Czyste Powietrze

W Polsce nie dość, że normy jakości powietrza są dalekie od tych proponowanych przez Światową Organizację Zdrowia, to w dodatku teraz nikt nie będzie ich respektował. Rząd wszak dopuszcza paleniem węglem brunatnym i jakieś środowisko nie będzie w tym przeszkadzać. Tymczasem dla Brukseli obecny kryzys energetyczny to pretekst do dalszego zaostrzenia już obowiązujących norm, dzięki czemu walka o czyste powietrza ma być bardziej efektywna. Znowu podążamy z UE w zupełnie odmiennych kierunkach.

W Polsce walka o zdrowy oddech właśnie zawinęła na kołku. Nie ma i na razie nie będzie nowych norm jakości węgla, nikt też tej zimy nie będzie zbytnio przejmować się kryteriami dotyczącymi kondycji powietrza. Małopolska już przełożyła w czasie swoją uchwałę antysmogową, a kilka innych województw też chce iść tym tropem. A Sejm chce zgody na sprzedaż węgla brunatnego. Tymczasem o ile wcześniejsze dane Europejskiej Agencji Środowiskowa o wpływie brudnego powietrza na nasze zdrowie wprawiały w osłupienie, to najnowsze doniesienia naukowców po prostu przerażają.

Wrzesień był wyjątkowo chłodny, najzimniejszy od 14 lat. Październik na razie nie jest wcale lepszy. Nic dziwnego, że Polacy posłuchali prezesa PiS Jarosława Kaczyńskiego i zaczęli palić w piecach, czym popadnie. Współzałożyciel Polskiego Alarmu Smogowego ostrzegał już jakiś czas temu, że smog będzie unosił się nad Polską latami. Już go czuć w powietrzu.

Ministerstwo Rozwoju i Technologii pracuje nad dodatkiem dla osób ogrzewających domy energią elektryczną, między innymi za pomocą pompy ciepła. Ale mleko już się wylało i wielu – tylko i wyłącznie przez rekordowe rachunki za prąd – marzy o powrocie do pieców węglowych. Eksperci podkreślają, że to nie ma żadnego sensu. Zamiast ulegać emocjom, lepiej na spokojnie usiąść i wszystko jeszcze raz policzyć.

Osoby, które dały się namówić na zakup pomp ciepła, słuchając dzisiaj polityków, plują sobie w brodę. Pomysł, żeby zamrozić ceny prądu do 2000 kWh rocznie, a powyżej naliczać rachunki według rynkowych stawek, oznacza, że użytkujący pompy ciepła zamiast obiecywanych oszczędności dostaną finansową fangę między oczy. W zależności od powierzchni domu urządzenia montowane przez Polaków zużywają rocznie 3000-9000 kWh. Zakładając, że z pozostałym zużyciem zmieszczą się w 2000 kWh, tylko za użytkowanie pompy zapłacą 4-, 5-krotnie więcej niż w 2022 r.

Jak rząd szasta pieniędzmi na prawo i lewo, byle szybko, to głupio po te pieniądze nie sięgnąć, co? A jak sam tworzy dziurawe przepisy, to jego wina, że ludzie z tych luk korzystają i nie można mieć pretensji do społeczeństwa, że korzysta z okazji. No więc się zaczęło – Polacy zaczęli kombinować, jak dostać 3 tys. zł dopłaty do drogiego węgla, choć wcale nie używają go do ogrzewania domów.

Nadchodząca zima najwyraźniej będzie bardzo trudna z powodu niedoboru opału w Polsce, skoro premier właśnie wezwał Polaków do ocieplania swoich domów. W ten sposób chciał zachęcić do zgłoszenia się do programu Czyste Powietrze Plus, który rusza w piątek. Eksperci oceniają jednak, że nowa odsłona tego programu to głównie zabieg marketingowy, a przez kilka lat rząd niewiele zrobił, by polskie domy przestały być wampirami energetycznymi. (fot. KPRM)

Rząd chwali się programem Czyste Powietrze Plus, ale o tym, że mimo galopującej inflacji ceny i dotacje pozostają niezmienne od 2018 r. nie wspomina ani słowem. Tymczasem koszt niektórych materiałów zdrożał od tego czasu nawet dwa razy i więcej. Przez to dla wielu wymiana kopciucha już w ogóle nie opłaca. To kolejna stracona szansa programu, który miał polepszyć kondycję powietrza nad Polską.

Najnowsza analiza naukowców przygnębia i przeraża jednocześnie. Bo wychodzi na to, że zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby stanowią egzystencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzi i całej planety. W ten sposób zagrożona ma być również trwałość nowoczesnych społeczeństw. Jednocześnie te toksyny zabijają co roku nawet 9 mln ludzi.

