miks energetyczny

Najnowsze opracowanie think-tanku Ember „European Electricity Review 2024” nie pozostawiają żadnych złudzeń. Czas paliw kopalnych mija bezpowrotnie. Lukę po nich z coraz większą ochotą wypełniają OZE. Tym samym UE coraz bliżej do przejścia na system energetyczny, w którym podstawą jest energia wiatrowa i słoneczna.

Najdalej za kilka tygodni trzy spółki wydobywcze mają dostać z państwowej kasy 7 mld zł tylko po to, żeby nie utracić płynności finansowej. Tymczasem Przegląd Węglowy od Fundacji Instrat za listopad 2023 r. wskazuje na tendencję utrzymującą się od miesięcy. Węgla w Polsce jest po prostu coraz mniej, czarne złoto ma też malejącą reprezentację w miksie energetycznym.

Premier Donald Tusk potwierdza, że naszą podstawą energetyczną ma być atom, a uzupełnieniem OZE. Na razie jednak więcej niż 75 proc. naszego miksu energetycznego należy wciąż do węgla. Dlatego emitujemy CO2 na potęgę. Ale są też inne konsekwencje - właśnie przez to Polska ponownie znalazła się na szczycie tabeli, jeżeli chodzi o cenę energii w Europie.

W zeszłoroczne wakacje letnie premier Mateusz Morawiecki, chcąc uspokoić nastroje po wejściu w życie embarga na rosyjski opał, obiecał szybkie zwiększenie rodzimego wydobycia. Teraz, po blisko półtora roku, widać jak bardzo szef rządu minął się wtedy z prawdą. Produkcja jest na dnie, rosną zapasy przy kopalniach, a import węgla bije rekordy. Co gorsza, zdaniem Tomasza Rogali, szefa PGG, mniejsze wydobycie krajowe nie przekłada się wcale na mniejsze zużycie węgla i większe zastosowanie OZE.

Zdaniem Grzegorza Wiśniewskiego, prezesa Instytutu Energetyki Odnawialnej, we wrześniu polska energetyka była coraz bardziej zbliżona do tej niemieckiej. Jeszcze więcej energetycznych podobieństw z naszymi zachodnimi sąsiadami widzą związkowcy. Ci właśnie dowiedzieli się, że Niemcy, głównie ze względu na niedobory gazu, reaktywują swoje elektrownie węglowe. Z tego względu uważają, że umowa społeczna, zakładająca zamykanie polskich kopalń do 2049 r., nie ma już racji bytu.

Może Jacek Sasin, minister aktywów państwowych, obiecywać wyborczo, że węgiel zostanie z nami jeszcze przez ponad ćwierć wieku. Ale zbyt długo tak rzeczywistości nie damy rady zakrzywiać. Kolejne dane z wyników, jakie wykręcają odnawialne źródła energii w Polsce, nie pozostawiają cienia wątpliwości: czarne złoto już teraz kierowane powoli jest na boczny tor. Pobijane kolejne rekordy przez instalacje fotowoltaiczne tylko to potwierdzają.

Na rynku węgla w Polsce posucha. W tym roku kopalniom udało się tylko dwa razy (w styczniu i lutym) pochwalić się wyższą sprzedażą od wydobycia. Równolegle rosną w siłę instalacje OZE. A wysokie ceny przydusiły jednocześnie popyt. Efekt jest więc łatwy do przewidzenia: w Polsce coraz mniej produkujemy energii z węgla.

W Polsce świeci słońce i wieje wiatr, więc w miksie energetycznym, czy komuś się to podoba, czy nie, jest coraz mniej miejsca dla węgla. Odnawialne źródła energii mają się na tyle dobrze, że mocno już zawstydzają prognozy Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. (PEP2040). I właśnie jesteśmy świadkami, jak nasz miks energetyczny zmienia się nie do poznania.

Jak wskazuje serwis euenergy.live, od 19 do 26 lipca, Polska mogła „poszczycić” się najdroższą energią w Unii Europejskiej aż cztery razy. Dlaczego tak się dzieje? Odpowiedzią jest najnowsza analiza Forum Energii, która w pierwszej kolejności wskazuje na bardzo drogi miks energetyczny – w sporej mierze uzależniony od gazu i węgla.

Polityka Energetyczna Polski do 2040 r., zaktualizowana zgodnie z obecną sytuacją geopolityczną i też najnowszymi celami klimatycznymi UE, miała trafić na obrady rządu już w kwietniu. Niestety okazało się, że część Zjednoczonej Prawicy widzi nieco inaczej rolę węgla w kolejnych latach i zaczęło się przeciąganie liny. Dlatego teraz Ministerstwo Klimatu i Środowiska zaprasza w tej oraz w sprawie Krajowego planu na rzecz energii i klimatu na lata 2021–2030 (KPEiK) - na prekonsultacje. Mają one potrwać od 30 czerwca.

Rząd bardzo chce, żeby Polacy uwierzyli w bajkę, w której to właśnie węgiel w głównej mierze odpowiada za nasze bezpieczeństwo energetyczne. Obiecuje inwestycje i zwiększenie wydobycia. Ale analizy rynkowe dalej pozostają nieubłagane i wskazują, że o żadnym nowym życiu paliw kopalnych nie ma mowy. Nawet w Polsce, która – jak się okazuje – przy okazji coraz bardziej uzależnia się od importu energii.

