kopalnie

Dla niektórych polityków koalicji liczy się tylko węgiel. Przekonują, że z wiatraków na lądzie nic dobrego nie wynika, bo to bardzo niepewne źródło energii, podobnie jak słońce. Teraz języczkiem u wagi stała się zaktualizowana przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska PEP2040. Chociaż dokument nie ujrzał jeszcze światła dziennego, to już wiadomo, że zawiera kilka rewolucyjnych zmian. 

Organizacje ekologiczne są przekonane, że trzeba przyjąć jak najszybciej nowe przepisy, które ukrócą samowolkę kopalni, jeżeli chodzi o zrzuty zasolonej wody do rzek. Zdaniem Anny Moskwy, minister klimatu i środowiska, wszystko odbywa się zgodnie z obowiązującym prawem. Jednak dodaje, że Ministerstwo Infrastruktury pracuje nad specustawą, dzięki której nowa Inspekcja Wodna będzie mogła realnie reagować na nielegalne zrzuty ścieków do wód.

Polskie organizacje klimatyczne opracowały raport pt. Biała księga polskich rzek. Pretekstem do stworzenia takiego dokumentu była katastrofa ekologiczna na Odrze, jaka miała miejsce latem 2022 r. Autorzy przekonują, że systemie zarządzania i monitoringu rzek w Polsce nie działa jak należy i wskazują co, ich zdaniem, należy zmienić w pierwszej kolejności. Wśród postulatów są bardzo wysokie opłaty dla kopalń za zrzuty zasolonej wody do rzek.

Polskie górnictwo zbliża się do bardzo ostrego zakrętu, z którego może nawet wypaść. Wszystkiemu winne unijne rozporządzenie metanowe. Eksperci wskazują, że regulacje uderzają głównie w Polskę i tylko trochę w Rumunię i Czechy. Polscy górnicy biją na alarm i oczekują odpowiedniej reakcji rządu. Szef górniczej Solidarności w Magazynie PGG kreśli bardzo ponurą wizję, która ma nastać po tym, jak Parlament Europejski klepnie przepisy.

Na razie nie wiadomo, co konkretnie zamierza polski rząd w sprawie unijnego rozporządzenia metanowego. Mamy jedynie zapewnienia wicepremiera i ministra aktywów państwowych Jacka Sasina, który twierdzi, że zrobimy wszystko, żeby nie doszło do przyjęcia tych regulacji. Przegłosowanie w Parlamencie Europejskim tych przepisów zdemoluje podpisaną prawie dwa lata temu umowę społeczną i zdecydowanie przyspieszy zamykanie polskich kopalń. Polska Grupa Górnicza (PGG) wylicza, że ten proces likwidacji ruszyłby pełną parą już w 2027 r.

Trochę współczuję polskim górnikom. Sporo nerwów kosztowało ich wynegocjowanie umowy społecznej, która zakłada likwidację polskich kopalni do 2049 r. Bo po tym, jak karty zaczął rozdawać kryzys energetyczny, Bruksela jeszcze bardziej przyspieszyła zieloną transformację i tak po prawdzie nie wiadomo, co będzie dalej z tymi wcześniejszymi ustaleniami. Tymczasem Chiny pokazują jeszcze raz, że duży może więcej. Państwo Środka nic sobie nie robi z globalnego odwrotu od paliw kopalnych. Właśnie zapadła decyzja o wielkim programie budowy dwóch dużych elektrowni węglowych tygodniowo.

Im bliżej unijnego rozporządzenia metanowego, tym bardziej słychać utyskiwania z Polski. Bo włączenie też metanu do systemu handlu emisjami UE ETS ma być śmiertelnym zagrożeniem dla naszych kopalni. Ale być może niespodziewany ratunek przyjdzie z odległej Japonii. Tamtejsi naukowcy chcą wykorzystać sztuczną inteligencję do kontrolowania produkcji tego gazu w organizmach krów. Wszak dorosła krowa w ciągu doby potrafi wyprodukować nawet 400 litrów metanu.

To już przesądzone. Polski miks energetyczny raz na zawsze zmieni elektrownia jądrowa. Być może będzie jakiś poślizg i budowa pierwszej ruszy później niż wcześniej zakładał to rząd, czyli w 2026 r. Ale za to coraz bardziej nabiera kształtu wizja dwóch, a nawet trzech takich jednostek mocy. Mateusz Berger, pełnomocnik rządu ds. energetyki, w rozmowie z „Dziennikiem Gazetą Prawną”, zdradza jedną z najbardziej prawdopodobnych lokalizacji.

Pamiętacie jeszcze awanturę z Czechami o kopalnię Turów? Nasi południowi sąsiedzi skarżyli się, że polska kopalnia wypłukuje im wody gruntowe. Warszawa z początku te pretensje zbywała, ale potem - pod dodatkowa presją Trybunału Sprawiedliwości UE - zgodziła się na zapłatę odszkodowania naszym sąsiadom i obiecała szereg działań, które miały uchronić Czechów przed działalnością kopalni Turów. Właśnie mija rok od podpisania porozumienia w tej sprawie. I co? Zupełnie nic.

