kopalnie

Pamiętacie jeszcze palenie opon, rzucanie petard, blokowanie ulicy i oblewanie krwią wizerunków najważniejszych polityków? Tak wyglądały protesty górników w Katowicach i Warszawie jakieś siedem-osiem lat temu. I chociaż wydaje się, że obecnie jesteśmy w zupełnie innej rzeczywistości gospodarczej, to za kilka tygodni możemy przeżywać znowu to samo, albo i jeszcze gorzej. Górnicy są wściekli, mają żal do rządu i grożą protestami, jakich nikt nie widział od 2015 r. Powód? Przed unijną dyrektywą metanową, która zbliża się do nas wielkimi krokami, ostrzegają od lat. I twierdzą, że jeżeli Polska nic z tym nie zrobi, to nasze górnictwo trzeba będzie zwijać już za parę lat.

Wyobrażacie sobie, że w Polsce teren budowy pod nową kopalnię węgla blokują aktywiści klimatyczni? Przywiązują się do drzew i te sprawy? Na miejscu zjawia się kordon policji i wkurzeni górnicy, którzy tę demonstrację odbierają jako cios w ich miejsca pracy. Właśnie świadkami takich wydarzeń jesteśmy teraz w zachodnich Niemczech, gdzie toczy się wojna o o wieś Lutzerath, na terenie której ma powstać nowe wyrobisko.

Jak wygląda transformacja energetyczna w Polsce? Żeby się o tym przekonać wcale nie trzeba opuszczać Śląska. Właśnie tutaj, w samym jego centrum, w Siemianowicach Śląskich najpierw ma powstać Klaster Energii, który będzie miał w pieczy nową farmę fotowoltaiczną. Ta ma powstać na terenie byłej hałdy kopalni. I to nie są żadne plany, z którymi różnie bywa. W tym przypadku pierwsze przetargi mają być ogłoszone jeszcze w tym roku.

To już pewne. Podpisana między rządem a górnikami pod koniec maja 2021 r. umowa społeczna traci rację bytu. Podobnie rzecz ma się z harmonogramem zamykania kopalń, które mają zostać z nami jednak na dłużej. Ale na Śląsku z tego powodu nikt nie skacze z radości. Bo górników bardziej interesuje to, czy rząd ustanowi węgiel paliwem przejściowym w polskiej transformacji. Jeśli tak się nie stanie, to nie będzie o czym rozmawiać.

Barbórka zbliża się wielkimi krokami, więc rządzący coraz bardziej kadzą górnikom. Obiecują zwiększenie wydobycia węgla i przesunięcie w czasie harmonogramu likwidacji kopalń. Jarosław Kaczyński w specjalnym liście do Sekretariatu Górnictwa i Energetyki NSZZ Solidarność poleca nawet pracowników przemysłu wydobywczego Jasnogórskiej Pani. Górnicy już parę razy dali zrobić się w konia. Ale tym razem może być inaczej.

Rząd robi wszystko, żeby w sprawie kopalni Turów było jak najmniej hałasu. Decyzję środowiskową wydano po cichu, tak jakby ktoś się jej wstydził. Milczy PGE, na próżno też szukać jakiegokolwiek komentarza Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Zdaniem ekologów za chwilę w ten sam sposób, bez zbędnego rozgłosu, dojdzie do przedłużenia koncesji wydobywczej aż do 2044 r.

Krytycy unijnej polityki energetycznej oraz takich strategii jak Zielony Ład, czy REPowerEU uważają, że skoro powietrze ma charakter globalny, to takie też powinny być działania mające na celu dbać o jego odpowiednią jakość i kondycję. Ich zdaniem Europa z założoną neutralnością klimatyczną w 2050 r. w żadnej mierze sama kryzysu klimatycznego nie pokona. Patrząc na węglowe plany Chin - trudno tego pesymizmu nie podzielać.

Nie wiadomo, jaki dalszy los czeka umowę społeczną między rządem a górnikami, która zakłada m.in. gwarancje zatrudnienia i indeksację wynagrodzeń. A jej fundamentem jest harmonogram zamykania kopalni, który miał rozpocząć się już rok temu. Ale Ministerstwo Aktywów Państwowych niektóre jej zapisy skrupulatnie stara się realizować. Tak jest w przypadku przejęcia za symboliczną złotówkę kopalni należących do Tauron Wydobycie. Związkowcy narzekają na tempo tych zmian i chcą pilnych rozmów z przedstawicielami resortu.

Coraz częściej kryzys energetyczny i wywołana przez Rosję wojna na Ukrainie powodują w krajach europejskich zmianę dotychczasowej strategii energetycznej. Ewidentnie paliwa kopalne ustępują miejsca odnawialnym źródłom energii, co ma też przy okazji zdewastować finansowo Rosję. Polska za to wydaje się stać uparcie przy swoim. Najnowsze informacje o inwestycjach PGNiG tylko to potwierdzają.

