kryzys energetyczny

Tym razem Rosji nie uda się w trakcie tej zimy przycisnąć energetycznie Europy do ściany. A groźby ze strony Gazpromu nie mają żadnego pokrycia. W efekcie spada cena gazu, która znowu jest najtańsza od grudnia 2021 r. Jakby tego było za mało, to na rynku gazu swoje piętno bardziej niż dotąd chce odcisnąć Nigeria, która zapowiada zwiększenie produkcji.

Jeszcze w ubiegłym roku byliśmy mistrzami świata pod względem instalacji nowych pomp ciepła, rosła zainstalowana moc fotowoltaiki, skrzydła zaczęła rozwijać na lądzie energetyka wiatrowa po pożegnaniu niesławnej zasady 10H. I kiedy już się wydawało, że transformacja energetyczna odbywa się tym samym oddolnie i raczej nikt jej nie zatrzyma, nagle ktoś zaciągnął hamulec ręczny i polski rynek urządzeń grzewczych zaczął się krztusić.

Władza wykorzysta każdą możliwość, żeby puścić oczko do wyborcy i w tak dobrym nastroju wysłać go do wyborczych urn. Nie inaczej jest teraz w przypadku cen biletów kolejowych na trasy obsługiwane przez PKP Intercity. Bo po wakacjach, jak tłumaczy przewoźnik, ludzie wracają do szkół oraz pracy i trzeba im to jakoś ułatwić. A co z kryzysem energetycznym, przez który spółka nie tak dawno podnosiła jeszcze swoje stawki? O tym kolejowy potentat nie wspomina ani słowem.

Widać czarno na białym, że wywołany przez Rosję w ubiegłym roku kryzys energetyczny był też przy okazji dobrym ćwiczeniem dla Brukseli. Dzięki temu teraz udało się unijne magazyny gazu wypełnić rekordowo szybko, co może sugerować, że tegoroczna zima nie będzie aż tak bardzo doskwierać. Ale cena gazu przez to jakoś specjalnie przynajmniej na razie nie nurkuje i dalej jest na poziomach wyższych niż miało to miejsce przed rosyjską napaścią na Ukrainę. I to się w kolejnych miesiącach wale nie musi zmienić.

Wszystko wskazuje na to, że nie będzie powtórki z zeszłorocznej paniki i tym razem rosyjski szantaż gazowy na nikim w UE nie zrobi wrażenia (tak nam przykro – uwaga, sarkazm). W każdym razie powinno być zdecydowanie spokojniej, co wyrażnie też odczuwa rynek. W efekcie gaz wyceniony jest za prawie dwa razy mniej niż jeszcze rok temu.

Fala bezprecedensowych upałów, która nawiedziła południe Europy, jest zdaniem wielu ekspertów początkiem rewolucji turystycznej, co ma być też szansą m.in. dla polskich plaż. Ale są też inne efekty ponad 40-stopniowego gorąca w Grecji, Hiszpanii, Włoszech i we Francji. Chodzi o gremialne wykorzystywanie klimatyzatorów, co powoduje wzrost produkcji gazów, które często wyrządzają krzywdę środowisku. Co w związku z tym z cenami energii?

Ubiegłoroczna zima zgodnie z prognozami miała być dla Europy wyjątkowo trudna. Analitycy ISI EmergingMarketsGroup opublikowali w grudniu 2022 r. raport, w którym poruszyli m.in. temat kryzysu energetycznego w Europie. Teraz po ponad pół roku analitycy wracają do prognoz, aby sprawdzić, które z nich okazały się właściwe, a które nie.

Na stacjach paliw promocja goni promocję, a ceny gazu i węgla wróciły do poziomów z początku 2022 r. Wydawać mogłoby się, że najgorsze za nami i kryzys energetyczny w końcu nam odpuści. Ale dr Fatih Birol, dyrektor wykonawczy Międzynarodowej Agencji Energetycznej (MAE), jest odmiennego zdania. Przekonuje, że tej zimy możemy ponownie być przyparci do muru.

Putin pomyślał, że europejskie uzależnienie energetyczne od Moskwy trzeba wreszcie wykorzystać i w ten sposób wybić z głowy Zachodowi jakąś pomoc Ukrainie. Dlatego Gazprom zaczął manipulować ze swoimi dostawami na pół roku przed rosyjską napaścią. A kilka tygodni temu rosyjska spółka zaczęła straszyć Europę kolejnym sezonem grzewczym. Ale rzeczywistość rynkowa pokazuje zgoła coś innego. A gaz z tygodnia na tydzień dalej tylko traci na cenie.

Chociaż rządowa kłótnia o zaktualizowaną Politykę Energetyczną Polski do 2040 r. (PEP2040) pozwoliła na pojawienie się wątpliwości, co do czasowego harmonogramu dla polskiego atomu, wedle którego budowa pierwszego reaktora ma ruszyć za trzy lata, to Anna Moskwa, szefowa Ministerstwa Klimatu i Środowiska, wszystkich uspokaja. Przekonuje, że plany dotyczące pierwszej w Polsce elektrowni jądrowej nie są w żadnej mierze opóźnione. Wręcz odwrotnie. Domykamy rozmowy finansowe z Amerykanami i decyzja środowiskowa też jest coraz bliżej.

