miks energetyczny

Odnawialne źródła energii rozpychają się coraz bardziej w polskim miksie energetycznym kosztem paliw kopalnych. Dobrym, przykładem jest ubiegłoroczny wrzesień, kiedy z węgla (kamiennego i brunatnego) mieliśmy tylko 52 proc. energii. Ale analitycy z Fundacji Instrat zwracają uwagę, że coraz trudniej z wykorzystaniem u nas tej zielonej energii i co parę miesięcy musimy ją redukować. Nisko w pas kłania się elastyczność systemu.

Forum Energii zwraca uwagę na coraz większy problem luki inwestycyjnej w polskim systemie energetycznym. Ostatnia aukcja rynku mocy, na której zawierano kontrakty na 2029 r. i lata kolejne, nie przyniosła inwestycji w większe moce wytwórcze. Tym samym rośnie ryzyko, że niskoemisyjnych jednostek będzie za mało, żeby zastępować wycofywany węgiel. Tymczasem wedle szacunków Polskich Sieci Elektroenergetycznych będziemy potrzebować 12–18 GW mocy dyspozycyjnych.

Paulina Hennig-Kloska, minister klimatu i środowiska, ogłosiła, że miniony, 2024 rok był rokiem OZE. W komentarzach nie brakuje kpin i złośliwości. Trudno się dziwić, skoro nasz kraj pozostaje niezmiennie największym trucicielem w Europie. Nie ma dnia, żeby czujki smogowe, jak Polska długa i szeroka, nie wskazywały na przekroczenia idące w tysiącach procent.

Fundacja Instrat opublikowała Przegląd Węglowy za listopad 2024 r. Zgodnie z tradycją, wraz z nastaniem jesienno-zimowej aury wzrasta zapotrzebowanie na energię. Stało się tak za sprawą głównie węgla kamiennego. Na rekord poszedł też gaz. A nasze OZE? Tym razem wyraźnie ustąpiły paliwom kopalnym.

Ten rok nie zaczął się dobrze dla przeciwników odnawialnych źródeł energii. Czekający z utęsknieniem na drugą kadencję prezydenta Donalda Trumpa, który obiecał renesans paliw kopalnych, muszą ciskać pod nosem najgorsze przekleństwa, bo od dwóch dni w Polsce nieźle wieje, a do tego nawet porządnie świeci. A to ma swoje konkretne przełożenie na cenę energii. Przez co nie wiadomo już, jakimi argumentami bronić jeszcze węgla.

Think tank Ember wylicza, że produkcja węgla w krajach OECD zmniejszyła się o połowę od szczytu w 2007 r. Na krajowym podwórku w październiku mieliśmy za to do czynienia z węglowym przebudzeniem. Miesięczne wydobycie dopiero drugi raz w roku przekroczyło 4 mln t. Wyraźnie wzrosła też sprzedaż czarnego złota. Ale zapasy przy kopalniach i tak ponownie spuchły.

Chociaż Czesi napsuli nam sporo krwi, to i tak kompleks energetyczny w Turowie miał pracować nawet do 2044 r. Ale zdaniem analityków koniec dla węgla brunatnego nadejdzie znacznie szybciej. Oliwy go ognia dolewa najnowszy raport NIK, który krytykuje proces wydłużeniu terminu obowiązywania koncesji dla Kopalni Węgla Brunatnego Turów.

Ambitny scenariusz Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu do 2030 r. (KPEiK) zakłada, że już w 2030 r. węgiel będzie miał udział w naszym miksie energetycznym na poziomie tylko 22 proc. To rozsierdziło górników, którzy cały czas wierzą, że zgodnie z podpisaną umową społeczną będą wydobywać węgiel jeszcze przez ćwierć wieku do 2049 r. Ale nie tylko oni patrzą krzywo na ten dokument i na przedstawiony w nim model transformacji energetycznej. Z jego krytyką nie kryją się także eksperci z Fundacji Instrat.

Po publikacji projektu aktualizacji Krajowego Planu na rzecz Energii i Klimatu (KPEiK) w całym kraju zawrzało, a najbardziej oburzyli się górnicy. Przygotowany przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska dokument w ogóle nie bierze pod uwagę zapisów umowy społecznej sprzed ponad trzech lat. I z węgla mamy rezygnować znacznie szybciej. Teraz KPEiK prześwietlili eksperci z Fundacji Instrat i mają kilka uwag.

Jeżeli ktoś myślał, że nasze OZE są już na tyle potężne, że możemy z odwagą patrzeć w przyszłość bez źródeł konwencjonalnych, to najnowszy komunikat Polskich Sieci Elektroenergetycznych (PSE) musiał na niego podziałać jak bardzo zimny prysznic. Bo wychodzi z tego, że zaczynamy mieć większe zapotrzebowanie energetyczne od tego, co mamy do dyspozycji. Ale przywołania PSE nie pociągają za sobą żadnych utrudnień dla indywidualnych odbiorców energii.

