Czyste Powietrze

Może i Ministerstwo Klimatu i Środowiska szykuje nową odsłonę programu Czyste Powietrze z większymi dotacjami, ale jak pokazują statystyki wyszukiwarki Google, w Polsce już coraz mniej osób to interesuje. Nie to co bijące rekordy popularności pompy ciepła. Widocznie niższe rachunki za prąd są dla Polaków ciągle zdecydowanie ważniejsze od zdrowych płuc. Tymczasem smog w Polsce ma się coraz lepiej. Normy jakości powietrza przekroczone o 2000 proc. już nikogo nie dziwią i na nikim nie robią żadnego wrażenia.

Takiego zamieszania z liczbą kopciuchów węglowych do wymiany w Polsce jeszcze nie było. Nawet były prezes NFOŚiGW przyznaje, że najwięcej namieszał dodatek węglowy, którego wypłatę uzależniono od wcześniejszego zgłoszenia źródła ciepła w Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków. I właśnie w ten sposób zaczęły się mnożyć na potęgę piece na węgiel. Zarejestrowano ich już ok. 3,7 mln na paliwa stałe, tak jakby Programu Czyste Powietrze od czterech lat w ogóle nie było.

Od lat na różne sposoby starano się przekonać rząd, że w takiej, a nie innej formie program Czyste Powietrze po prostu nie działa. Dopiero po paru latach posłuchano Komisję Europejską i Bank Światowy, aby włączyć w dystrybucję środków również banki komercyjnej oraz gminy. Teraz tę rządową inicjatywę, która ma pomagać w walce z brudnym i trującym powietrzem, czeka jednak prawdziwa rewolucja. I to nie jest tak, że w rządzie wreszcie przyznano rację ekspertom. Powód jest banalny: rozwój tego programu to jeden z kamieni milowych polskiego Krajowego Planu Odbudowy. Wszystko jasne?

Zaczynamy coraz bardziej zderzać się z konsekwencjami braku nowych norm jakości powietrza i paliw stałych. W uszach cały czas również dzwonią słowa prezesa Kaczyńskiego, który radził Polakom palić wszystkim, czym się da, byle się ogrzać. W efekcie brudnym powietrzem nie jest już zasnute tylko południe kraju. Smog zaczyna też czuć się wyśmienicie nad Bałtykiem.

Za chwilę mamy pożegnać słoneczną jesień. Będzie ponuro, ciemno, a przede wszystkim zimniej, co pewnie zaraz poskutkuje długimi kolejkami do punktów wymiany opon. Tym razem zanieczyszczenie powietrza może być rekordowe. Przecież państwowa spółka już handluje węglem brunatnym, a politycy radzą Polakom palić w piecach, tym co mają pod ręką. Smog już za kilka tygodni może być nie do zniesienia. Dobitnie świadczą o tym obecnie prowadzone pomiary, gdzie normy przekroczone o 1000 proc. i więcej stają się po prostu w Polsce standardem.

W Polsce nie dość, że normy jakości powietrza są dalekie od tych proponowanych przez Światową Organizację Zdrowia, to w dodatku teraz nikt nie będzie ich respektował. Rząd wszak dopuszcza paleniem węglem brunatnym i jakieś środowisko nie będzie w tym przeszkadzać. Tymczasem dla Brukseli obecny kryzys energetyczny to pretekst do dalszego zaostrzenia już obowiązujących norm, dzięki czemu walka o czyste powietrza ma być bardziej efektywna. Znowu podążamy z UE w zupełnie odmiennych kierunkach.

W Polsce walka o zdrowy oddech właśnie zawinęła na kołku. Nie ma i na razie nie będzie nowych norm jakości węgla, nikt też tej zimy nie będzie zbytnio przejmować się kryteriami dotyczącymi kondycji powietrza. Małopolska już przełożyła w czasie swoją uchwałę antysmogową, a kilka innych województw też chce iść tym tropem. A Sejm chce zgody na sprzedaż węgla brunatnego. Tymczasem o ile wcześniejsze dane Europejskiej Agencji Środowiskowa o wpływie brudnego powietrza na nasze zdrowie wprawiały w osłupienie, to najnowsze doniesienia naukowców po prostu przerażają.

Wrzesień był wyjątkowo chłodny, najzimniejszy od 14 lat. Październik na razie nie jest wcale lepszy. Nic dziwnego, że Polacy posłuchali prezesa PiS Jarosława Kaczyńskiego i zaczęli palić w piecach, czym popadnie. Współzałożyciel Polskiego Alarmu Smogowego ostrzegał już jakiś czas temu, że smog będzie unosił się nad Polską latami. Już go czuć w powietrzu.

Ministerstwo Rozwoju i Technologii pracuje nad dodatkiem dla osób ogrzewających domy energią elektryczną, między innymi za pomocą pompy ciepła. Ale mleko już się wylało i wielu – tylko i wyłącznie przez rekordowe rachunki za prąd – marzy o powrocie do pieców węglowych. Eksperci podkreślają, że to nie ma żadnego sensu. Zamiast ulegać emocjom, lepiej na spokojnie usiąść i wszystko jeszcze raz policzyć.