Najpierw cena gazu zaczęła bardzo wyraźnie nurkować i wracać do poziomów sprzed wywołanej przez Rosję wojny. Teraz to samo dzieje się z węglem. To są ceny znane z 2021 r. Niestety, nie dotyczą Polski. U nas spółki węglowe chcą żerować na kryzysie energetycznym jak na dłużej. Dlatego na przykład cena węgla dla energetyki zawodowej jeszcze nigdy nie była tak wysoka. Na szczęście drgnęło coś na aukcjach i w składach opału, obudziły się też spółki węglowe. Tylko, czy już teraz kupować nieco tańszy opał, czy może lepiej czekać na większe obniżki, które równie dobrze mogą nigdy nie nadejść?

Widzieliście, co się stało z ceną gazu? Spadła do poziomów widzianych ostatni raz w lipcu 2021 r., czyli na krótko przed tym, jak Gazprom zaczął manipulować z dostawami surowca do Europy. Zdaniem niektórych analityków Europie uda się w 100 proc. wypełnić swoje magazyny, nawet jak dostawy z Rosji będą całkowicie wstrzymane. Ale inni przestrzegają przed zbyt dużym optymizmem. Bo energetyczne nastroje bardzo szybko może popsuć np. gorsza aura albo też chińskie ożywienie gospodarcze.

Niemcy szykują się na najgorsze. Tamtejsze Ministerstwo Gospodarki, alarmuje, że energochłonne gałęzi przemysłu stoją w obliczu „egzystencjalnego zagrożenia”. i proponuje wprowadzenie nadzwyczajnych rozwiązań. Jednak proponowane rozwiązania prawne wywołują spory sprzeciw niektórych członków niemieckiego rządu.

Koalicja obywatelska Beyond Fossil Fuels, jako rozszerzenie kampanii Europe Beyond Coal, postanowiła odpowiedzieć sobie na pytanie: co się stało z energetyką węglową w czasie kryzysu zimowego w Europie? W przygotowanej odpowiedzi analizuje sytuację w siedmiu krajach UE, w tym w Polsce. Wnioski są co najmniej zaskakujące. Bo do tej pory mogło się wydawać, że głównie przez zbyt drogi gaz jesteśmy świadkami gremialnego powrotu do węgla. Ta analiza pokazuje, że to bujda na resorach.

Dopiero nakręcany przez Moskwę kryzys energetyczny uzmysłowił Europie Zachodniej skalę uzależnienia od rosyjskich paliw kopalnych. Okazuje się, że są dwie metody leczenia tej choroby. Jedna, to dalszy rozwój czystych, zielonych źródeł. Drugą zaś jest zastąpienie gazu ziemnego jego skroploną wersją LNG. Poruszenie inwestycyjne w tym kierunku jest na tyle duże, że analitycy całkiem na serio przewidują, że za kilka lat nasz region może cierpieć na nadpodaż LNG.

To wcale nie jest tak, że Europa wypełniła szybciej swoje magazyny gazu i w ten sposób raz na zawsze obroniła się przed szantażem energetycznym Rosji. Bardzo możliwe, że przed startem kolejnego sezonu grzewczego, już za kilka miesięcy, będziemy świadkami podobnych zawirowań. Cena gazu też może zacząć na nowo puchnąć bez opamiętania. Bo w zeszłym roku Bruksela mogła dowolnie łatać dziurę po surowcu z Rosji. Teraz będzie musiała przepychać się łokciami przede wszystkim z Chinami.

Dla niektórych polityków koalicji liczy się tylko węgiel. Przekonują, że z wiatraków na lądzie nic dobrego nie wynika, bo to bardzo niepewne źródło energii, podobnie jak słońce. Teraz języczkiem u wagi stała się zaktualizowana przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska PEP2040. Chociaż dokument nie ujrzał jeszcze światła dziennego, to już wiadomo, że zawiera kilka rewolucyjnych zmian. 

Wzrost gospodarczy miał nastąpić zaraz po kryzysie energetycznym. Na razie nie pozwala na to za bardzo ciągle silna presja inflacyjna. Lepiej za to ma być w drugiej połowie roku. Chociaż wtedy we znaki znowu może mocno dać się kryzys energetyczny. Już raz Europa wyszła z niego obronną ręką, ale to wcale nie znaczy, że tak samo będzie za ponad pół roku, kiedy nastanie kolejna zima. Na przykład polskie magazyny gazu są teraz w mniejszym stopniu wypełnione niż jeszcze rok temu.

Brytyjski Carbon Brief policzył, że w 2022 r. sprzedaż pomp ciepła w Europie pierwszy raz w historii osiągnęła 3 mln urządzeń. Wszystko przez zbyt drogi gaz, który zaczął zyskiwać na wartości po manipulacjach z dostawami realizowanymi przez Gazprom. Optymiście wierzą, że ten trend utrzyma się nie tylko w 2023 r., ale też w następnych latach. Nie brakuje jednak też takich, którzy uważają, że już na aż tak duży wzrost sprzedaży pomp ciepła nie możemy liczyć. Bo też kryzys energetyczny wyraźnie zwalnia.

Z początkiem 2023 r. napędzany przez Rosję kryzys energetyczny mocno spowolnił. Bo i Bruksela stanęła na wysokości zadania i przypilnowała właściwego wypełnienia unijnych magazynów gazu. A też zima okazała się wyjątkowo łagodna, co ścięło wcześniejsze prognozy zapotrzebowania energetycznego. W ostatnich trzech miesiącach doszło do mocnej przeceny gazu i węgla. A co z rachunkami za energię? Instytut Jagielloński wykazuje w swojej analizie, że we zeszłym roku akurat Polska nie powinna mieć w tym względzie powodów do niezadowolenia. Chociaż ostatnie dni ciut temu przeczą.