Czyste Powietrze

Paweł Mirowski, wiceprezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a także pełnomocnik premiera do spraw programu Czyste Powietrze, może z dumą mówić o złożeniu w sumie już ponad 675 tys. wniosków w ramach tej inicjatywy. Ale jakości powietrza nam to nie poprawi. A sytuacja pod tym względem jest co najmniej tak kiepska jak rok temu. Na początku września znowu normy przekraczane są o ponad 2000 proc. Aż strach myśleć, co się będzie działo już w trakcie sezonu grzewczego.

W ramach programu Czyste Powietrze można otrzymać nawet kilkadziesiąt tysięcy złotych bezzwrotnej dotacji, która zostanie przeznaczona na termomodernizację domu, fotowoltaikę lub wymianę pieca. Wysokość dofinansowania uzależniona jest między innymi od dochodów wnioskującego. I dlatego nie każdy może liczyć na dofinansowanie.

Od tygodni sieć zalewają skany rachunków za energię użytkowników instalacji fotowoltaicznych połączonych z pompą ciepła. Są o nawet kilka razy wyższe niż do tej pory. Ma to podobno ostatecznie zniechęcić Polaków do pomp ciepła, które po osiągnięciu rekordowej sprzedaży w Polsce, teraz czekają ciężkie czasy. Tyle że statystki programu Czyste Powietrze pokazują coś dokładnie odwrotnego.

Procentowy udział pomp ciepła w programie Czyste Powietrze w ostatnich miesiącach nieco wyhamował, ale i tak wartości liczbowe wniosków dotyczących tych urządzeń grzewczych są na stałym poziomie, a nawet trochę rosną. Pogłoski o wyhamowywaniu rynku są więc zdecydowanie przedwczesne. Drugą młodość za to przeżywają kotły na biomasę. Tutaj wiodącym czynnikiem pozostaje zasobność portfela.

Całe szczęście, że w Polsce, jak od tygodni przekonuje minister klimatu i środowiska Anna Moskwa, jakość powietrza stale się poprawia, a nie pogarsza. Bo inaczej do premiera Morawieckiego pisaliby w alarmującym tonie lekarze. Tak, jak ma to miejsce w Wielkiej Brytanii, gdzie na ręce szefa tamtejszego rządu Rishi Sunaka złożono z okazji Dnia Czystego Powietrza błagalny list. Podpisali się pod nim lekarze pierwszego kontaktu, a także pielęgniarki, pediatrzy, radiolodzy i psychoterapeuci.

Pompy ciepła najwyższą popularność w programie Czyste Powietrze odnotowały w styczniu 2023 r. Od tego czasu jesteśmy świadkami wyraźnych spadków. Zyskują za to inne źródła ciepła. Zdecydowanie najbardziej, patrząc od początku roku, dotyczy to kotłów na biomasę. Skąd taka zmiana preferencji grzewczych Polaków? Eksperci nie mają żadnych wątpliwości: to przez rekordową inflację, która wymusza poszukiwanie oszczędności, gdzie się tylko da.

Nie wiem, czy słyszeliście, ale według danych Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Polsce jakość powietrza jest coraz lepsza. Szybko to podłapała szefowa Ministerstwa Klimatu i Środowiska, według której to skumulowany efekt działań rządu a także realizacji programu Czyste Powietrze. Tymczasem teraz, w środku dosyć upalnego lata, stężenie pyłów zawieszonych PM2,5 i PM10 dalej potrafi być przekraczane o setki procent.

Węgiel brunatny w sprzedaży, odwieszone na kołek normy jakości dla paliw stałych, a do tego wszystkiego jeszcze zaniżone kryteria dotyczące kondycji powietrza, którym oddychamy, a i tak nie ma miesiąca, żeby normy stężeń pyłów zawieszonych PM2.5 i PM10 nie były przekraczane o 1000 proc. i więcej. W takim krajobrazie będziemy zaczynać kolejny sezon grzewczy. Ale rząd jest już w trybie wyborczym i wbrew wszystkiemu zapewnia, że w Polsce jakość powietrza jest z roku na rok lepsza, choć w rzeczywistości mamy w lipcu przekroczone normy o niemal 4000 proc.

Koniec z przeciąganiem liny w niemieckim rządzie jeżeli chodzi o ustawę o ogrzewaniu. Zielonym i liberałom udało się koniec końców dojść do porozumienia w sprawie stopniowego wycofywania z użytkowania przez gospodarstwa domowe kotłów gazowych i olejowych. Co ciekawe: Berlin chce na to wydać ponad połowę mniej pieniędzy niż rozpisany na 10 lat budżet programu Czyste Powietrze.

Trzeba bardzo mocno trzymać kciuki, żeby Ministerstwo Klimatu i Środowiska chociaż na chwilę przed kolejnym sezonem grzewczym dało nam ciut lżej oddychać i znowu nie odstąpiło od wymogów jakościowych dla węgla i innych paliw stałych. Bo inaczej smog nas podusi zanim jeszcze kryzys energetyczny znowu odbije swoje piętno. I nie ma w tym krzty przesady, statystyki na przełomie wiosny i lata niestety nie pozostawiają złudzeń. Ale rząd nie ma takiego problemu i utrzymuje, że oddycha się Polakom jednak z roku na rok coraz lepiej.

