kopalnie

W polskich kopalniach dramatycznie spada zatrudnienie. Tylko w ciągu roku ubyło ponad 2800 miejsc pracy. Braki kadrowe zaczynają zagrażać bezpieczeństwu, a młodzi, świetnie wykształceni górnicy coraz częściej odchodzą z kwitkiem. Sytuacja pogarsza się z miesiąca na miesiąc, a odpowiedzi, jak to zatrzymać, wciąż brak.

Pojawił się nowy projekt nowelizacji ustawy o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego. Obliczono koszty likwidacji kopalń w nadchodzącej dekadzie i wprowadzono zmiany dotyczące urlopów górniczych oraz wysokości jednorazowych odpraw. W ten sposób krajowe przepisy coraz bardziej zastępują umowę społeczną z górnikami, podpisaną niemal cztery lata temu, której dalszy los wciąż pozostaje wielką niewiadomą.

Czy właśnie uciekają nam sprzed nosa cenne złoża w Polsce? Szklary i Dąbrówkę Wielką od lat traktujemy co najwyżej jako atrakcje historyczno-turystyczne. Ale potencjał inwestorki zobaczyli tutaj Kanadyjczycy, którzy celują w nikiel oraz ołów i cynk. Jeżeli mają rację, to inwestorzy spod znaku klonowego liścia zrobili interes życia. A Polacy będą się temu tylko przyglądać.

Nie do końca wiadomo, jaki ostatecznie kształt będzie miała znowelizowana ustawa o funkcjonowaniu górnictwa węgla kamiennego i czy kwestie rekultywacji terenów po kopalniach nadal należeć będą do Spółki Restrukturyzacji Kopalń (SRK). Ta przez lata zdobywała doświadczenie i do teraz na nudę nie może narzekać.

Można zżymać się na otaczającą nas rzeczywistość i wbrew wszystkiemu dalej otwierać klasy górnicze w szkołach średnich, jak to ciągle ma w zwyczaju Polska Grupa Górnicza (PGG). Ale można też na przyszłość energetyczną (nie tak daleką) patrzeć realnie i do tego też należycie się przygotować. Przykład daje Politechnika Śląska i Główny Instytut Górnictwa. Dzięki ich współpracy właśnie rusza nabór na studia podyplomowe, na których będzie przekazywana wiedza o tym, jak zamykać nasze kopalnie i dawać im drugie życie.

Cieszą nas takie inicjatywy. Pokazują, że nowe urządzenia grzewcze doskonale uzupełniają tradycyjne produkcji energii. Przy okazji odczuwalnie obniżają rachunki za ogrzewanie. Niestety pojedyncze pomysły to za mało. Czas w końcu przestać dotować gaz i powalczyć znów o zaufanie konsumentów.

Ministerstwo Przemysłu czaruje rzeczywistość, jak tylko może i w odpowiedzi na pismo Związku Zawodowego Przeróbka przekonuje, że podpisana w maju 2021 r. umowa społeczna jest cały czas kluczowym elementem transformacji naszego górnictwa. Tak jakby przez te prawie cztery lata nic się nie zmieniło. A o tym, że jednak jest inaczej i żyjemy w całkiem innej rzeczywistości, niż to miało miejsce na początku trzeciej dekady wieku, świadczą chociażby roczne wyniki węgla: jego wydobycia i sprzedaży. A tak źle, to jeszcze nie było.

To temat dyskutowany i opracowywany od co najmniej kilku lat. O Śląskim Systemie Magazynowania Energii (SEM) mówił już rząd Mateusza Morawieckiego w kontekście bezpieczeństwa energetycznego i nowych miejsc pracy. Nad stworzeniem z pogórniczych szybów magazynów energii cały czas pracuje interdyscyplinarny zespół GEST (Group for Energy Storage Technologies), w skład którego wchodzą naukowcy z Politechniki Śląskiej z Gliwic i fachowcy ze spółki Energoporjekt Katowice.

Polskie górnictwo słania się na nogach, o czym świadczą wyniki i wydobycia, i sprzedaży. Nie idzie za tym restrukturyzacja zatrudnienia, a pracownicze uposażenia rosną w tempie, którego może pozazdrościć każda inna grupa zawodowa. Ta potężna kula u nogi transformacji energetycznej kosztuje nas wszystkich coraz więcej.

Zapewnienie dostępu do surowców krytycznych, w tym do surowców ważnych dla krajowej gospodarki. Taki jest cel projektu ustawy przygotowanego przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska, który trafił do wykazu prac rządowych. Nie jest to jednak inicjatywa MKiŚ, lecz planowane wdrożenie unijnego rozporządzenia CRMA. Chodzi o rozwój wydobycia, recyklingu, monitorowania łańcuchów dostaw oraz wdrożenie działań promujących obieg zamknięty surowców.

