Turów

Aktywiści z Greenpeace nie odpuszczają kopalni Turów. Przekonują, że szybkie odejście od węgla to jedyna szansa na transformację całego regionu. Z kolei spółka PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna twierdzi, że wydobycie węgla realizowane jest z poszanowaniem środowiska. I zapowiada pełną listą inwestycji w zieloną energię. To jednak działaczy klimatycznych w żaden sposób nie przekonuje. (fot. materiały prasowe/Greenpeace Polska)

Wraca sprawa kopalni Turów. Aktywiści Greenpeace rozpoczęli okupację w tamtejszej kopalni węgla brunatnego. W ten sposób chcą zwrócić uwagę premiera Donalda Tuska i namówić go do jak najszybszego stworzenia planu transformacji całego regionu. Swoje też dorzucają Czesi, którzy tą akcją chcą również zainteresować swój rząd. (fot. materiały prasowe/Greenpeace Polska)

Wydobycie węgla brunatnego w kopalni Turów jest zgodne z prawem. Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) stwierdził, że wcześniejsze postanowienie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w sprawie wstrzymania wydobycia ostatecznie utraciło moc wobec wycofania skargi wniesionej do TSUE przez stronę czeską.

Wraca sprawa kopalni Turów i jej oddziaływania na czeskie miejscowości położone przy granicy z Polską. Nasi południowi sąsiedzi na budynkach umieszczają specjalne urządzenia monitorujące, które mają wykazać, czy nasza odkrywka nie odchyla im nieruchomości, co byłoby podstawą do wnioskowania o odszkodowania. Jeden z czeskich aktywistów twierdzi też, że mierzone poziomy hałasu są celowo zaniżane.

Chociaż Czesi napsuli nam sporo krwi, to i tak kompleks energetyczny w Turowie miał pracować nawet do 2044 r. Ale zdaniem analityków koniec dla węgla brunatnego nadejdzie znacznie szybciej. Oliwy go ognia dolewa najnowszy raport NIK, który krytykuje proces wydłużeniu terminu obowiązywania koncesji dla Kopalni Węgla Brunatnego Turów.

Cały czas trwa wymiana ciosów między Polską Grupą Energetyczną (PGE) a ekologami i działaczami klimatycznymi ze Stowarzyszenia Ekologicznego EKO-UNIA. Po tym, jak NSA nie zgodził się z zarzutami względem postępowania koncesyjnego dotyczącego przedłużenia koncesji na wydobycie węgla w Kopalni Turów do 2026 r., przyszedł czas na rewanż. Teraz ekolodzy twierdzą, że wydobycie zagraża również pobliskiemu kurortowi.

Blok 7 o mocy 496 MW na węgiel brunatny w Elektrowni Turów oddano do eksploatacji w maju 2021 r. Jego właściciel, czyli Polska Grupa Energetyczna (PGE), od początku zapewniał, że wszystko jest z nim w porządku. Ale Greenpeace Polska prześledził pracę bloku aż do wiosny 2024 r. i wychodzi na to, że jest całkiem inaczej. Aktywiści klimatyczni chcą, żeby sprawą zajęła się Najwyższa Izba Kontroli.

Znowu robi się głośno wokół kopalni Turów. Chociaż po tym, jak Czesi poinformowali, że wreszcie podnoszą im się wody gruntowe, można było przypuszczać, że emocje związane z polską odkrywką jednak mocno opadną. Tymczasem Trybunał Sprawiedliwości UE w odpowiedzi na wniosek rządu Mateusza Morawieckiego uznał nałożoną na Polskę karę za legalną. Z kolei właściciel kopalni PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. wniósł skargę kasacyjną od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z marca br.

Bardzo różnie ocenialiśmy naszych południowych sąsiadów, którzy parę lat temu oskarżyli naszą kopalnię Turów, że im wypłukuje wody gruntowe. Dla niektórych to był nawet międzynarodowy spisek, który wycelowano w polski węgiel. Tymczasem, jak już emocje wyraźnie opadły, wychodzi na to, że Czesi najzwyczajniej w świecie mieli rację. Tamtejsze Ministerstwo Środowisko ma na to twarde dowody.

Jeszcze dwa lata temu Małgorzata Kidawa-Błońska, od lat związana z Platformą Obywatelską, sugerowała, że trzeba zacząć poważnie myśleć o wygaszaniu kopali Turów. Nie z dnia na dzień, ale jednak. Dzisiaj rząd Donalda Tuska, którego politycznym fundamentem jest Koalicja Obywatelska, już ta srogo na Turów nie patrzy. Nowe szefostwo Ministerstwa Klimatu i Środowiska zapewnia: odkrywka będzie fedrować tak długo, jak wymagać będzie tego bezpieczeństwo energetyczne kraju.

Nie milkną echa postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który uchylił decyzję środowiskową, pozwalającą fedrować kopalni Turów jeszcze przez ćwierć wieku do 2044 r. Ekolodzy z radości otwierają szampany, ale związkowcy boją się o pracę dla tysięcy ludzi. Ci drudzy nie zamierzają czekać na wiążące działania w nieskończoność. Napisali do właściciela kopalni PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna (PGE GiEK) i straszą pozwem zbiorowym.

