Czyste Powietrze

Niebawem minie trzy lata od wprowadzenia w Krakowie zakazu ogrzewania domów węglem i drewnem. Stowarzyszeniu Miasto Jest Nasze nie udało się do tego namówić radnych Warszawy, ale szybko to naprawił Sejmik Województwa Mazowieckiego i zakazał palenia węgla i jego pochodnymi w stolicy od 1 października 2023 r. W Łodzi pokazują, że przyspieszanie przepisów antysmogowych to nie jedyna droga.

Coraz głośniej słychać nawoływania ekspertów do osiągnięcia niezależności energetycznej, przy okazji zrywania z paliwami kopalnymi, w tym też gazem ziemnym. Najnowsze statystyki programu Czyste Powietrze pokazują, że Polacy już zaczęli to sami robić, nie oglądając się ani na polskich, ani na unijnych polityków.

To może być przełomowa opinia rzecznika generalnego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Także dla Polski. Wychodzi bowiem na to, że mieszkańcy UE mogą pozywać swoje kraje za zbyt zanieczyszczone powietrze. Biorąc pod uwagę to czym oddychamy w naszym kraju, trzeba na poważnie brać pod uwagę scenariusz, w którym za chwilę sądy zaleje fala pozwów od Polaków, którzy będą żądać odszkodowania za smog.

W ramach programu Czyste Powietrze złożono już przeszło 430 tys. wniosków na łączną kwotę przekraczającą 7,5 mld zł. Umowę na dystrybucję środków z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej podpisał już siódmy bank. Ale to wcale nie znaczy, że wszystko jest w należytym porządku. Lawinowo wręcz wzrasta liczba osób, którzy skarżą się na opóźnienia wypłacanych dotacji.

Nie chodzi tylko o liczbę zrealizowanych wniosków w ramach programu Czyste Powietrze. Liczą się też miejskie dotacje na zakup nowego pieca, programy edukacyjne, liczba kilometrów ścieżek rowerowych, czy promocja transportu publicznego. Pod tym kątem na polskie miasta zerknęli eksperci z Polityki Insight i powstał w ten sposób raport „Jak polskie miasta walczą ze smogiem”, który dla wielu samorządowców powinien być tak po prawdzie listą wstydu.

Warszawa, Kraków, Łódź, Rzeszów i Wrocław – na razie tylko tych reprezentantów ma Polska w grupie 100 unijnych miast, które zobowiązały się do walki ze zmianami klimatu i osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2030 r. Właśnie rusza specjalny program Komisji Europejskiej, który ma zapewnić finansowanie na odpowiednim poziomie tych miejskich inicjatyw.

Pod koniec kwietnia rusza program Moje Ciepło. To kolejna inicjatywa rządu, po programie Mój Prąd, która ma nakłonić Polaków do dbałości o bilans energetyczny budynków mieszkalnych. Mają zyskać na tym i nasze portfele i środowisko również. Tutaj również obowiązuje zasada: najpierw inwestycja – potem wypłata przyznanych środków.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska reaguje na dynamicznie zmieniającą się sytuację na rynku energetycznym. Resort planuje wprowadzić zmiany do programu Czyste Powietrze, tak żeby mogło z niego skorzystać więcej beneficjentów. A co z nowymi normami jakości paliw? Rząd w tej sprawie decyzję ma podjąć do końca kwietnia.

Eksperci z Instytutu Reform wzięli pod lupę rządowy program Czyste Powietrze. Tak powstał raport pt. „Termomodernizacja w Czystym Powietrzu: wyjątek czy reguła?”. Wychodzi na to, że ta inicjatywa cały czas koncentruje się głównie na przyśpieszeniu wycofania najbardziej emisyjnych instalacji, a nie na promowaniu zeroemisyjnych rozwiązań. I to trzeba jak najszybciej modyfikować.

Nowych norm jakości węgla nie ma, ale jak w końcu nadejdą, to mogą z nami nie zostać na zbyt długo. Bo rząd bardzo poważnie ma brać pod uwagę rozwiązanie, w którym zakazuje w całym kraju używać pieców węglowych. Dodatkowo mają pojawić się nowe kryteria dotyczące drewna i peletu drzewnego.