Osoby, które dały się namówić na zakup pomp ciepła, słuchając dzisiaj polityków, plują sobie w brodę. Pomysł, żeby zamrozić ceny prądu do 2000 kWh rocznie, a powyżej naliczać rachunki według rynkowych stawek, oznacza, że użytkujący pompy ciepła zamiast obiecywanych oszczędności dostaną finansową fangę między oczy. W zależności od powierzchni domu urządzenia montowane przez Polaków zużywają rocznie 3000-9000 kWh. Zakładając, że z pozostałym zużyciem zmieszczą się w 2000 kWh, tylko za użytkowanie pompy zapłacą 4-, 5-krotnie więcej niż w 2022 r.

Jak rząd szasta pieniędzmi na prawo i lewo, byle szybko, to głupio po te pieniądze nie sięgnąć, co? A jak sam tworzy dziurawe przepisy, to jego wina, że ludzie z tych luk korzystają i nie można mieć pretensji do społeczeństwa, że korzysta z okazji. No więc się zaczęło – Polacy zaczęli kombinować, jak dostać 3 tys. zł dopłaty do drogiego węgla, choć wcale nie używają go do ogrzewania domów.

Nadchodząca zima najwyraźniej będzie bardzo trudna z powodu niedoboru opału w Polsce, skoro premier właśnie wezwał Polaków do ocieplania swoich domów. W ten sposób chciał zachęcić do zgłoszenia się do programu Czyste Powietrze Plus, który rusza w piątek. Eksperci oceniają jednak, że nowa odsłona tego programu to głównie zabieg marketingowy, a przez kilka lat rząd niewiele zrobił, by polskie domy przestały być wampirami energetycznymi. (fot. KPRM)

Rząd chwali się programem Czyste Powietrze Plus, ale o tym, że mimo galopującej inflacji ceny i dotacje pozostają niezmienne od 2018 r. nie wspomina ani słowem. Tymczasem koszt niektórych materiałów zdrożał od tego czasu nawet dwa razy i więcej. Przez to dla wielu wymiana kopciucha już w ogóle nie opłaca. To kolejna stracona szansa programu, który miał polepszyć kondycję powietrza nad Polską.

Najnowsza analiza naukowców przygnębia i przeraża jednocześnie. Bo wychodzi na to, że zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby stanowią egzystencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzi i całej planety. W ten sposób zagrożona ma być również trwałość nowoczesnych społeczeństw. Jednocześnie te toksyny zabijają co roku nawet 9 mln ludzi.

Niebawem minie trzy lata od wprowadzenia w Krakowie zakazu ogrzewania domów węglem i drewnem. Stowarzyszeniu Miasto Jest Nasze nie udało się do tego namówić radnych Warszawy, ale szybko to naprawił Sejmik Województwa Mazowieckiego i zakazał palenia węgla i jego pochodnymi w stolicy od 1 października 2023 r. W Łodzi pokazują, że przyspieszanie przepisów antysmogowych to nie jedyna droga.

Coraz głośniej słychać nawoływania ekspertów do osiągnięcia niezależności energetycznej, przy okazji zrywania z paliwami kopalnymi, w tym też gazem ziemnym. Najnowsze statystyki programu Czyste Powietrze pokazują, że Polacy już zaczęli to sami robić, nie oglądając się ani na polskich, ani na unijnych polityków.

To może być przełomowa opinia rzecznika generalnego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Także dla Polski. Wychodzi bowiem na to, że mieszkańcy UE mogą pozywać swoje kraje za zbyt zanieczyszczone powietrze. Biorąc pod uwagę to czym oddychamy w naszym kraju, trzeba na poważnie brać pod uwagę scenariusz, w którym za chwilę sądy zaleje fala pozwów od Polaków, którzy będą żądać odszkodowania za smog.

W ramach programu Czyste Powietrze złożono już przeszło 430 tys. wniosków na łączną kwotę przekraczającą 7,5 mld zł. Umowę na dystrybucję środków z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej podpisał już siódmy bank. Ale to wcale nie znaczy, że wszystko jest w należytym porządku. Lawinowo wręcz wzrasta liczba osób, którzy skarżą się na opóźnienia wypłacanych dotacji.

Nie chodzi tylko o liczbę zrealizowanych wniosków w ramach programu Czyste Powietrze. Liczą się też miejskie dotacje na zakup nowego pieca, programy edukacyjne, liczba kilometrów ścieżek rowerowych, czy promocja transportu publicznego. Pod tym kątem na polskie miasta zerknęli eksperci z Polityki Insight i powstał w ten sposób raport „Jak polskie miasta walczą ze smogiem”, który dla wielu samorządowców powinien być tak po prawdzie listą wstydu.

Warszawa, Kraków, Łódź, Rzeszów i Wrocław – na razie tylko tych reprezentantów ma Polska w grupie 100 unijnych miast, które zobowiązały się do walki ze zmianami klimatu i osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2030 r. Właśnie rusza specjalny program Komisji Europejskiej, który ma zapewnić finansowanie na odpowiednim poziomie tych miejskich inicjatyw.