umowa społeczna

Kilka lat temu rząd Mateusza Morawieckiego przekonywał, że całą transformację energetyczną kraju ma już zaplanowaną. I że przy tej okazji będziemy podążać własnym tempem i kierunkiem, bez dyktatu Brukseli. Polscy górnicy mieli dzięki temu fedrować jeszcze przez ponad ćwierć wieku, a spółki wydobywcze miały odważniej celować w OZE po tym, jak przeniosą swoje aktywa węglowe do Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE). Na razie jednak nic z tego się nie udało, a przedstawiciele Ministerstwa Aktywów Państwowych udają, że nie wiedzą, o co chodzi.

Dzięki nowelizacji prawa geologicznego wraca temat technologii wychwytywania i składowania dwutlenku węgla (CCS). Zdaniem związkowców będzie ona kluczowa dla polskiej transformacji energetycznej i bez niej nie da się też zrealizować podpisanej ponad dwa lata temu umowy społecznej z górnikami. Dlatego pod rękę z pracodawcami z górnictwa i z przemysłu energochłonnego wystosowali apel do rządu w tej sprawie.

Chociaż Jarosław Kaczyński, prezes Prawa i Sprawiedliwości twierdzi, że transformacja energetyczna w Polsce musi uwzględniać zachowanie węgla, to nastroje wśród górników są obecnie raczej dosyć mizerne. Najbardziej irytuje ich importowany węgiel i okoliczności powoływania do życia Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE). Związkowcy reprezentujący Tauron twierdzą, że nikt na tym nie panuje.

Spełnia się najczarniejszy sen. Polska transformacja energetyczna jest na pasku władzy, którą interesuje wyłącznie kolejna kadencja. I z tego tylko powodu jest gotowa na przeróżne kompromisy, co odczujemy i w kieszeni i w płucach. Najgorzej, że pojawia się kolejny obszar gospodarczy, z którym już teraz musimy gonić Zachód. Tyle tylko, że to nie koszmar ostatniej nocy. Ta mara męczy nas już od lat, a teraz jedynie ciut wyraźniej ją widać.

To już ograny schemat: górnicy zdają sobie sprawę z tego, że przed wyborami mogą mocniej naciągnąć linę, bo wiedzą, że rząd w strachu przed licznymi i głośnymi manifestacjami w stolicy pójdzie na spore ustępstwa. Dlatego przedstawiciele Sierpnia 80 postanowili zaatakować Wojciecha Dąbrowskiego, prezesa PGE. Powód? Nowa strategia spółki, w której węgiel do 2030 r. przestaje być wykorzystywany do produkcji energii, to dla górników to zdrada i złamanie umowy społecznej.

Już ponad dwa lata mijają od podpisania umowy społecznej między górnikami a rządem. Przez ten czas dokument miała ratyfikować Komisja Europejska, ale tak się jeszcze nie stało. W zamian rząd puszcza przedwyborcze oczko do górników i twierdzi, że wszystko jest w należytym porządku. Tyle że jest już po spotkaniu dotyczącym przyszłości kopalni Staszic-Wujek. I tamte ustalenia do pierwotnego harmonogramu zamykania polskich kopalń mają się jak pięść do nosa. Bo wychodzi na to, że zakłady wydobywcze będziemy likwidować jednak wcześniej, niż to jeszcze niedawno planowaliśmy.

Pamiętacie umowę społeczną rządu z górnikami? Ten dokument miał być fundamentem naszej transformacji energetycznej i po trudnych negocjacjach podpisano go w maju 2021 r. Jest w nim też mowa o dopłatach z budżetu, na co musi zgodzić się Komisja Europejska, która musi umowę notyfikować. Ale do teraz to się nie stało i coraz bardziej wątpliwe jest, czy w tym roku cokolwiek się w tej kwestii zmieni.

To kiepski okres dla wiceministra aktywów państwowych Marka Wesołego, który jest też pełnomocnikiem premiera ds. górnictwa węglowego i transformacji spółek węglowych. Cały czas nie wiadomo, co tak po prawdzie dzieje się z podpisaną już ponad dwa lata temu umową społeczną, która musi (tak ustalił rząd i górnicy) być notyfikowana przez Komisję Europejską. Dalej tajemnicą jest też to, co z Narodową Agencją Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE), która miała zdjąć ze spółek wydobywczych węglowy balast i dać początek naszej transformacji energetycznej. A teraz dodatkowo związkowcy z Tauronu piszą do wicepremiera Jarosława Kaczyńskiego i proszą, żeby ten postawił wreszcie Wesołego do pionu.

Ponad rok temu górnicy ostrzegali, że opału w Polsce będzie jak kot napłakał na starcie sezonu grzewczego, a dodatkowo będzie on bardzo drogi. Nikt wtedy ich za bardzo nie słuchał, chociaż parę miesięcy później okazało się, że mieli rację. I teraz znowu biją na alarm. Piszą list do premiera Mateusza Morawieckiego i innych ministrów, w którym proszę o pilne spotkanie. Chcą rozmawiać w pierwszej kolejności o nieodbieraniu polskiego, zakontraktowanego węgla przez spółki energetyczne, przez co boją się o swoje miejsca pracy.

Na stronach Polskiej Grupy Górniczej i Ministerstwa Aktywów Państwowych pojawiło się ogłoszenie dotyczące postępowania kwalifikacyjnego w sprawie powołania nowego zarządu spółki. Do obsadzenie jest w sumie pięć stołków: jeden dla prezesa i cztery dla wiceprezesów PGG. Niewykluczone, że Rada Nadzorcza największej spółki węglowej w UE zdecyduje się nie robić żadnej rewolucji kadrowej i dotychczasowemu zarządowi przedłuży kolejny raz kadencję. Ale to wcale nie jest takie pewne.