Niebawem minie trzy lata od wprowadzenia w Krakowie zakazu ogrzewania domów węglem i drewnem. Stowarzyszeniu Miasto Jest Nasze nie udało się do tego namówić radnych Warszawy, ale szybko to naprawił Sejmik Województwa Mazowieckiego i zakazał palenia węgla i jego pochodnymi w stolicy od 1 października 2023 r. W Łodzi pokazują, że przyspieszanie przepisów antysmogowych to nie jedyna droga.

Coraz głośniej słychać nawoływania ekspertów do osiągnięcia niezależności energetycznej, przy okazji zrywania z paliwami kopalnymi, w tym też gazem ziemnym. Najnowsze statystyki programu Czyste Powietrze pokazują, że Polacy już zaczęli to sami robić, nie oglądając się ani na polskich, ani na unijnych polityków.

To może być przełomowa opinia rzecznika generalnego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Także dla Polski. Wychodzi bowiem na to, że mieszkańcy UE mogą pozywać swoje kraje za zbyt zanieczyszczone powietrze. Biorąc pod uwagę to czym oddychamy w naszym kraju, trzeba na poważnie brać pod uwagę scenariusz, w którym za chwilę sądy zaleje fala pozwów od Polaków, którzy będą żądać odszkodowania za smog.

W ramach programu Czyste Powietrze złożono już przeszło 430 tys. wniosków na łączną kwotę przekraczającą 7,5 mld zł. Umowę na dystrybucję środków z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej podpisał już siódmy bank. Ale to wcale nie znaczy, że wszystko jest w należytym porządku. Lawinowo wręcz wzrasta liczba osób, którzy skarżą się na opóźnienia wypłacanych dotacji.

Nie chodzi tylko o liczbę zrealizowanych wniosków w ramach programu Czyste Powietrze. Liczą się też miejskie dotacje na zakup nowego pieca, programy edukacyjne, liczba kilometrów ścieżek rowerowych, czy promocja transportu publicznego. Pod tym kątem na polskie miasta zerknęli eksperci z Polityki Insight i powstał w ten sposób raport „Jak polskie miasta walczą ze smogiem”, który dla wielu samorządowców powinien być tak po prawdzie listą wstydu.

Warszawa, Kraków, Łódź, Rzeszów i Wrocław – na razie tylko tych reprezentantów ma Polska w grupie 100 unijnych miast, które zobowiązały się do walki ze zmianami klimatu i osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2030 r. Właśnie rusza specjalny program Komisji Europejskiej, który ma zapewnić finansowanie na odpowiednim poziomie tych miejskich inicjatyw.

Pod koniec kwietnia rusza program Moje Ciepło. To kolejna inicjatywa rządu, po programie Mój Prąd, która ma nakłonić Polaków do dbałości o bilans energetyczny budynków mieszkalnych. Mają zyskać na tym i nasze portfele i środowisko również. Tutaj również obowiązuje zasada: najpierw inwestycja – potem wypłata przyznanych środków.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska reaguje na dynamicznie zmieniającą się sytuację na rynku energetycznym. Resort planuje wprowadzić zmiany do programu Czyste Powietrze, tak żeby mogło z niego skorzystać więcej beneficjentów. A co z nowymi normami jakości paliw? Rząd w tej sprawie decyzję ma podjąć do końca kwietnia.

Eksperci z Instytutu Reform wzięli pod lupę rządowy program Czyste Powietrze. Tak powstał raport pt. „Termomodernizacja w Czystym Powietrzu: wyjątek czy reguła?”. Wychodzi na to, że ta inicjatywa cały czas koncentruje się głównie na przyśpieszeniu wycofania najbardziej emisyjnych instalacji, a nie na promowaniu zeroemisyjnych rozwiązań. I to trzeba jak najszybciej modyfikować.

Nowych norm jakości węgla nie ma, ale jak w końcu nadejdą, to mogą z nami nie zostać na zbyt długo. Bo rząd bardzo poważnie ma brać pod uwagę rozwiązanie, w którym zakazuje w całym kraju używać pieców węglowych. Dodatkowo mają pojawić się nowe kryteria dotyczące drewna i peletu drzewnego.

Poznaliśmy najnowszy ranking programu „Czyste Powietrze” ukazujący aktywność gmin w czwartym kwartale 2021 r. Trudno się dziwić, że przodują w tym gminy z województwa śląskiego. Zastanawia za to, że niektóre uzdrowiska i miejscowości wypoczynkowe tej walki o jakość powietrza nie podejmują w ogóle.