniwo.

Ruszył sezon grzewczy i już mamy pierwsze ofiary zatrucia tlenkiem węgla. Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej nie jest na to obojętna i już skierowała swoje propozycje legislacyjne do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Pomysł na obowiązkowe czujniki może jest i dobry, ale martwię się o jego realizację, gdy pomyślę, jak służby w naszym kraju zajmują się smogiem.

Może i liczba składanych tygodniowo wniosków w ramach programu Czyste Powietrze bije na łeb i szyję średnią z zeszłego roku i regularnie już przewyższa 5000, ale i tak tego w danych o jakości powietrza wcale nie widać. Smog cały czas ma się u nas bardzo dobrze i nigdzie się nie wybiera. A im zimniej, tym bardziej przydusza. Wystarczy spojrzeć na rekordzistę z początku października - we wsi w woj. śląskim przekroczono normy o ponad sześć tysięcy procent.

Chociaż Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej kolejny raz spóźnia się z miesięczną statystyką programu Czyste Powietrze, to liczba składanych tygodniowo wniosków, jak wynika to z barometru od Polskiego Alarmu Smogowego, cały czas przekracza średnią za ubiegły rok. To dobrze, bo przecież nie ma tygodnia, żeby normy jakości powietrza nie były przekraczane nie w setkach, a w tysiącach procent. Niezależnie kiedy i gdzie ustawimy czujki.

Polskie uzdrowiska postanowiły drzeć łacha z Polaków i robić ich w konia. Raport NIK, w którym padają wprost zarzuty do włodarzy naszych kurortów, że nie zadbali odpowiednio o jakość powietrze - nie zrobił na nikim jakiegokolwiek wrażenia. Co gorsza: urzędnicy z tych uzdrowisk uparcie zakrzywiają rzeczywistość i dalej przekonują, że mają prawo pobierać opłaty klimatyczne, nawet jak ich kuracjuszów dusi smog, którego niby nie ma.

Wygląda na to, że program Czyste Powietrze najgorsze ma za sobą. Aktywiści sugerują co prawda, że za chwilę znowu mogą pojawić się problemy z pieniędzmi, ale zarówno Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ), jak i Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, zapewniają, że wszystko jest w porządku i o wypłatę przyznanych dofinansowań nie trzeba się martwić. To dobrze, ponieważ jak na dłoni widać, że obecna edycja będzie cieszyć się taką samą popularnością jak poprzednie – jeśli nie lepszą.

Do tej pory mogło się wydawać, że smog jest na stałe wpisany na listę największych wrogów ludzkości i walka z zanieczyszczonym powietrzem będzie przynosić coraz lepsze skutki. Ale chińscy naukowcy odkryli pewien niezwykły paradoks. Ich zdaniem im ta walka ze smogiem jest bardziej zażarta, tym cieplejsze są oceany, co z kolei dziesiątkuje zwierzęta morskie.

Resort klimatu i środowiska pod ciągłym naciskiem Ministerstwa Przemysłu dalej wykonuje serię uników względem nowych norm jakości paliw stałych, w tym węgla. Takie plany rozsierdziły górników, którzy uparcie twierdzą, że taka zmiana będzie potężnym ciosem w całą branżę, po którym nie wiadomo, czy się jeszcze podniesie. Aktywiści klimatyczni twierdzą, że to bzdura na resorach i innej drogi do czystszego powietrza nad Polską nie ma. A smog? Na początku wakacji ma się u nas bardzo dobrze: normy przekroczone są nawet o ponad 7000 proc.

Mijają kolejne tygodnie, a rząd nie potrafi dojść do porozumienia, co zrobić z nowymi normami jakości paliw stałych, w tym węgla. Ministerstwo Przemysłu występuje w roli adwokata górników i przekonuje, że przez te regulacje trzeba będzie zamykać szybciej niektóre kopalnie, a sam węgiel będzie jeszcze droższy. Argumenty o demolującym zdrowiu i życiu Polaków smogu są cały czas bagatelizowane. Kilkadziesiąt tysięcy przedwczesnych zgonów rocznie, kto by się tym przejmował?

Forum Energii, pod rękę z firmą technologiczną Enercode, zaprezentowało w raporcie „Plan transformacji energetycznej Włocławka do 2040 r.” cztery scenariusze działań obejmujących termomodernizację budynków, dekarbonizację zakładów ciepłowniczych oraz wymianę źródeł ogrzewania w budynkach publicznych i prywatnych. Analizę ułatwił nowatorski algorytm.

Parę dni temu w przygranicznym Cieszynie normy jakości powietrza dla pyłów zawieszonych PM10 przekroczone były o 2189 proc. Ale w Polsce na nikim nie robi to już żadnego wrażenia, a na pewno nie na rządzie, który kolejny raz w strachu przed górniczym gniewem modyfikuje swoje pierwotne plany. Kosztem naszego zdrowia.