To już reguła w naszym kraju. Im bliżej wyborów, tym władza bardziej łagodnym tonem mówi do górników i tylko same miłe rzeczy. Utrudniające życie innym mieszkańcom protesty w Warszawie mogłyby też innym pokazać, że nie jest tak dobrze, jak rząd przekonuje od miesięcy. I wtedy mógłby runąć ten domek z kart. A że w żadnym wypadku nie można na to pozwolić, to czas rozpocząć festiwal obietnic. Przy okazji dobrze jest ukryć wszystko, co ten idylliczny obraz popsuje.

Wyjątkowo w tej sprawie w jednej drużynie grają wszyscy polscy europosłowie, niezależnie od przynależności partyjnych, razem ze związkowcami górniczymi. Bo też skok Komisji Europejskiej na emisje metanu może być bardzo groźny dla naszej branży wydobywczej. Dlatego od tygodni, zgodnie z hasłem wszystkie ręce na pokład, czynione są oficjalne i zakulisowe starania, żeby projekt szykowanego rozporządzenia metanowego nieco złagodzić, robiąc ukłon w kierunku węglowej Polski. I chyba w końcu się to udało.

W Niemczech ostro prą do całkowitego zerwania z węglem i gazem, od przyszłego roku wchodzi zakaz dla instalacji, które służą do ich spalania. W Polsce wręcz przeciwnie, władze chcą, związać się z węglem na kolejne długie lata. Cała nadzieja w zwykłych Polakach, którzy nie oglądając się na rząd, na potęgę inwestują w OZE.

Po dwóch miesiącach z hakiem sprawdziły się nasze przepowiednie i nowym pełnomocnikiem rządu ds. transformacji spółek energetycznych i górnictwa węglowego mianowano posła PiS Marka Wesołego. Teraz przed nim wyjątkowo trudne zadania. Po pierwsze, w trybie pilnym, musi obronić polskie górnictwo przed unijnym rozporządzeniem metanowym. A po drugie trzeba renegocjować wcześniejszą umowę społeczną z górnikami.

Co dalej z podpisaną w 2021 r. umową społeczną? Czy coś się stanie z górniczymi wynagrodzeniami, które są pod coraz większą presją inflacji? Dlaczego rząd tak po prawdzie tylko mówi o zwiększeniu wydobycia węgla, za czym jednak nie idą konkretne czyny? I co się dzieje z budową instalacji służących do produkcji błękitnego węgla? To też przecież obiecywano. To tylko niektóre tematy, jakie bardzo chcą górnicy z Polskiej Grupy Górniczej (PGG) poruszyć z wiceministrem i szefem aktywów państwowych Jackiem Sasinem. Zbycie ich może odbić się rządowi czkawką.

Polska transformacja energetyczna ma na poważnie zacząć się za parę miesięcy. Najpóźniej do końca marca 2023 r. powinna powstać Narodowa Agencja Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE), której zadaniem będzie posprzątanie po innych spółkach aktywów węglowych – głównie elektrowni i kopalń, żeby te mogły skoncentrować się wyłącznie na inwestowaniu w OZE. Ministerstwo Aktywów Państwowych chwali się podpisaniem w tej sprawie umowy społecznej, która określa zabezpieczenia socjalne przyszłych pracowników NABE. Ale ten dokument, tak jak i poprzedni, również wymaga notyfikacji Komisji Europejskiej.

Jeszcze przed Świętami Bożego Narodzenia ma dojść do podpisania kolejnej umowy społecznej między rządem a górnikami. Tym razem chodzi o wydzielanie aktywów węglowych ze spółek do Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE). Związkowcom udało się wywalczyć naprawdę sporo. Coroczne podwyżki to tylko początek. Rząd kupił zyska w ten sposób spokój w roku wyborczym.

To już pewne. Podpisana między rządem a górnikami pod koniec maja 2021 r. umowa społeczna traci rację bytu. Podobnie rzecz ma się z harmonogramem zamykania kopalń, które mają zostać z nami jednak na dłużej. Ale na Śląsku z tego powodu nikt nie skacze z radości. Bo górników bardziej interesuje to, czy rząd ustanowi węgiel paliwem przejściowym w polskiej transformacji. Jeśli tak się nie stanie, to nie będzie o czym rozmawiać.

Co dalej z polskimi kopalniami? Czy będą wygaszane w kolejnych latach, tak jak to wskazuje przyjęty przez rząd i górników harmonogram umowy społecznej? Zadaliśmy takie pytania, ale Ministerstwo Aktywów Państwowych milczy jak zaklęte. Zwróciliśmy się więc do związkowców, z nadzieją, że być może oni wiedzą więcej. Niestety oni też nie znają żadnych szczegółów.

Kryzys energetyczny zrujnował najpierw rynek gazu, potem węgla. Ropie też się dostało. Rachunki za prąd dobijają wymęczone pandemią gastronomię i rozrywkę. O swoje przyszłoroczne budżety drżą samorządowcy, którzy w przetargach otrzymują astronomiczne oferty na dostawę prądu. Ale jedno w tym czasie pozostało niezmienne. To rządowe dążenie do utworzenia w tym roku Narodowej Agencji Bezpieczeństwa Energetycznego (NABE). Wbrew opiniom ekspertów i wątpliwościom związkowców.