umowa społeczna

Górnicy już tak mają, że wypowiadają się na głos co jakiś czas. Potem znowu długo milczą, w końcu ponownie wypowiadają się na jakiś społecznie ważki temat. Tylko wyjątkowi złośliwcy tę ich zmienną aktywność porównują do kalendarza wyborczego, widząc niby jakieś korelacje. Dla mnie ważniejsza jest amnezja, na którą cierpią górnicy, odkąd pamiętam. Bo przecież tak wygodniej.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska publikując zarówno scenariusz bazowy (with existing measures - WEM) oraz ambitny (with additional measures - WAM) Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu (KPEiK) do 2030 r., musiało zdawać sobie sprawę, że tak spisane dokumenty strategiczne rozsierdzą górników, którzy cały czas trzymają się kurczowo umowy społecznej. I rzeczywiście: ich opinia na temat KPEiK ma być druzgocąca.

Rząd podpisując prawie 3,5 roku temu umowę społeczną z górnikami, zaczął bardzo ryzykowną grę. Bo też nigdy wcześniej żaden inny dokument nie chronił tak bardzo wybranej grupy zawodowej. Można było się więc spodziewać, że jak inni zobaczą, jak rząd zabezpiecza górników, to po prostu im pozazdroszczą i też wyciągną ręce po swoje. Głos w tej sprawie zabierali już energetycy i hutnicy. A teraz odezwali się związkowcy z Grupy Kapitałowej Enea.

Jest już pewne, że w tym roku Polska Grupa Górnicza (PGG) sprzeda o jakieś 5 mln t węgla mniej, niż zakładały to wcześniejsze plany, co spowoduje sporą dziurę w przychodach. Do tego wszystkiego zbliża się tsunami wydatków pracowniczych. Teraz planowana jest wypłata jednorazówki, potem Barbórka, a nowy zarząd spółki czekają jeszcze rozmowy z górnikami o przyszłorocznych podwyżkach. Na szczęście w przyszłorocznym budżecie kraju są założone miliardy złotych od podatników na górnictwo, które cały czas szura po dnie.

Do tej pory największe spory wokół umowy społecznej między rządem a górnikami dotyczyły harmonogramu zamykania kopalń, który w pierwotnej wersji kończy się w 2049 r. Ale po drodze zapomnieliśmy jeszcze o jednym: przecież na tej umowie musi przy okazji też ktoś zarobić. I właśnie zaczęła się zakulisowa rozgrywka o to, komu grzebanie polskiego górnictwa da sporo pieniędzy.

Ważą się losy Bielszowic i Halemby, które Polska Grupa Górnicza (PGG) chce połączyć w kopalnię Ruda. Ale od schematu organizacyjnego ważniejsze są tutaj daty. Po połączeniu w Bielszowicach produkcja węgla prowadzona byłaby do połowy 2026 r. Górnicy nie chcą o tym słyszeć i mówią o końcu fedrowania dopiero w 2028 r. Zarząd spółki obiecuje im, że przy tej okazji nikt pracy nie straci. No chyba, że skorzysta przy tej okazji z benefitów wynikających z ustawy górniczej.

Marzena Czarnecka, minister przemysłu, w rozmowie z Radiem Katowice, ujawniła, że właśnie nadeszły uwagi z Brukseli na temat umowy społecznej między rządem a górnikami. Szczegółów nie chce zdradzać, ale broni zapisów tego dokumentu. I w miliardach złotych od podatników na rzecz chwiejącego się na nogach górnictwa - też nie widzi nic złego.

Rząd cały czas milczy jak zaklęty na temat przyszłości umowy społecznej z górnikami, która w pierwotnej wersji zakłada produkcję węgla do 2049 r. Terminy w harmonogramie zamykania poszczególnych kopalń już teraz są naruszane. Znamienne referendum organizowane jest 22 i 23 października w Ruchu Bielszowice (KWK Ruda), w którym związkowcy pytają załogę o dalszy los swojego zakładu pracy.

Po latach zwlekania rządzący w końcu zaczynają mówić prawdę górnikom o ich umowie społecznej, w realizację której w wersji pierwotnej wierzą jeszcze chyba tylko związkowcy. Dokument postanowili prześwietlić analitycy z Forum Energii, do tego wszystkiego dołożyli prognozy dotyczące wydobycia, jak i cen polskiego węgla. Wnioski? Najlepiej naszą dekarbonizację rozpisać od nowa.

Po pokazaniu ambitnego scenariusza Krajowego Planu w dziedzinie Energii i Klimatu do 2030 roku (KPEiK), czas przyszedł na spotkanie przedstawicieli rządu z górniczymi związkowcami. Tym razem miło już nie było. Górnicy nie ukrywają, że czują się dokładnie tak samo, jak rok temu, kiedy ówczesny wicepremier Jacek Sasin wmawiał im, że umowa społeczna jest jak najbardziej realizowana. I teraz inny rząd robi to samo.