Pamiętacie jeszcze palenie opon, rzucanie petard, blokowanie ulicy i oblewanie krwią wizerunków najważniejszych polityków? Tak wyglądały protesty górników w Katowicach i Warszawie jakieś siedem-osiem lat temu. I chociaż wydaje się, że obecnie jesteśmy w zupełnie innej rzeczywistości gospodarczej, to za kilka tygodni możemy przeżywać znowu to samo, albo i jeszcze gorzej. Górnicy są wściekli, mają żal do rządu i grożą protestami, jakich nikt nie widział od 2015 r. Powód? Przed unijną dyrektywą metanową, która zbliża się do nas wielkimi krokami, ostrzegają od lat. I twierdzą, że jeżeli Polska nic z tym nie zrobi, to nasze górnictwo trzeba będzie zwijać już za parę lat.

Wyobrażacie sobie, że w Polsce teren budowy pod nową kopalnię węgla blokują aktywiści klimatyczni? Przywiązują się do drzew i te sprawy? Na miejscu zjawia się kordon policji i wkurzeni górnicy, którzy tę demonstrację odbierają jako cios w ich miejsca pracy. Właśnie świadkami takich wydarzeń jesteśmy teraz w zachodnich Niemczech, gdzie toczy się wojna o o wieś Lutzerath, na terenie której ma powstać nowe wyrobisko.

Jak wygląda transformacja energetyczna w Polsce? Żeby się o tym przekonać wcale nie trzeba opuszczać Śląska. Właśnie tutaj, w samym jego centrum, w Siemianowicach Śląskich najpierw ma powstać Klaster Energii, który będzie miał w pieczy nową farmę fotowoltaiczną. Ta ma powstać na terenie byłej hałdy kopalni. I to nie są żadne plany, z którymi różnie bywa. W tym przypadku pierwsze przetargi mają być ogłoszone jeszcze w tym roku.

To już pewne. Podpisana między rządem a górnikami pod koniec maja 2021 r. umowa społeczna traci rację bytu. Podobnie rzecz ma się z harmonogramem zamykania kopalń, które mają zostać z nami jednak na dłużej. Ale na Śląsku z tego powodu nikt nie skacze z radości. Bo górników bardziej interesuje to, czy rząd ustanowi węgiel paliwem przejściowym w polskiej transformacji. Jeśli tak się nie stanie, to nie będzie o czym rozmawiać.

Barbórka zbliża się wielkimi krokami, więc rządzący coraz bardziej kadzą górnikom. Obiecują zwiększenie wydobycia węgla i przesunięcie w czasie harmonogramu likwidacji kopalń. Jarosław Kaczyński w specjalnym liście do Sekretariatu Górnictwa i Energetyki NSZZ Solidarność poleca nawet pracowników przemysłu wydobywczego Jasnogórskiej Pani. Górnicy już parę razy dali zrobić się w konia. Ale tym razem może być inaczej.

Rząd robi wszystko, żeby w sprawie kopalni Turów było jak najmniej hałasu. Decyzję środowiskową wydano po cichu, tak jakby ktoś się jej wstydził. Milczy PGE, na próżno też szukać jakiegokolwiek komentarza Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Zdaniem ekologów za chwilę w ten sam sposób, bez zbędnego rozgłosu, dojdzie do przedłużenia koncesji wydobywczej aż do 2044 r.

Krytycy unijnej polityki energetycznej oraz takich strategii jak Zielony Ład, czy REPowerEU uważają, że skoro powietrze ma charakter globalny, to takie też powinny być działania mające na celu dbać o jego odpowiednią jakość i kondycję. Ich zdaniem Europa z założoną neutralnością klimatyczną w 2050 r. w żadnej mierze sama kryzysu klimatycznego nie pokona. Patrząc na węglowe plany Chin - trudno tego pesymizmu nie podzielać.

Nie wiadomo, jaki dalszy los czeka umowę społeczną między rządem a górnikami, która zakłada m.in. gwarancje zatrudnienia i indeksację wynagrodzeń. A jej fundamentem jest harmonogram zamykania kopalni, który miał rozpocząć się już rok temu. Ale Ministerstwo Aktywów Państwowych niektóre jej zapisy skrupulatnie stara się realizować. Tak jest w przypadku przejęcia za symboliczną złotówkę kopalni należących do Tauron Wydobycie. Związkowcy narzekają na tempo tych zmian i chcą pilnych rozmów z przedstawicielami resortu.

Coraz częściej kryzys energetyczny i wywołana przez Rosję wojna na Ukrainie powodują w krajach europejskich zmianę dotychczasowej strategii energetycznej. Ewidentnie paliwa kopalne ustępują miejsca odnawialnym źródłom energii, co ma też przy okazji zdewastować finansowo Rosję. Polska za to wydaje się stać uparcie przy swoim. Najnowsze informacje o inwestycjach PGNiG tylko to potwierdzają.

Chociaż po prezentacji głównych założeń unijnej strategii RePowerEU jest jasne, że obecny kryzys energetyczny ma tylko przyspieszyć odejście od paliw kopalnych, to Polska najwyraźniej chce dalej wiązać się z węglem. Tak wynika i z zapowiedzi przełożenia w czasie terminów wygaszania kopalni i z apelu związkowców, którzy uważają, że już jest najwyższy czas, żeby zwiększyć zatrudnienie w polskim górnictwie i przy okazji reaktywować dawne klasy górnicze.

Węgiel w Polsce, problemy z jego dostępnością, rosnące w zawrotnym tempie ceny, spędzają sen z powiem milionom Polaków. Rząd na razie zdaje się nie dostrzegać problemu, tymczasem za chwilę może z tego wyniknąć ogólnonarodowa awantura. Sprawę już na celownik wzięły związki górnicze.