Kryzys energetyczny, który wywindował ceny gazu do niespotykanych dotąd poziomów, skutecznie odstraszył wnioskodawców programu Czyste Powietrze. Ci zaczęli gremialnie odwracać się plecami do kondensacyjnych kotłów gazowych. I tak zaczął się marsz popularności pomp ciepła w naszym kraju, który zadziwił cały świat. Teraz ten pochód już wyraźnie hamuje, bo też sytuacja na rynku gazu wydaje się powoli stabilizować. Ale to wcale nie jest tak, że Polacy przestali kochać pompy ciepła.

Aż strach pomyśleć, jak bardzo Polacy słuchają prezesa PiS Jarosława Kaczyńskiego, który we wrześniu ubiegłego roku radził im, żeby palili w piecach wszystkim, czym się da, poza szkodliwymi rzeczami. I patrząc na doniesienia smogowe na mniej niż miesiąc przed kalendarzowym latem, trzeba przyznać, że Polacy wsłuchują się w te słowa do tej pory bardzo pilnie. A Ministerstwo Klimatu i Środowiska na wszelki wypadek otworzyło już furtkę, żeby recepta Kaczyńskiego mogła być skuteczna na jeszcze dłużej.

Stowarzyszenie Polska Organizacja Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC) podsumowała pierwszy kwartał 2023 r. na polskim rynku pomp ciepła. W trzech pierwszych miesiącach roku to właśnie pompy ciepła są jedyną grupą urządzeń grzewczych, w której nastąpił wzrost sprzedaży.

Chociaż program Czyste Powietrze nieco przyspieszył i liczba składanych tygodniowo wniosków znowu przekracza 4 tys., to naprawdę trudno mówić o skutecznej walce rządu z brudnym powietrzem. Normy jakości powietrza przekraczane w drugiej połowie maja nawet o 5000 proc. są tego niestety najlepszym potwierdzeniem. Tylko że to nie jest efekt jakiś pechowych prądów powietrza i niesprzyjającej aury. Gabinet Mateusza Morawieckiego doskonale zdaje sobie sprawę z tego, co się dzieje, bo to pokłosie wcześniej przyjętej taktyki.

Agresję Rosji można usprawiedliwiać na różne sposoby. Ostatnio w social mediach uruchomiły się trolle, które wmawiają, że rząd wcześniej zmieniając program Czyste Powietrze, a także pracując ciągle nad nowymi normami jakości paliw stałych, w tym ekogroszku, robi dobrze agresorowi, bo w ten sposób jeszcze bardziej uzależnia Polskę od rosyjskiego gazu.

O nowe normy jakości węgla pytamy Ministerstwo Klimatu i Środowiska systematycznie co kilka miesięcy. O tych regulacjach stało się głośno w całej Polsce, gdy wyszło na jaw, że w wyniku tych regulacji z rynku zniknie ekogroszek. Pod koniec zeszłego roku usłyszeliśmy, że w razie potrzeby wprowadzone będzie kolejne odstąpienia od wymogów jakości węgla i innych paliw stałych. I właśnie taka potrzeba się chyba pojawiła.

Podwyższenie maksymalnej dotacji do przeszło 136 tys. zł miało zdecydowanie przyspieszyć program Czyste Powietrze. Ale ostatnie dane tego nie potwierdzają: liczba składanych wniosków tygodniowo znowu spadła poniżej 4 tys. Na przestrzeni ostatnich miesięcy nie zmienia się za to jedno: pompa ciepła pozostaje zdecydowanie najpopularniejszym źródłem ciepła, na jakie decyzją się beneficjenci Czystego Powietrza.

Piąta odsłona jednego z popularniejszych programów Mój Prąd wprowadza rewolucyjne zmiany, dzięki którym można uzyskać pieniądze nie tylko na instalacje fotowoltaiczne, ale też na pompę ciepła i kolektor słoneczny. Tylko że jest jeden, mały haczyk. Wiceszef NFOŚiGW przekonuje, że żadnej dotacji nie dostaną ci, którzy grzeją się piecem na paliwa stałe. W takim przypadku najpierw trzeba wymienić kopciucha dzięki pieniądzom z innej rządowej inicjatywy - Czystego Powietrza.

Podniesienie kwoty dotacji w programie Czyste Powietrze miało sprawić, że Polacy bardziej się nim zainteresują. Może wniosków rzeczywiście jest ciut więcej, ale to dalej kropla w morzu potrzeb. Najnowszym pomysłem na rozpropagowanie wymiany kopciuchów są wojewódzcy doradcy, którzy mają do tego przekonywać mieszkańców swojego regionu. Nie wiemy, czy to coś zmieni, ale warto próbować, bo w Polsce smog nawet w kwietniu nie odpuszcza.

Zaraz minie 55 miesięcy odkąd ruszył rządowy program Czyste Powietrze, które z jednej strony miał nakłonić Polaków na wymianę węglowego kopciucha na bardziej ekologiczne źródło ciepła. Z drugiej zaś na tej inicjatywie opierała się głównie i tak po prawdzie dalej opiera walka rządu ze smogiem. Jakie są efekty? Pewnie pomysłodawcy programu wierzyli, że w jego połowie rezultaty będą znacznie lepsze. Chociaż już za chwilę będzie co świętować. W Czystym Powietrzu pęknie okrągła suma wypłaconego dofinansowania.