Jak jeszcze nie wiecie, skąd u nas tak wysoka cena energii i dlaczego znowu musimy bronić się przed rachunkami grozy, zerknijcie na wynik finansowy polskiego górnictwa za trzy kwartały 2024 r. Uprzedzam, to niezbyt miła lektura. Zwłaszcza, jak przypomnimy sobie kolejne miliardy złotych zapisane w budżecie państwa na 2025 r. przeznaczone na tę węglową branżę.

Zawrzało na górniczych forach i social mediach. Wszystko dlatego, że organizowany jest nowy kierunek studiów dotyczący naszych kopalni. Ale nie chodzi o ich efektywniejsze wykorzystanie albo wychwyt dwutlenku węgla czy zagospodarowanie metanu. Na Politechnice Śląskiej mają się uczyć, jak zamykać kopalnie. Ale nie tylko również, a może nawet przede wszystkim, jak dawać im drugie życie.

Chociaż podpisana 3,5 roku temu umowa społeczna zakłada stopniową likwidację kopalń, to nie do końca było wiadomo, jak ma to wyglądać i kto konkretnie ma to organizować. Na te pytania odpowiedzieć ma nowelizacja ustawy o górnictwie węgla kamiennego. Jej projekt ma być gotowy najpóźniej do końca marca 2025 r.

W energetyce jądrowej stawiamy dopiero pierwsze, nieśmiałe kroki. I bywa, że nogi nam się plączą i tracimy równowagę. Tak jak w przypadku odpadów, które gdzie musimy w przyszłości składować. Ale od dwóch lat nie potrafimy znaleźć chętnej do tego zadania gminy. A może lepiej kopiować od najlepszych? Ostatnim hitem są głębokie, geologiczne składowiska. Szlak przeciera Finlandia.

Do tej pory największe spory wokół umowy społecznej między rządem a górnikami dotyczyły harmonogramu zamykania kopalń, który w pierwotnej wersji kończy się w 2049 r. Ale po drodze zapomnieliśmy jeszcze o jednym: przecież na tej umowie musi przy okazji też ktoś zarobić. I właśnie zaczęła się zakulisowa rozgrywka o to, komu grzebanie polskiego górnictwa da sporo pieniędzy.

Dziesięcioro aktywistów Greenpeace Polska złożyło skargę do Komisji Europejskiej na polski rząd za naruszenie unijnego prawa w zakresie ochrony polskich rzek. Chodzi o katastrofę ekologiczną, która nawiedziła Odrę w 2022 r. Skarżący twierdzą, że instytucje rządowe nie zrobiły nic, żeby wstrzymać ogromne zrzuty soli do dopływów największych rzek w kraju. Aktywistów wspierają prawnicy Fundacji Frank Bold. Branża górnicza nie zgadza się z tymi zarzutami.

Rząd cały czas milczy jak zaklęty na temat przyszłości umowy społecznej z górnikami, która w pierwotnej wersji zakłada produkcję węgla do 2049 r. Terminy w harmonogramie zamykania poszczególnych kopalń już teraz są naruszane. Znamienne referendum organizowane jest 22 i 23 października w Ruchu Bielszowice (KWK Ruda), w którym związkowcy pytają załogę o dalszy los swojego zakładu pracy.

Wśród górników coraz gorsze nastroje. Po informacjach o możliwym szybszym zamknięciu kopalni Bobrek-Piekary, a także Ruchu Rydułtowy w KWK ROW, teraz huczy o zmianach strukturalno-organizacyjnych w PGG, które miałby polegać na połączeniu dwóch kopalni Mysłowice-Wesoła i Staszic -Wujek. Wiązać miałoby się to także z redukcją zatrudnienia. Fot. Willi Heidelbach z Pixabay.

Gotowy jest projekt nowego Krajowego planu na rzecz energii i klimatu do 2030 r. (KPEiK) z różnymi scenariuszami, na aktualizację czeka także Polityka Energetyczna Polski do 2040 r. (PEP2040). Ale trzeba z tymi nowelizacjami uważać, dla górników liczy się wyłącznie umowa społeczna sprzed trzech lat. I zapowiadają jej obronę do upadłego, chociaż niektórzy jej sygnatariusze mówią o koniecznych zmianach.

To wcale nie jest nowy temat. O ewentualnym przejęciu przez JSW dwóch kopalni należących do PGG związkowcy z „Sierpnia 80” mówili już ponad trzy lata temu. Dzisiaj znowu padają te same argumenty o zwiększeniu potencjału produkcji węgla koksowego. Ale czy JSW w ogóle jest zainteresowana taką transakcją? Wydawać by się mogło, że spółka, która pierwsze półrocze zamknęła stratą ponad 6 mld zł, ma teraz inne priorytety.