Ekolodzy mogą otwierać szampana. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zgodził się z nimi i niemieckim samorządowcami z Zittau i uchylił zaskarżoną przez nich decyzję środowiskową. Postanowienie nie jest prawomocne, a sąd wyraźnie zaakcentował, że to wcale nie oznacza wstrzymanie funkcjonowania kopalni Turów. Bo polityka energetyczna państwa nie była w tym przypadku oceniana.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie odroczył o dwa tygodnie ogłoszenie wyroku w sprawie decyzji środowiskowej, na podstawie której wydano koncesję na wydobycie węgla w kopalni Turów do 2044 r. Skargę w tej sprawie złożyły m.in. Fundacja Frank Bold, Greenpeace Polska oraz Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA, a także niemieccy samorządowcy z Zittau. Ekolodzy uważają, że do czasu decyzji WSA rząd powinien rozpocząć dyskusję o powęglowej przyszłości regionu.

Po dwóch latach od podpisania czesko-polskiej umowy w sprawie kopalni Turów w Warszawie może panować przekonanie, że wszystko jest w jak najlepszym porządku. Tymczasem w Pradze uważają, że jest odwrotnie. Nasi południowi sąsiedzi otwarcie kpią z podpisanego porozumienia w lutym 2022 r. I wskazują, że odkrywka po polskiej stronie granicy w dalszym ciągu wypłukuje im wody gruntowe i niszczy domy.

Jedną z największych kompromitacji rządów Zjednoczonej Prawicy był spór o kopalnię Turów. Nasi południowi sąsiedzi mieli wielokrotnie alarmować o wypłukiwaniu przez polską odkrywkę wód gruntowych po ich stronie. Warszawa pretensje Pragi ignorowała i w końcu Czesi poskarżyli się do trybunału Sprawiedliwości UE. Dopiero wtedy w rządzie Mateusza Morawieckiego doszli do wniosku, że może faktycznie warto rozmawiać. Koniec końców skończyło się na odszkodowaniu w wysokości 45 mln euro i liście inwestycji po stronie Polski. Ale jeszcze jest możliwe, że ten spór za chwilę wróci ze zdwojoną siłą.

Pamiętacie jeszcze międzynarodową awanturę o kopalnię Turów, w której najpierw Czesi, ale potem też Niemcy oskarżali polską odkrywkę o swoje kłopoty z wodą pitną? Skończyło się wielomilionowym odszkodowaniem, jakie Warszawa, ponaglana przez sąd, wypłaciła Pradze. Tymczasem niemiecka media donoszą, że można było to załatwić całkiem inaczej, bez zbędnego zgiełku i szumu medialnego. I też zdecydowanie taniej. Tak jak koncern węglowy Leag, który miał kasą pod stołem zamknąć usta samorządowcom z Frankfurtu nad Odrą.

31 sierpnia 2023 r. miał być decydującym dniem dla polskiej transformacji energetycznej, bo Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie miał orzec w sprawie skargi ekologów na decyzję środowiskową, na podstawie której kopalnia Turów może fedrować do 2044 r. Na razie żadnego rozstrzygnięcia nie ma. Jeszcze będziemy musieli na nie poczekać.

Za chwilę minie półtora roku od podpisania porozumienia między rządem Polski a Czech w sprawie kopalni Turów. Musieliśmy wypłacić naszym południowym sąsiadom 45 mln euro i zrealizować też przy okazji pewne inwestycję. Jedną z nich jest podziemna ściana, która ma zatrzymać wody gruntowe. Anna Moskwa, szefowa Ministerstwa Klimatu i Środowiska, z dumą stwierdza, że ściana już działa. Czesi mówią, że nie mają wszystkich danych i na radość jest jeszcze za wcześnie.

Naczelny Sąd Administracyjny uchylił postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, które wstrzymało wykonanie decyzji środowiskowej w sprawie koncesji na wydobycie węgla dla kopalni w Turowie po 2026 r. Na decyzję WSA blokującą dalszą działalność tej kopalni odkrywkowej zażalenie złożył nie tylko Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska, spółka PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna, ale nawet Prokuratura Krajowa. NSA uznał ich argumenty za kontynuacją działalności Turowa za zasadne.

Jeszcze kilka lat temu trudno było sobie wyobrazić, że największy spór o przyszłości kopalni Turów toczyć między sobą będą sami Polacy. To już nie jest wina ani Czechów, ani Niemców, którzy narzekali, że nasza odkrywka wypłukuje im wody gruntowe, przez co dochodzi m.in. do niebezpiecznych zapadlisk. Turów to dla rządu kwestia bezpieczeństwa energetycznego, panoszącej się po nie swoim podwórku Komisji Europejskiej, a także złośliwości sądów. Dla ekologów z kolei to koronny dowód na to, że polski rząd nie ma żadnych konkretnych planów dotyczących transformacji energetycznej. Tylko gra na emocjach, co będzie nas już za chwilę słono kosztować.