Poznaliśmy najnowszy ranking programu „Czyste Powietrze” ukazujący aktywność gmin w czwartym kwartale 2021 r. Trudno się dziwić, że przodują w tym gminy z województwa śląskiego. Zastanawia za to, że niektóre uzdrowiska i miejscowości wypoczynkowe tej walki o jakość powietrza nie podejmują w ogóle.

Na przełomie marca i kwietnia ma ruszyć nabór wniosków w ramach nowego programu „Moje Ciepło”. Już teraz wiadomo, że w tym przypadku będzie obowiązywać zasada: najpierw inwestycja – potem wypłata przyznanych środków. Z takiego wsparcia finansowego skorzystają jednak wyłącznie właściciele nowych budynków mieszkalnych o podwyższonym standardzie energetycznym.

Ruszyła kolejna odsłona programu „Czyste Powietrze”. I mamy kolejny dowód, że w rządzie Mateusza Morawieckiego poszczególne resorty raczej nic ze sobą nic nie ustalają. W efekcie mamy taki bałagan, jak z ekogroszkiem, który reklamuje jedna ze spółek państwowych jako bezdymny i niskoemisyjny, ale na kocioł na takie paliwo dofinansowania już nie dostaniemy.

Nie udała się w Warszawie inicjatywa uchwałodawcza w sprawie wprowadzenia zakazu spalania węgla i drewna w domowych piecach na obszarze stolicy od jesieni 2023 r. Rada Miasta nie zgodziła się na takie rozwiązanie i smog będzie dalej dusił warszawiaków. Zakaz palenia paliwami stałymi obowiązuje w Krakowie już od 2,5 roku i przynosi rewelacyjne efekty.

Organizowane są kolejne rozmowy i spotkania, ale jak nie było pieniędzy na nowe przyłącza gazowe, tak ich dalej nie ma. To cios w program „Czyste Powietrze” ale nie tylko. Na alarm bardzo głośno też biją samorządowcy z Małopolski i Śląska, którzy w tej sprawie apelują do premiera Mateusza Morawieckiego.

Od nowego roku w województwie śląskim obowiązują zapisy uchwały antysmogowej, które zabrania korzystać z pieców starszych niż 10 lat. I tak jak kiedyś przyjrzeliśmy się wystawianiu mandatów za smog, tak teraz sprawdziliśmy, jak w śląskich miastach egzekwowany jest ten przepis. I już wiemy, że niektórzy samorządowcy przykładają się do tego bardziej, a niektórzy mniej.

Polska Spółka Gazownictwa wstrzymuje podpisywanie nowych umów na przyłącza gazowe. Powód? Brak pieniędzy. Spółka informuje, że pracują nad rozwiązaniami, które pozwolą zwiększyć możliwości inwestycyjne spółki. Piotr Woźny, były rządowy spec od „Czystego Powietrza” przeciera oczy ze zdumienia.

Eksperci policzyli, że program Czyste Powietrze działa, ale zdecydowanie za wolno. Rządzący chcieliby, żeby w Polsce znikało rocznie około 300 tys. starych pieców. W ich miejsce miały wejść ekologiczne rozwiązania, które pozwoliłyby Polakom uwolnić się od smogu. Tymczasem przez trzy lata trwania programu Czyste Powietrze wymieniono dokładnie tyle pieców, ile planowano wymienić w rok. Od 2022 roku w progamie wprowadzana jest jednak zmiana, na której zyskają najuboższe osoby. Nowa zasada jest prosta: dofinansowania będą, ale nie obejmą kotłów węglowych i tych na ekogroszek.

Temperatura powietrza spadła kilka kresek poniżej zera i w Polsce natychmiast rozpoczął się sezon smogowy. Znowu na mapie nie brakuje miast z przekroczonymi normami nawet o ponad 1000 proc. Dzięki „pomocy” ze strony okolicznych miejscowości we wtorek Kraków został miastem z najbardziej zanieczyszczonym powietrzem na świecie.

Kampania na rzecz Czystych Miast w swojej analizie przekonuje, że mniejsza liczba samochodów na drogach może w rzeczywistości stanowić koło ratunkowe dla lokalnych gospodarek dotkniętych pandemią. Okazuje się, że ograniczenie ruchu samochodowego zwiększa sprzedaż detaliczną na danym terenie.