Chociaż po prezentacji głównych założeń unijnej strategii RePowerEU jest jasne, że obecny kryzys energetyczny ma tylko przyspieszyć odejście od paliw kopalnych, to Polska najwyraźniej chce dalej wiązać się z węglem. Tak wynika i z zapowiedzi przełożenia w czasie terminów wygaszania kopalni i z apelu związkowców, którzy uważają, że już jest najwyższy czas, żeby zwiększyć zatrudnienie w polskim górnictwie i przy okazji reaktywować dawne klasy górnicze.

Węgiel w Polsce, problemy z jego dostępnością, rosnące w zawrotnym tempie ceny, spędzają sen z powiem milionom Polaków. Rząd na razie zdaje się nie dostrzegać problemu, tymczasem za chwilę może z tego wyniknąć ogólnonarodowa awantura. Sprawę już na celownik wzięły związki górnicze.

Najpierw Niemcy żalili się, że bez rosyjskiego gazu ucierpi ich PKB, a ludzie stracą pracę. Teraz przedłużają żywot kopalni Janschwalde, którą wcześniej zamknięto wyłącznie na podstawie przepisów ochrony środowiska. Argumentem jest między innymi troska o dostawy energii, zagrożone od czasu ataku Rosji na Ukrainę.

Obecny sezon grzewczy już się kończy, ale warto już myśleć o kolejnym, bo będzie nie tylko drogo, ale także mogą być duże problemy z zaopatrzeniem w opał. Węgiel miał być naszym narodowym dobrem, ale już wiemy, że nie ma co liczyć na szybkie zwiększenie wydobycia przez polskie kopalnie.

Rząd wykorzystuje trudną sytuację na rynku energetycznym i dalej nawet nie ogląda się na notyfikację przez Komisję Europejską umowy społecznej z górnikami. Po przelaniu, w ramach pomocy publicznej, pierwszych środków na konta Polskiej Grupy Górniczej (PGG), teraz przyszedł czas na podobne wsparcie dla Tauronu.

Kiedy w Danii tamtejsza minister środowiska Lea Wermelin mówi, że po ataku Rosji na Ukrainę zieloną transformację trzeba dodatkowo przyspieszyć, w Polsce wicepremier i szef aktywów państwowych Jacek Sasin sugeruje, że energetyka węglowa zostanie z nami dłużej, niż wskazuje to umowa społeczna z górnikami. Zmian w dotychczasowych ustaleniach oczekują też sami związkowcy.

Eksperci są zgodni: jeżeli neutralność klimatyczna w 2050 r. jeszcze w ogóle wchodzi w grę, to trzeba brać pod uwagę nowe i bezprecedensowe regulacje dotyczące emisji metanu z węglowych kopalni. Podobne wnioski przynosi najnowszy raport Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC), który wskazuje, że efekty rosnących średnich temperatur odczuwa już ponad 3,5 mld ludzi. Dlatego węgiel trzeba odsunąć na boczny tor.

Spełnia się najczarniejszy sen ekspertów klimatycznych. Bardzo możliwe, że rząd, z górnikami pod rękę, spisze od nowa zmienioną umowę społeczną, w której już nie będzie zakładanej żadnej redukcji wydobycia węgla. Niewykluczone, że w ten sam sposób wydłużony będzie żywot kopalń, które zgodnie z wcześniejszym harmonogramem miałyby działać do 2049 r. A wszystko dlatego, że Rosja napadła na Ukrainę i bezpieczeństwo energetyczne podobno trzeba definiować od początku.

Developerzy na terenach śląskich gmin muszą niekiedy grać w rosyjską ruletkę. Trzeba się nieźle napocić, żeby zgrabnie ominąć szkody górnicze albo dawne biedaszyby i nie narażać przyszłej inwestycji na katastrofę a samych mieszkańców na spore ryzyko. Można tym też aż tak bardzo się nie przejmować. Różnie bywa.

Rosyjska agresja na Ukrainę spowodowała, że wiele krajów chce porzucić swoją dotychczasową politykę klimatyczną i planuje wrócić do węgla. Jak się można tego spodziewać: nie inaczej jest w Polsce. Przedstawiciele Związku Zawodowego Pracowników Zakładów Przeróbki Mechanicznej Węgla napisali już w tej sprawie do rządu. Chcą, żeby kopalnie dostały jeszcze jedną szansę.

Rosyjska agresja na Ukrainę wywróciła politykę klimatyczną do góry nogami. Teraz priorytetem nie jest już odchodzenie od paliw kopalnych na rzecz odnawialnych źródeł energii. Zdecydowanie bardziej obecnie liczy się uniezależnienie pod tym względem od Rosji. Dlatego coraz więcej krajów wstrzymuje swoje projekty gazowe i wraca do bezpieczniejszego węgla.