Najpierw pompy ciepła, potem instalacje fotowoltaiczne, a także wiatraki. Teraz z kolei nadszedł czas, żeby Polacy w końcu zapałali miłością również do magazynów energii i baterii? Taka wydaje się być logiczna kolej rzeczy. Inna sprawa, że w baterie coraz odważniej idą Niemcy, a my od naszych zachodnich sąsiadów bywa, że zgapimy, ile wlezie.

Profesor Marzena Czarnecka, szefowa Ministerstwa Przemysłu, chce dalej realizować podpisaną ponad trzy lata temu umowę społeczną z górnikami. Nie zmienia tego ani najgorsze w historii polskiego górnictwa wydobycie miesięczne, ani systematycznie malejący udział węgla w produkcji energii elektrycznej. Ale związkowcy już się nie dają na te obietnice nabrać. Twierdzą, że nie ma żadnego pomysłu na to co robić z naszym sektorem górniczym.

Kiedy górnicy podpisywali po wielu tygodniach niełatwych negocjacji z rządem umowę społeczną w maju 2021 r. zarówno wydobycie węgla, jak i jego sprzedaż w skali miesiąca były bardzo bliskie 4,5 mln t. Biorąc pod uwagę wcześniejszą statystykę, zbyt dużo powodów do dumy z tego względu nie było, ale przynajmniej nie trzeba było się wstydzić. Dzisiaj w jednym i drugim aspekcie górnicy mogą zapomnieć o przekraczaniu granicy 4 mln t. Co gorsza: z miesiąca na miesiąc jest tylko gorzej.

Dobrze, że nie brakuje i wśród górników, i w rządzie trzeźwo myślących, którzy zauważają, że trzeba do negocjacji usiąść jeszcze raz, bo górnicza umowa społeczna podpisywana była w zupełnie innych realiach. Kolejne miesiące przekonują, że jesteśmy świadkami bezprecedensowych zmian w miksie energetycznym, który już nigdy nie będzie taki jak wcześniej. Dystans między węglem z OZE jest tak mały, jak nigdy wcześniej.

Czy nam się to podoba czy nie za bardzo, to nasz miks energetyczny przechodzi właśnie historyczne zmiany i z miesiąca na miesiąc zostawia węglowi coraz mniej miejsca. Jak poinformowały Polskie Sieci Elektroenergetyczne (PSE), operator systemu przesyłowego w Polsce, w sierpniu już blisko 30 proc. naszego energetycznego koszyczka pochodziło z odnawialnych źródeł energii. Chociaż martwi wyhamowanie energetyki wiatrowej, cały czas będącej na krótkiej smyczy polityków.

Europa znowu ucieka węglowej Polsce. Tym razem chodzi o energię. U nas górnicy najchętniej fedrowaliby węgiel jeszcze przez ćwierć wieku. Tymczasem w miksie energetycznym Unii Europejskiej właśnie jesteśmy świadkami zmiany warty: energia słoneczna i wiatrowa po raz pierwszy w historii wyprzedziły paliwa kopalne. Z kolei Wielka Brytania ostatecznie żegna się z węglem i 30 września zamknie swoją ostatnią kopalnię.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska uchyliło rąbka tajemnicy w sprawie działań rządu w znowelizowanym Krajowym Planie w dziedzinie Energii i Klimatu (KPEiK) do 2030 r. To kiepska wiadomość dla górników i ich umowy społecznej, która zakładała zamknięcie ostatniej kopalni dopiero w 2049 r. Wychodzi bowiem na to, że rząd Donalda Tuska zamierza o wiele szybciej zepchnąć węgiel na boczny tor.

Jeszcze kilka lat temu przydomowe panele fotowoltaiczne były oznaką luksusu, niczym boazeria w willach rodem z PRL-u, ale obecnie jesteśmy świadkami sporych zniżek cenowych. Podobnie jest w przypadku turbin wiatrowych, czy magazynów energii. Think tank Ember nie ma żadnych wątpliwości: OZE szybko zastępują węgiel jako najtańsze źródło energii na całym świecie.

Od początku roku w naszym miksie energetycznym widać wyraźny trend: z miesiąca na miesiąc mniejszy udział mają paliwa emisyjne, rosną w siłę za to odnawialne źródła energii. Czerwiec, jak się jednak okazuje, był całkiem inny. Pierwszy raz w 2024 r. węgiel, gaz i biomasą mogą poszczycić się pierwszym wzrostem, bo też OZE zrobiły więcej miejsca. Pocieszające jest to, że przynajmniej na chwilę przestały puchnąć zapasy węgla przy kopalniach.

Czym zastąpić węgiel? W Europie wiedzą, transformacja energetyczna przyspiesza. Znaczenie węgla spada, a mocno zyskują odnawialne źródła energii. Paliwa kopalne jeszcze nigdy wcześniej nie były tak mocno wypychane z unijnego miksu energetycznego. Wyjątkiem jest Polska, która nawet nie wyznaczyła daty odejścia węgla. Jeszcze chwila i skończymy jako energetyczny skansen Europy.