Rząd wciąż nie pochwalił się Polityką Energetyczną Polski do 2040 r. (PEP2040). Podobno nie może osiągnąć porozumienia co do ostatecznej roli węgla w kolejnych latach. Fundacja Instrat przypomina, że im większe ambicje związane z odnawialnymi źródłami energii (OZE), tym większe oszczędności dla budżetu. W ten sposób, do końca obecnej dekady, moglibyśmy uciułać ponad 36 mld zł, czyli ok. 1 proc. PKB Polski w 2022 r.

Ciekawe, czy górnicy wierzą w opowieści polityków Zjednoczonej Prawicy, że będą mogli fedrować jeszcze przez ponad ćwierć wieku? Rzeczywistość jest bowiem taka, że węgiel błyskawicznie traci na znaczeniu, a zyskują OZE. I nie jest to zasługa rządu, przyjętych regulacji czy mody, ale trend oddolny, bo stoją za nim Polacy, inwestujący na potęgę w nowe źródła energii. I teraz albo zaczniemy czerpać z tego zyski, inwestując w system energetyczny, żeby go odpowiednio przystosować, albo zaliczymy piękną katastrofę i wszystkie te inwestycje liczone w prywatnych miliardach złotych trafi szlag.

Mimo że Polityka Energetyczna Polski do 2040 r. jest ciągle skrzętnie chowana, bo w rządzie nie potrafią dojść do porozumienia co do przyszłości węgla, to do Sejmu i tak trafiła nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii (OZE). Dzięki tym zmianom w przepisach mamy mieć więcej czystej energii, a uczestniczący w tym rynku otrzymają większą swobodę. Nowe regulacje mają też spowodować, że w ciągu sześciu lat do 2029 r. liczba klastrów energii w Polsce wzrośnie pięciokrotnie.

Chociaż Bruksela bardzo stara się, żeby zmniejszyć jak najszybciej unijne uzależnienie od paliw kopalnych, to ich import z Rosji cały czas kosztuje krocie. Tylko od początku wojny w Ukrainie UE wydała w tym celu już ponad 153 mld euro. Być może receptą byłoby większe i bardziej efektywne korzystanie z unijnych elektrowni wodnych. Ale przeciwnicy takiego rozwiązania zwracają uwagę, że stawiania bardziej na zdolności hydroelektryczne dodatkowo zdemoluje stan ekosystemów rzecznych w Europie, który już teraz jest w fatalnej kondycji.

Minister klimatu i środowiska Anna Moskwa kolejny raz obiecuje rychłe przyjęcie przez rząd zaktualizowanej Polityki Energetycznej Polski do 2040 r. (PEP2040). Przy okazji obiecuje racjonalne wykorzystanie węgla w gospodarce i zgodne zapisy z popisaną już w maju 2021 r. umową społeczną z górnikami. Szkoda, że przy okazji nie zdradza, w jaki sposób jednocześnie chce w ciągu ledwo kilku lat pozbyć się większości węglowych mocy.

Think tank Ember przeanalizował, jak kryzys energetyczny i wojna na Ukrainie wpłynęły na strategie energetyczne poszczególnych krajów UE i ich przywiązanie do paliw kopalnych. Wychodzi, że w tym przypadku jesteśmy czarnym koniem, ale biorąc pod uwagę udział odnawialnych źródeł energii w miksie energetycznym, razem z innymi krajami Europy Środkowo-Wschodniej zamykamy stawkę.

Szwecja pobija kolejne rekordy energetyczne. Już w styczniu br. Skandynawom udało się wytworzyć 26 proc. energii z wiatru. W lutym ten wynik dodatkowo poprawili (27 proc.). Think tank Ember zwraca uwagę, że dzięki temu Szwedzi są chronieni przed wysokimi kosztami. A Polacy? Blokowanie zmian w ustawie wiatrakowej ma swoje konsekwencje. Ale teraz, już bez zasady 10H, musimy zacząć nadganiać stracony czas.

Ministrowie energii poszczególnych państw UE rozpoczynają pierwszą rundę spotkań w sprawie reorganizacji rynku energii. I chociaż w ostatnich dwóch dekadach największa rewolucja jest po stronie produkcji energii z wiatru i słońca, to nie wszyscy są już teraz za zerwaniem starego układu, w którym karty rozdają w pierwszej kolejności paliwa kopalne. Wszystko zależeć będzie od ostatecznego kształtu przyszłych kontraktów długoterminowych. Tempo tych ustaleń zależy też od kalendarza politycznego.

Pierwotnie trzy niemieckie elektrownie jądrowe miały zakończyć swój żywot pod koniec 2022 r. Ale przez realną groźbę niedoborów energetycznych u naszych zachodnich sąsiadów, rząd Olafa Scholza zdecydował się na wydłużenie tego terminu do połowy kwietnia. Bez możliwości dodatkowego przedłużenia eksploatacji tych reaktorów. W Berlinie więc klamka już zapadła, co też coraz bardziej można odczuć w Warszawie. Bo Niemcom wydaje się, że jak oni kończą z energetyką jądrową, to Polska też już nie może iść tą drogą.