Kiedy górnicy podpisywali po wielu tygodniach niełatwych negocjacji z rządem umowę społeczną w maju 2021 r. zarówno wydobycie węgla, jak i jego sprzedaż w skali miesiąca były bardzo bliskie 4,5 mln t. Biorąc pod uwagę wcześniejszą statystykę, zbyt dużo powodów do dumy z tego względu nie było, ale przynajmniej nie trzeba było się wstydzić. Dzisiaj w jednym i drugim aspekcie górnicy mogą zapomnieć o przekraczaniu granicy 4 mln t. Co gorsza: z miesiąca na miesiąc jest tylko gorzej.

Gotowy jest projekt nowego Krajowego planu na rzecz energii i klimatu do 2030 r. (KPEiK) z różnymi scenariuszami, na aktualizację czeka także Polityka Energetyczna Polski do 2040 r. (PEP2040). Ale trzeba z tymi nowelizacjami uważać, dla górników liczy się wyłącznie umowa społeczna sprzed trzech lat. I zapowiadają jej obronę do upadłego, chociaż niektórzy jej sygnatariusze mówią o koniecznych zmianach.

Do naszej redakcji napisał Czytelnik z pytaniem, dlaczego w Bizblogu tak bardzo nienawidzimy węgla. A że najczęściej o energii i czarnym złocie piszę akurat ja, to postanowiłem odpowiedzieć na tak postawione pytanie. Zanim jednak przedstawię swoją argumentację, gorąca prośba: nie mylmy pojęć, bo tak nigdzie nie dojdziemy.

Za chwilę powinna się rozstrzygnąć kwestia umowy społecznej. Dokument podpisany w maju 2021 r. przez rząd i górników to dla związkowców ze Śląska świętość. I trudno się dziwić, gwarantuje produkcję węgla i miejsca pracy w górnictwie jeszcze przez 25 lat. Ale dla rządu Donalda Tuska to zbyt długo. Tylko jeszcze nie wiadomo, kto i jak ma to górnikom powiedzieć.

Polskie kopalnie stają się coraz bardziej niebezpieczne? Pamiętacie, jak w marcu na terenie KWK Bobrek-Piekary doszło do tragicznego wypadku? Potem Wyższy Urząd Górniczy zakazał tam dalszej produkcji węgla i Węglokoks Kraj musi tę kopalnię zamknąć. Za chwilę ten sam los może spotkać ruch Rydułtowy w KWK ROW, należący do Polskiej Grupy Górniczej. Decyzja w tej sprawie ma zapaść do końca roku.

Dlaczego Ministerstwo Przemysłu ma siedzibę w Katowicach? Najpierw myślałem, że premier Donald Tusk sprytnie ulokował resort w Katowicach, żeby przy okazji organizowania protestów, górnicy nie musieli już nękać Warszawy, tylko mogli zostać u siebie, na Śląsku. Ale potem kapnąłem się, że przecież ten rząd z górnikami o nic się nie kłóci i o żadnych manifestacjach nie może być mowy. I wtedy zrozumiałem prawdziwą, o co chodzi. Ministerstwo Przemysłu ma dbać o dobry nastrój górniczej braci i jak trzeba, być jej rzecznikiem. Trzeba przyznać, że ministerstwo wywiązuje się z tych zadań znakomicie.

Odchodzenie od węgla to problem, z którym rząd nie potrafi sobie poradzić. Resort klimatu chce przyspieszenia i celuje w wrzucenie węgla z miksu energetycznego w 2040 r. Podobno przychyla się do tego również Ministerstwo Aktywów Państwowych. Gorzej z Ministerstwem Przemysłu, które od momentu powstania, powtarza górnikom, że podpisana w maju 2021 r. umowa społeczna jest obowiązująca w pierwotnej wersji, tym samym harmonogram zamykania kopalni kończy się za ćwierć wieku 

Do tej pory sam wielokrotnie wieszałem psy na obecnym rządzie za brak jednoznacznej strategii energetycznej. Koronnym dowodem była mnie była między innymi przedłużająca się ciągle nowelizacja ustawy wiatrakowej i uparte obiecywanie górnikom przez Ministerstwo Przemysłu dochowanie umowy społecznej w pierwotnej wersji i wydobywanie węgla jeszcze przez 25 lat. Ale teraz biję się w piersi, bo wychodzi na to, że władza ma plan i nie będzie bała się go pokazać. Jestem przekonany, że ten bardzo nie spodoba się górnikom. O sprawie napisał Bloomberg.

Rząd Donalda Tuska ma szansę na nowe otwarcie w energetyce i ustalenie daty odejścia od węgla. Ale na żadną rewolucję raczej nie liczmy. Raczej skończy się jak zawsze, czyli władza struchleje przed żądaniami górników, którzy chcą produkować węgiel jeszcze przez ćwierć wieku. Już drugi resort obiecuje to górniczej braci i przekonuje, że umowa społeczna cały czas jest w grze.

Ustawa wiatrakowa to doskonały przykład na to, jak Polska - czy to pod rządami konserwatystów, czy liberałów - traktuje transformację energetyczną. Tutaj absurd goni absurd. Dlatego, kiedy usłyszałem z ust przedstawiciela Ministerstw Aktywów Państwowych, że rząd w ciągu kilku tygodni przedstawi strategię odejścia od węgla, to szybko zakreśliłem w kalendarzu ten deadline czerwonym kółkiem. Chcę wziąć wtedy wolne i obserwować ten cyrk na żywo.